بازار، گروه آب و انرژی: قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال امروز با ۲ سنت معادل ۰.۰۳ درصد کاهش به ۷۲ دلار و ۷ سنت رسید. نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا با ۳ سنت معادل ۰.۰۴ درصد افزایش ۶۸ دلار و ۳۳ سنت معامله می‌شود. نفت برنت در آستانه یک کاهش قیمت بیش‌از ۱ درصدی طی یک هفته گذشته قرار دارد، اما نفت آمریکا ۰.۰۱ درصد افزایش قیمت داشته است.
این کاهش قیمت به دنبال تصمیم اعضای اوپک پلاس در بازار رخ داد. سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش در روز پنجشنبه آغاز افزایش تولید خود را ۳ ماه دیگر و تا ماه آوریل به تعویق انداختند و تصمیم گرفتند به کاهش تولید خود تا پایان ۲۰۲۶ ادامه دهند.
این گروه که با عنوان اوپک پلاس شناخته می‌شود و مسئول حدود نیمی از تولید نفت دنیاست، قرار بود از اکتبر ۲۰۲۴، تولید خود را افزایش دهد. اما کند شدن روند رشد تقاضای جهانی مخصوصاً در چین و افزایش تولید ازسوی سایر کشورها باعث شد این طرح چندین‌بار به تعویق بیفتد. حالا این سوال پیش می آید با توجه به کاهش تقاضای نفت در بازار جهانی و چین که مهم ترین بازار صادراتی ایران است، چه سرنوشت در انتظار طلای سیاه و درآمدی ارزی ایران خواهد بود؟
افت تقاضای نفت در سرزمین اژدهای زرد
بلومبرگ در گزارشی به تازگی با اشاره به داده‌های «انرجی اسپکتس» (Energy Aspects) مدعی شده دولت جدید آمریکا به رهبری دونالد ترامپ باعث شده است برخی پالایشگاه‌های بزرگ چین از خرید نفت خام تهران عقب‌نشینی کنند، آن هم به این دلیل که این پالایشگاه‌ها وابستگی زیادی به بانک‌های آمریکایی دارند. اما نگاهی به وضعیت واردات نفت چین نشان می دهد که این ادعاها خیلی هم درست نبوده و می توان کاهش صادرات ایران را حاصل افت تقاضا در این کشور دانست.
داده‌های اداره کل گمرک چین نشان داد این کشور در ماه میلادی گذشته، در مجموع ۱۰.۵۳ میلیون بشکه در روز نفت خام وارد کرد که ۹ درصد کمتر از اکتبر سال ۲۰۲۳ و ۲ درصد کمتر از واردات ۱۱.۰۷ میلیون بشکه در روز در سپتامبر سال جاری بود
طبق آمار گمرکی، صادرات نفت خام چین در فاصله ژانویه تا اکتبر، به طور متوسط ۱۰.۷۶ میلیون بشکه در روز بود که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، ۳.۴ درصد کاهش داشته است. این آمار به تقویت روند نزولی در بازارهای نفت دامن زده است و تقاضای ضعیف چین، هر روز عامل احساسات منفی و کاهش قیمت نفت عنوان می‌شود.
همچنین داده‌های اداره کل گمرک چین نشان داد این کشور در ماه میلادی گذشته، در مجموع ۱۰.۵۳ میلیون بشکه در روز نفت خام وارد کرد که ۹ درصد کمتر از اکتبر سال ۲۰۲۳ و ۲ درصد کمتر از واردات ۱۱.۰۷ میلیون بشکه در روز در سپتامبر سال جاری بود.
نگاهی به وضعیت صادرات نفت ایران به چین
در ادامه بد نیست که نگاهی هم به وضعیت صادرات نفت ایران به سرزمین اژدهای زرد داشته باشیم. در ماه ژوئن، صادرات نفت ایران به چین به یک‌میلیون و ۳۹۰هزار بشکه در روز رسید. این رقم در ژوئیه به یک میلیون و ۲۴۰هزار بشکه در روز کاهش‌یافت که احتمالا به دلیل برخی چالش‌های لجستیکی یا افزایش تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی ناشی از شرایط جهانی بود.
در ماه اوت، واردات چین دوباره افزایش‌یافت و به ۱.۷۵میلیون بشکه در روز رسید که می‌تواند نشان‌دهنده بازگشت به شرایط مطلوب اقتصادی و تخفیف‌های ویژه نفت ایران باشد، اما در سپتامبر، واردات نفت چین از ایران به‌طور چشمگیری کاهش‌یافت و به ۸۰۰هزار بشکه در روز رسیدکه این تغییر عمده احتمالا به دلیل سختگیری‌های بیشتر در تحریم‌ها و افزایش فشارهای آمریکا بر چین برای کاهش وابستگی به نفت ایران بود، با این‌حال در ماه اکتبر، واردات نفت ایران دوباره رشد کرد و به یک‌میلیون و ۶۰۰هزار بشکه در روز رسید که نشان‌دهنده کاهش برخی فشارهای سیاسی و اقتصادی است.
