سمیه شوریابی؛ بازار: مهدی عابدی دبیر گروه جهش تولید ایران، طی مقاله ای به بررسی چالش‌ها و موانع سرمایه‌گذاری در تولید و راهکارهایی در جهت تحقق شعار سال ۱۴۰۴ (سرمایه‌گذاری برای تولید) پرداخت.
مقدمه
رهبر انقلاب اسلامی در پیام نوروزی سال ۱۴۰۴، این سال را «سرمایه‌گذاری برای تولید» نام‌گذاری کردند، این شعار که به عنوان یکی از مهم‌ترین مباحث اقتصادی مطرح شده است، بر اهمیت افزایش تولید ملی و جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی کشور تأکید دارد.
در حالی که ایران با چالش‌هایی نظیر تورم بالا، نرخ ارز نوسانی، مشکلات نقدینگی، موانع سرمایه‌گذاری و نیز ضعف زیرساخت‌ها روبه‌روست، تحقق این شعار نیازمند راهکارهای عملیاتی و هم‌افزایی میان دولت، بخش خصوصی و همچنین مردم است.
در این مقاله، ابتدا به بررسی چالش‌ها و موانع سرمایه‌گذاری در تولید خواهیم پرداخت و سپس راهکارهای عملیاتی در سطوح مختلف کشور (دولت، بخش خصوصی و مردم) برای تحقق این شعار را تجزیه و تحلیل خواهیم کرد و در نهایت، تجربه‌های موفق کشورهای مختلف از جمله چین، آلمان، ترکیه، مالزی و کره‌جنوبی را بررسی خواهیم کرد تا از این تجارب در مسیر توسعه تولید ملی بهره‌برداری شود.
۱. موانع سرمایه‌گذاری در تولید
قبل از ارائه راهکارهای عملیاتی، باید به بررسی موانع سرمایه‌گذاری در تولید پرداخته و چالش‌های موجود را شفاف‌سازی نماییم:
الف) بی‌ثباتی اقتصادی و تورم
نوسانات شدید نرخ ارز و تورم بالا، ریسک سرمایه‌گذاری در بخش تولید را افزایش داده و موجب شده که بسیاری از سرمایه‌گذاران به سمت بازارهای موازی مانند طلا، ارز و مسکن روی آورند، این بی‌ثباتی باعث عدم پیش‌بینی‌پذیری شرایط اقتصادی و کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری در تولید می‌شود.
ب) موانع بروکراتیک و قوانین پیچیده
فرآیندهای اداری پیچیده و تغییرات مکرر قوانین اقتصادی در کشور، سرمایه‌گذاران را از فعالیت در بخش تولید منصرف کرده است، سرمایه‌گذاران نیاز به محیطی دارند که قوانین شفاف، پایدار و بدون پیچیدگی‌های اداری باشد.
ج) ضعف نظام بانکی در تأمین مالی تولید
دسترسی سخت به تسهیلات بانکی و نرخ‌های بهره بالا، به‌ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، از دیگر مشکلاتی است که بسیاری از تولیدکنندگان با آن مواجه‌اند، منابع بانکی بیشتر به سمت وام‌های غیرمولد می‌روند در حالی که نیاز به تخصیص منابع به سمت صنایع تولیدی احساس می‌شود.
د) ضعف زیرساخت‌ها و مشکلات تأمین انرژی
کمبود زیرساخت‌های صنعتی و تأمین انرژی، یکی دیگر از چالش‌های جدی در راه توسعه تولید است، بسیاری از تولیدکنندگان به دلیل عدم دسترسی به انرژی پایدار و هزینه‌های بالای آن، با مشکلات جدی مواجه‌اند.
۲. راهکارهای عملیاتی برای تحقق شعار سرمایه‌گذاری برای تولید
الف) راهکارهای عملیاتی برای دولت
۱. ایجاد ثبات اقتصادی و کنترل تورم:
دولت باید با اتخاذ سیاست‌های پولی و مالی مناسب، از نوسانات ارزی جلوگیری کرده و تورم را کنترل نماید، این اقدام به کاهش ریسک‌های اقتصادی و ایجاد محیطی مناسب برای سرمایه‌گذاران کمک می‌کند.
۲. اصلاح ساختار نظام بانکی و تسهیل دسترسی به منابع مالی:
بانک‌ها باید منابع خود را به سمت حمایت از بخش تولید هدایت کنند، دولت می‌تواند با کاهش نرخ بهره و ایجاد تسهیلات ویژه برای تولیدکنندگان، از صنایع داخلی حمایت کند همچنین، ایجاد بانک‌های توسعه‌ای برای تأمین مالی پروژه‌های تولیدی بزرگ می‌تواند موثر باشد.
۳. توسعه زیرساخت‌ها و تأمین انرژی پایدار:
برای کاهش هزینه‌های تولید، دولت باید به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعتی، حمل‌ونقل و شبکه انرژی توجه کند همچنین، تأمین انرژی پایدار و ارزان برای صنایع باید یکی از اولویت‌های دولت قرار گیرد.
۴. حمایت از مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد:
دولت می‌تواند با ایجاد مشوق‌های مالیاتی، کاهش تعرفه‌ها و قوانین گمرکی ساده، مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد را به‌عنوان قطب‌های صنعتی و تولیدی توسعه دهد.
