به گزارش خبرگزاری ایمنا، شهرنشینی مستلزم رعایت قوانین و قواعد شهری است و کارشناسان بر این باورند شهرنشینان هنگامی که به حقوق یکدیگر احترام بگذارند و به مسئولیت‌های خویش در برابر شهر و اجتماع عمل کنند، به «شهروند» ارتقا پیدا می‌کنند.
حقوق شهروندی مجموعه حق‌هایی است که هر کدام از شهروندان از آن برخوردارند و باید توسط دیگر شهروندان و حاکمیت رعایت شود، حقوق شهروندی در ایران همچون بسیاری از کشورها پذیرفته شده است که بارزترین و مهم‌ترین نمود آن قانون اساسی است که در اصول ۳۲، ۳۴، ۳۵، ۳۷، ۳۸ و ۳۹ به آن اشاره شده است.
یکی از مسائل مهم حقوق شهروندی که توجه بسیاری را به خود جلب می‌کند، موضوع «طرح دعوای خلع ید» است. «خلع ید» یکی از مهم‌ترین دعاوی حقوقی در زمینه حقوق مالکیت است که به منظور حفاظت از حقوق مالکان اموال غیرمنقول (زمین، خانه و باغ) وضع شده است؛ این دعوا زمانی مطرح می‌شود که شخصی بدون اجازه و به صورت غیرقانونی، مال غیرمنقول (زمین، خانه و باغ) دیگری را تصرف کرده باشد؛ در چنین شرایطی، مالک اصلی می‌تواند با طرح دعوای خلع ید، اقدام به بازپس‌گیری ملک خود کند، این دعوا از طریق مراجع قضائی حقوقی قابل پیگیری است.
برای طرح دعوای خلع ید، پنج شرط اساسی باید وجود داشته باشد؛ اولین شرط، غیرمنقول بودن مال مورد نظر است، یعنی مالی که قابلیت جابه‌جایی نداشته باشد مانند زمین و ساختمان دومین شرط، استیلا و تسلط متصرف بر مال است؛ شرط سوم، عدوانی بودن تصرف است که به معنای تصرف بدون مجوز قانونی می‌باشد؛ شرط چهارم، اثبات مالکیت خواهان است و در نهایت، شرط پنجم داشتن سند رسمی مالکیت است.
فرایند طرح دعوای خلع ید از چند مرحله تشکیل شده است؛ مرحله اول با ثبت‌نام در سامانه ثنا آغاز می‌شود که می‌تواند به صورت حضوری یا اینترنتی انجام شود؛ پس از دریافت کد ثنا، متقاضی باید به دفاتر خدمات قضائی مراجعه کرده و دادخواست خود را ثبت کند، پس از تشکیل پرونده، زمان جلسه دادگاه مشخص شده و در نهایت رأی دادگاه صادر خواهد شد؛ در صورت غیابی بودن حکم، امکان واخواهی وجود دارد. (یعنی اگر حکمی که در یک پرونده صادر شده است، بدون حضور شما -به عنوان یکی از طرفین دعوا- صادر شده باشد، شما حق دارید که علیه این حکم اعتراض کنید و درخواست تجدیدنظر یا بررسی مجدد آن را داشته باشید؛ این درخواست را در اصطلاح «واخواهی» می‌نامند.)
امکان طرح دعوای خلع ید علیه مستأجر وجود ندارد / تفاوت دعوای خلع ید با «دعوای تخلیه» و «دعوای تصرف عدوانی»
تفاوت مهمی بین دعوای خلع ید و تخلیه وجود دارد که باید به آن توجه داشت؛ دعوای تخلیه مربوط به روابط موجر و مستأجر است و زمانی مطرح می‌شود که موجر به دلایلی همچون اتمام مدت اجاره یا نپرداختن اجاره‌بها، خواستار تخلیه ملک توسط مستأجر باشد؛ اما دعوای خلع ید علیه متصرف غیرقانونی طرح می‌شود و امکان طرح آن علیه مستأجر وجود ندارد.
دعوای خلع ید همچنین با دعوای تصرف عدوانی متفاوت است؛ در تصرف عدوانی، متصرف قبلی می‌تواند علیه متصرف فعلی طرح دعوا کند، در حالی که در خلع ید، مالک اصلی علیه متصرف طرح دعوا می‌کند؛ این تفاوت اساسی نشان می‌دهد که هر یک از این دعاوی برای شرایط خاصی طراحی شده‌اند و نمی‌توان آنها را به جای یکدیگر استفاده کرد.
برای طرح دعوای خلع ید، مدارک و مستندات خاصی مورد نیاز است؛ کارت ملی معتبر برای احراز هویت، سند رسمی ملک، حضور شهود در صورت لزوم، نتیجه تحقیقات و نظر کارشناسان، شماره پرونده استنادی و گزارش بازدید محلی توسط کارشناس از جمله مهم‌ترین مدارک است.
پس از تشکیل پرونده خلع ید در دادگاه، روند رسیدگی آغاز می‌شود؛ دادگاه تمامی مدارک و مستندات ارائه شده را بررسی کرده و در صورت لزوم دستور تحقیقات محلی یا کارشناسی صادر می‌کند؛ همچنین طرفین دعوا می‌توانند در جلسات دادرسی حضور یافته و از حقوق خود دفاع کنند؛ این روند باید با دقت و حوصله طی شود تا حقوق هیچیک از طرفین تضییع نشود.
لزوم داشتن سند رسمی مالکیت است برای طرح دعوای خلع ید
یکی از نکات مهم در دعوای خلع ید، لزوم داشتن سند رسمی مالکیت است؛ اسناد عادی برای طرح این دعوا کافی نیستند و دادگاه در صورت ارائه ندادن سند رسمی، دعوا را رد خواهد کرد؛ این موضوع نشان می‌دهد که قانون‌گذار تا چه اندازه به اسناد رسمی اهمیت می‌دهد و آن را مبنای رسیدگی به دعاوی ملکی قرار داده است.
هزینه دادرسی خلع ید بر اساس ارزش منطقه‌ای ملک محاسبه می‌شود؛ علاوه بر هزینه‌های دادرسی، ممکن است هزینه‌های دیگری مانند کارشناسی، تحقیقات محلی و اجرای حکم نیز به آن اضافه شود، بنابراین خواهان باید قبل از طرح دعوا، توانایی پرداخت این هزینه‌ها را داشته باشد؛ پس از صدور حکم و در صورت موفقیت در دعوا، این هزینه‌ها از خوانده قابل مطالبه است.