به گزارش خبرگزاری ایمنا، با توجه به ازدحام و افزایش تراکم ترافیک، مطالعات جامع حمل‌ونقل و ترافیک بیش از دو دهه است که در شهرهای کشور در حال انجام است؛ بیشتر مراکز استان‌ها، مطالعات جامع حمل و نقل را به پایان رسانده یا در حال انجام هستند و تعدادی از شهرهای غیر از مرکز استان نیز این مطالعات را انجام داده‌اند.
مطالعات جامع حمل‌ونقل شهری که به آن «طرح جامع حمل‌ونقل شهری» نیز گفته می‌شود، نوعی برنامه‌ریزی بلند مدت است که به هدف طرح و پردازش سیستم حمل‌ونقل یک شهر مطالعه و تدوین می‌شود؛ در این طرح سعی بر ایجاد توازن بین تمام عناصر حمل‌ونقلی است که همچون سایر مطالعات حمل‌ونقل، گام اول انجام طرح جامع حمل‌ونقل شهری شناخت وضع موجود و مشکلات مربوطه است.
گام بعد برداشت و تحلیل اطلاعات مربوط به حجم تردد و سامانه‌های حمل‌ونقلی و گام نهایی نیز ارائه یک سلسله اقدامات اجرایی جامع و مقرون به صرفه است؛ طرح جامع حمل‌ونقل نیز برای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل به‌صورت همسان و هماهنگی کلان بین بخش‌های مختلف حمل‌ونقل تهیه شده است.
با استفاده از این مطالعات، برنامه‌ریزی‌های مربوط به حمل‌ونقل و ترافیک یک شهر در افق‌های زمانی مختلف شامل کوتاه‌مدت (پنج ساله)، میان‌مدت (۱۰ ساله) و بلندمدت (۱۵ تا ۲۰ ساله) با توجه به تغییرات پارامترهای اقتصادی- اجتماعی آن در طول زمان صورت می‌پذیرد.
در این مطالعات با برداشت اطلاعات مربوط به عرضه و تقاضا همچون مشخصات فیزیکی شبکه معابر، مشخصات سامانه حمل و نقل همگانی، اطلاعات مربوط به پارکینگ‌ها و مشخصات مربوط به کنترل تقاطع‌ها سعی می‌شود وضعیت ترافیکی شهر در سال پایه مدل‌سازی شود؛ همچنین مدل‌هایی برای پیش‌بینی متغیرهایی شامل جمعیت، اشتغال، مالکیت خودرو، درآمد و کاربری زمین برای افق طرح ساخته شده و مدل‌های چهار مرحله‌ای تقاضای سفر (شامل تولید و جذب سفر، توزیع سفر و تفکیک سفر) کالیبره می‌شود.
اصفهان شهری پیشتاز در مطالعات و برنامه‌ریزی حمل‌ونقل است که انجام نخستین مطالعات جامع حمل‌ونقل شهری ایران در سال ۱۳۶۷ را با محوریت دانشگاه صنعتی اصفهان در کارنامه خود دارد؛ چهارمین مطالعات جامع حمل‌ونقل شهر اصفهان که پس از شیوع کرونا آغاز شد و رسالت تعیین سیاست‌ها و برنامه‌های حمل‌ونقل آینده اصفهان را برعهده دارد، هم‌اکنون در مراحل پایانی خود قرار دارد.
مطالعات جامع حمل‌ونقل مبنایی برای بودجه‌ریزی ۱۴۰۴ شهرداری اصفهان
ابوالفضل قربانی، رئیس کمیسیون هوشمندسازی و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر اصفهان در این‌باره به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: مطالعات جامع حمل‌ونقل شهری که زیرمجموعه مطالعات جامع شهر اصفهان انجام می‌شود، یکی از اساسی‌ترین و اصولی‌ترین مطالعاتی است که باید برای هر کلان‌شهر انجام شود.
وی می‌افزاید: با توجه به گستردگی شهر اصفهان و جمعیتی که در حال حاضر در این شهر ساکن است، همچنین حجم زیاد خودروهایی که روزانه در سطح شهر تردد می‌کند، با عنایت به زیرساخت‌های موجود اقداماتی که بتواند وضعیت بهتری را برای تردد بهتر و راحت‌تر مردم در سطح شهر ایجاد کند، نیازمند یک کار علمی، پژوهشی و مطالعاتی است که در قالب طرح جامع حمل‌ونقل شهر اصفهان انجام می‌شود.