در نوامبر صادرات نفت ایران به چین به یک‌میلیون و ۳۰۰هزار بشکه در روز رسیدکه همچنان از اهمیت اقتصادی نفت ایران برای پالایشگاه‌های چینی حکایت دارد، اما با توجه به فشارهای موجود، این رقم کمتر از سطح‌های قبلی است
نهایتا در نوامبر صادرات نفت ایران به چین به یک‌میلیون و ۳۰۰هزار بشکه در روز رسیدکه همچنان از اهمیت اقتصادی نفت ایران برای پالایشگاه‌های چینی حکایت دارد، اما با توجه به فشارهای موجود، این رقم کمتر از سطح‌های قبلی است. این روند نوسانی در واردات نفت از ایران از سوی چین به‌وضوح نشان‌دهنده پیچیدگی‌های تحریمی، تغییرات بازار جهانی و سیاست‌های اقتصادی است که به شکل متغیر بر روابط نفتی این دو کشور تاثیر می‌گذارند.
نگرانی ها نسبت به وضعیت صادرات نفت ایران از بهمن
صادرات نفت خام ایران در سال ۲۰۲۴ به بالاترین سطح خود طی سال‌های اخیر رسیده، چرا که این کشور روش‌هایی برای دورزدن تحریم‌ها پیدا کرده است. اما حالا بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار همچنان نگران هستند که با شروع کار دولت دونالد ترامپ از روزهای ابتدای بهمن امسال شرایط برای فروش نفت ایران سخت شود. در این میان اما هستند کارشناسانی که معتقدند خرید نفت از ایران همچنان برای چشم بادامی ها جذابیت دارند.
نفت ایران برای پالایشگاه‌های چینی جذابیت‌های زیادی دارد. یکی از اصلی‌ترین عوامل، تخفیف است که نفت ایران اغلب با قیمتی پایین‌تر از قیمت بازار جهانی عرضه می‌شود. از طرفی نفت ایران، به‌ویژه نفت‌خام سبک و متوسط، از نظر ترکیب شیمیایی و کیفیت برای برخی پالایشگاه‌ها مناسب است و برای فرآیند پالایش در سیستم‌های چینی بهینه است
با وجود شواهدی مبنی‌بر کاهش صادرات نفت ایران به چین، همچنان نفت ایران برای پالایشگاه‌های چینی، به‌ویژه تیپات‌ها، جذابیت‌های زیادی دارد. یکی از اصلی‌ترین عوامل، تخفیف است که نفت ایران اغلب با قیمتی پایین‌تر از قیمت بازار جهانی عرضه می‌شود، موضوعی که مورد قبول مقامات ایرانی نیز بوده ولی هرگز از میزان دقیق آن صحبتی به میان نیامده است. این تخفیف‌ها برای پالایشگاه‌های کوچک چینی که با حاشیه سود پایین فعالیت می‌کنند، حیاتی است و کمک می‌کند تا هزینه‌های تولید کاهش یابد.
بلومبرگ در اینباره می گوید که پالایشگاه‌های مستقل چین موسوم به تی‌پات (قوری چای)، عموما نفت خام ارزان‌تر ایران را ترجیح می‌دهند و حدود ۹۰ درصد از صادارت این را خریداری می‌کنند، اما کاهش میزان نفت موجود برای خرید باعث تغییر عادات خرید آنها شده است.
علاوه‌بر این، کیفیت مناسب نفت ایران نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. نفت ایران، به‌ویژه نفت‌خام سبک و متوسط، از نظر ترکیب شیمیایی و کیفیت برای برخی پالایشگاه‌ها مناسب است و برای فرآیند پالایش در سیستم‌های چینی بهینه است.
از سوی دیگر، تطبیق‌پذیری با سیستم پالایشی چین یکی دیگر از دلایل جذابیت نفت ایران است. پالایشگاه‌های چین، طی سال‌ها تجربه زیادی در پالایش نفت ایران به‌دست آورده‌اند و این امر باعث می‌شود که تغییر منابع برای آنها پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر باشد، با این‌حال عواملی مانند تحریم‌های آمریکا و سیاست‌های داخلی چین می‌توانند تاثیر زیادی بر تصمیمات پالایشگاه‌های چینی داشته باشند.
با این وجود بسیاری از فعالین بازار هم بر این باورند که اعمال تحریم‌های سخت‌تر از سوی دولت ترامپ می تواند فشارهای بیشتری را به پالایشگاه ها وارد کند تا از نفت ایران فاصله بگیرند، همچنین چین ممکن است از کاهش واردات نفت از ایران به‌عنوان ابزاری برای مذاکره با آمریکا یا حتی برای کنترل ظرفیت پالایشی داخلی خود استفاده کند.