۵. ایجاد قوانین شفاف و ساده برای راه‌اندازی کسب‌وکار:
برای جذب سرمایه‌گذاران، دولت باید فرآیندهای دریافت مجوزها و فعالیت‌های اقتصادی را تسهیل کند، قوانین باید شفاف و پایدار باشند تا سرمایه‌گذاران احساس امنیت نمایند.
ب) راهکارهای عملیاتی برای بخش خصوصی
۱. افزایش بهره‌وری و استفاده از فناوری‌های نوین:
بخش خصوصی باید به‌طور جدی به بهره‌وری در تولید توجه کند و از فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیاء (IoT)، هوش مصنوعی (AI) و اتوماسیون صنعتی برای کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت استفاده کند.
۲. گسترش صادرات و توسعه بازارهای جهانی:
بخش خصوصی باید به توسعه برندهای ایرانی در بازارهای جهانی بپردازد و از طریق استراتژی‌های صادرات‌محور، محصولات خود را به بازارهای بین‌المللی معرفی نماید.
۳. سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه نیروی کار:
برای افزایش کیفیت تولید و بهره‌وری، بخش خصوصی باید در آموزش نیروی کار ماهر و متخصص سرمایه‌گذاری کند، همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای توسعه فناوری‌های جدید و بهبود فرآیندهای تولید ضروری است.
۴. توسعه صنایع جانبی و افزوده:
بخش خصوصی باید در کنار تولید اصلی به تولید محصولات جانبی و خدمات پس از فروش توجه کند، این امر می‌تواند به افزایش ارزش‌افزوده و سودآوری بیشتر منجر گردد.
ج) راهکارهای عملیاتی برای مردم و سرمایه‌گذاران خرد
۱. مشارکت در سرمایه‌گذاری‌های تولیدی:
مردم می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری در صندوق‌های حمایتی از تولید و خرید سهام شرکت‌های تولیدی، در تأمین مالی پروژه‌های صنعتی مشارکت کنند.
۲. حمایت از تولید ملی و مصرف کالاهای ایرانی:
مردم باید کالاهای ایرانی را ترجیح دهند و از تولیدات داخلی حمایت کنند، این امر می‌تواند به تقویت صنایع داخلی و نیز رونق اقتصاد کمک نماید.
۳. تجربه کشورهای موفق در سرمایه‌گذاری جهت تولید
الف) چین: بزرگ‌ترین کارخانه جهان
چین از دهه ۱۹۸۰ با اجرای اصلاحات اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، اقتصاد خود را به یک قدرت صنعتی تبدیل کرده است، این کشور با ایجاد مناطق ویژه اقتصادی، کاهش مالیات‌ها و همچنین حمایت از تولید داخلی توانست به بزرگ‌ترین تولیدکننده جهان تبدیل شود، امروز چین بیش از ۲۸٪ از کل تولید جهانی را به خود اختصاص داده است.
ب) آلمان: اقتصاد صنعتی پیشرفته اروپا
آلمان با تکیه بر نوآوری، تحقیق و توسعه و حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط، توانست به یک اقتصاد صنعتی پیشرفته تبدیل شود، دولت آلمان با ارائه تسهیلات مالیاتی، ایجاد قوانین حمایتی و توسعه صنایع پیشرفته، تولید را به‌عنوان محور رشد اقتصادی قرار داد.
ج) ترکیه: جذب سرمایه‌گذاری و توسعه صادرات
ترکیه با اصلاحات اقتصادی و ایجاد مناطق آزاد صنعتی، به جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت صادرات پرداخت در نتیجه، تولیدکنندگان ترکیه توانستند به‌ویژه در صنایع پوشاک و خودروسازی به بازارهای جهانی راه یابند.
د) کره‌جنوبی: از فقر به اقتصاد پیشرفته
کره‌جنوبی با سرمایه‌گذاری در آموزش، فناوری‌های پیشرفته و حمایت از شرکت‌های داخلی مانند سامسونگ و هیوندای، به یکی از قدرت‌های صنعتی جهان تبدیل شد، دولت کره با حمایت از صنایع داخلی و هدایت منابع مالی به سمت تولید، موجب رشد اقتصادی و ارتقای قدرت تولیدی این کشور شد.
نتیجه‌گیری
تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» نیازمند همکاری و هماهنگی میان دولت، بخش خصوصی و مردم است، دولت باید با اصلاحات اقتصادی، تسهیل فرآیندهای قانونی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها از تولید حمایت کند، بخش خصوصی نیز با بهبود بهره‌وری، نوآوری و توسعه صادرات می‌تواند سهم خود را در رشد تولید ایفا نماید، همچنین مردم با حمایت از کالاهای داخلی و سرمایه‌گذاری در صنایع مولد می‌توانند در این فرآیند مشارکت داشته باشند.
تجارب موفق کشورهای چین، آلمان، ترکیه و کره‌جنوبی نشان می‌دهد که با سیاست‌های صحیح، سرمایه‌گذاری در تولید می‌تواند باعث توسعه پایدار اقتصادی و کاهش وابستگی به منابع غیرمولد شود، چنانچه ایران بتواند از این تجربیات استفاده کند و شرایط مناسبی برای سرمایه‌گذاری در تولید فراهم آورد، می‌تواند به رشد اقتصادی و بهبود وضعیت اشتغال دست یابد.