رئیس کمیسیون هوشمندسازی و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه مشاور و ذی‌صلاح این طرح توسط شهرداری اصفهان، انتخاب شده است و در حال حاضر مراحل پایانی را طی می‌کند، ادامه می‌دهد: شورای اسلامی شهر با توجه به اینکه این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود، تاکنون چند جلسه برای این منظور اختصاص داده است و کمیسیون هوشمندسازی و حمل‌ونقل شهری نقطه نظرات صاحب‌نظران در این رابطه به‌ویژه اساتید دانشگاه‌های اصفهان در حوزه حمل‌ونقل، برنامه‌ریزی شهری، شهرسازی و معماری برای بهبود و اصلاح طرح دریافت کرد.
قربانی با تاکید بر اینکه باید طرح جامع حمل‌ونقل بتواند نیازهای شهروندان را در این حوزه برطرف کند، تصریح می‌کند: در این طرح بیشتر مباحث به جنبه‌های نرم‌افزاری حوزه حمل‌ونقل از جمله اصلاح خطوط اتوبوسرانی، زمان‌بندی بهتر چراغ‌ها و نحوه حرکت شهروندان، توزیع متناسب حمل‌ونقل در سطح شهر و بهبود مدل‌های جابه‌جایی در شهر اصفهان می‌پردازد و بررسی تراکم شهری و تقاضاها و اینکه کدام نقطه شهر نیاز به اقدامات آینده مدیریت در حوزه حمل‌ونقل دارد، همچنین جنبه‌های سخت‌افزاری نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی اظهار می‌کند: این مطالعات قرار است با پیگیری حوزه حمل‌ونقل شهرداری تا چند ماه آینده به‌صورت کامل ارائه شود و مبنایی برای بودجه‌ریزی سال ۱۴۰۴ در این شود.
مطالعات جامع حمل‌ونقل اصفهان حدود ۹۳ درصد پیشرفت داشته است
محمد پورمیدانی، مدیرکل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان در این‌باره به خبرنگار می‌گوید: مطالعات جامع حمل‌ونقل از جمله اسناد فوق‌العاده بالادستی در هر شهری حساب می‌شود و همچون مطالعات جامع شهری است که مباحث مرتبط با حمل‌ونقل را برای افق‌های آینده مشخص می‌کند و تمام توسعه‌های حمل‌ونقلی باید بر اساس آن صورت گیرد.
وی با بیان اینکه مطالعات جامع حمل‌ونقل مصوبه وزارت کشور و شورای عالی ترافیک کشور را دارد و تمام کلان‌شهرها و مراکز استان‌ها موظف به انجام آن هستند، می‌افزاید: تمام طرح‌های حمل‌ونقلی بالادستی از طریق این مطالعه استخراج می‌شود، همچنین شرح خدمات آن توسط وزارت کشور و شورای ترافیک ابلاغ شده است که زیرمجموعه آن دستورالعمل ۸۰۱ قرار دارد و جزئیات کامل شرح خدمات را توضیح می‌دهد.
مدیرکل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان با بیان اینکه شهر اصفهان نخستین کلان‌شهری است که سال ۱۳۶۷ مطالعات جامع حمل‌ونقل را انجام داده است، می‌گوید: آن زمان ابلاغیه به‌صورت رسمی وجود نداشت و کلان‌شهرها متناسب با نیازی که داشتند این مطالعه را انجام می‌دادند، اما در دهه ۸۰ ابلاغ و در سال‌های ۷۵، ۸۵، ۹۲ این مطالعات انجام شد و سال ۱۴۰۱ پایه مطالعات جدید قرار گرفت.
پورمیدانی با بیان اینکه افق بلند مدت در این برنامه برای سال ۱۴۱۶ است که در افق‌های پنج ساله راهکارهای ترافیکی ارائه می‌شود، تصریح کرد: مباحثی که در مطالعه جامع حمل‌ونقل بررسی می‌شود، شامل چند موضوع است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها حمل‌ونقل همگانی و زیرمجموعه آن خطوط ریلی است، زیرا پس از بررسی، بر اساس نیاز کریدورهایی که باید تبدیل به خطوط ریلی شود را مشخص می‌کند.
وی با بیان اینکه تمام مطالعات در دبیرخانه شورای ترافیک وزارت کشور بررسی و تأیید می‌شود، ادامه داد: خطوط ریلی یکی از مباحث حائز اهمیت است، چراکه از طرف دولت یارانه مشمول خطوط ریلی می‌شود، باید در این دبیرخانه تأیید شود تا رایانه دولتی به آن تعلق گیرد.
مدیرکل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان با بیان اینکه تمام مباحث مربوط به حمل‌ونقل همگانی به‌ویژه خطوط انبوه‌تر که می‌تواند ریلی یا غیر ریلی باشد و خطوط بی‌آرتی در این پروژه مشخص می‌شود، می‌افزاید: سایر خطوط عادی اتوبوسرانی در این طرح بیان شده، اما به‌دلیل اینکه در مقیاس کلان است، به‌صورت جزئی به آن پرداخته نمی‌شود؛ در این طرح پایانه‌های درون‌شهری و برون‌شهری موجود بررسی می‌شود و در صورت نیاز به توسعه و جابه‌جایی پیشنهادها در این‌باره بیان می‌شود.
پورمیدانی با اشاره به بررسی شبکه معابر در طرح جامع حمل‌ونقل می‌گوید: توسعه شبکه معابر به‌ویژه خیابان‌های شریانی و معابر بزرگراهی، همچنین سطح سرویس‌دهی معابر استخراج می‌شود؛ معابر و کریدورهایی که دارای چالش و سطح سرویس پایین است را در وضع موجود و افق مطالعات مورد بررسی قرار می‌دهد و برای بهبود این کریدور راهکار پیشنهاد می‌دهد، البته راهکارها در زمینه شبکه معابر به دو دسته کلی تقسیم می‌شود که یکی از راهکارها پیشنهاد احداث کریدورهای جدید و دیگری مربوط به غیر همسطح‌سازی تقاطع‌ها است.
وی با بیان اینکه پارکینگ‌های سطح شهر در طرح جامع مورد توجه قرار می‌گیرد، تصریح می‌کند: با توجه به راهبردهایی که در مطالعات مشخص می‌شود، مبنی بر اینکه حمل‌ونقل شهر به چه سمتی برود و سهم حمل‌ونقل همگانی و شخصی، پارکینگ‌ها جانمایی و مشخص می‌شود که در کدام قسمت از سطح شهر و چه تعداد کمبود پارکینگ داریم.
پورمیدانی خاطرنشان می‌کند: مدیریت تقاضا در حوزه حمل‌ونقل بحث مفصلی است که در طرح جامع حمل‌ونقل بر این مورد تمرکز می‌شود که چه راهکارهایی مؤثر است تا در گام نخست تقاضا و تعداد سفرهای حمل‌ونقلی کاهش پیدا کند و در گام‌های بعدی چه اقداماتی انجام شود که بیشتر این سفرها از طریق حمل‌ونقل همگانی انجام شود، همچنین در سطح پایینتر بر ساعت‌های پیک کار می‌شود تا بیشتر سفرهایی که در این ساعات انجام می‌شود به ساعات غیر پیک انتقال پیدا کند و مشکلات کمتری در شبکه معابر داشته باشیم؛ مواردی همچون محدوده زوج و فرد، محدوده ترافیک، قیمت‌گذاری پارک حاشیه‌ای از جمله مواردی است که در مدیریت تقاضا به آن پرداخته می‌شود.
مدیرکل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان با اشاره به مسیرهای دوچرخه تصریح می‌کند: با توجه به نوع سفرهای درون‌شهری، سفرهای کمتر از چهار کیلومتر بررسی می‌شود و متناسب با تقاضا در سطح شهر مسیرهای دوچرخه پیشنهاد می‌شود، البته این موارد در سطح کلان است، نحوه احداث این مسیرها که به‌صورت جدا باشد یا داخل پیاده‌رو و درجه‌بندی آن‌ها در سایر پروژه‌ها نیز بررسی می‌شود.
وی با بیان اینکه تمام موارد ذکر شده که در مطالعات جامع پیشنهاد داده می‌شود، بر اساس آمارگیری مفصل در مطالعات است، ادامه می‌دهد: سخت‌ترین و پرهزینه‌ترین قسمت مطالعات جامع حمل‌ونقل، آماربرداری است که در این راستا تمام دروازه‌های شهر آماربرداری و مصاحبه می‌شود و در این مصاحبه‌ها تمام مبدا و مقصد سفرها از مصاحبه‌شونده استخراج می‌شود، همچنین این کار در پایانه‌ها نیز انجام می‌شود.
طرح جامع حمل‌ونقل مصوبه شورای عالی ترافیک کشور را دارد و لازم‌الاجرا است
پورمیدانی با بیان اینکه مهم‌ترین قسمت آماربرداری سفرهای خانوار است، می‌گوید: این آماربرداری اردیبهشت سال ۱۴۰۲ انجام شد، برای این منظور به حدود چهار درصد نمونه نیاز داریم که از طریق چند هزار فرم در سطح شهر توسط دانش‌آموزان و دانشجویان مصاحبه انجام می‌شود و اطلاعات تمام سفرهای خانوار استخراج می‌شود که تعداد سفرهای سطح شهر، هدف و نوع وسیله نقلیه به‌دست می‌آید.
مدیرکل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان ادامه می‌دهد: در گام بعد بر اساس مدل‌هایی که در حوزه تخصص حمل‌ونقل تعریف می‌شود، سفرها با توجه به هدف و نوع وسیله نقلیه در افق‌های پنج ساله برآورد می‌شود که بر اساس مصوبات، مطالعات جامع ۱۵ ساله است و برای ۱۵ سال آینده شهر پیش‌بینی می‌شود از هر ناحیه ترافیکی به سایر نواحی چه تعداد سفر و با چه وسیله‌ای سفر انجام می‌شود و از چه مسیرهایی استفاده می‌شود، سپس بر اساس تقاضای سفری که برای هر محور وجود دارد، راهکارها شناسایی و برای بهبود وضعیت شبکه معابر ارائه می‌شود.
وی اظهار می‌کند: موارد دیگری همچون ایمنی، سیستم حمل‌ونقل هوشمند (Intelligent Transportation Systems) ، حمل‌ونقل هوشمند و مباحث پدافندی از جنس مطالعات جامع است که بررسی اجمالی می‌شود و هر کدام نیاز به تعریف مطالعات جامع جداگانه دارد تا جزئیات آن مورد بررسی قرار گیرد.
پورمیدانی با بیان اینکه در حال حاضر مطالعات جامع حمل‌ونقل حدود ۹۳ درصد پیشرفت داشته است، خاطرنشان می‌کند: این مطالعات فرایند طولانی دارد و انجام آن حدود دو سال طول می‌کشد، البته سال ۱۳۹۹ قرارداد این پروژه بسته شد که به‌دلیل شیوع کرونا به تعویق افتاد، چراکه برای آماربرداری به شرایط پایداری نیاز است؛ در نهایت اردیبهشت ۱۴۰۲ آماربرداری انجام و نتایج مورد نظر استخراج شد، البته روند تصویب پروژه طولانی است و گزارش‌ها باید چند مرتبه برای تصویب به استانداری و دفتر فنی شورای عالی ترافیک کشور ارسال شود که زمان‌بر است.
مدیرکل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان می‌گوید: در دو گام آماربرداری، نتایج آماربرداری و شاخص‌ها و راهبردهای پروژه به دفتر فنی استانداری و شورای عالی ترافیک استان ارسال و مصوب شده است، همچنین مباحث مدل‌سازی ارائه شده و جلسات دفتر فنی شورای عالی ترافیک کشور با این موضوع برگزار می‌شود و پس از آن باید راهکارها برای بررسی و تصویب ارائه شود.
وی ادامه می‌دهد: این روند همزمان با انجام پروژه و اصلاحات دستگاه کارپرداز و نظارت به‌صورت موازی پیش برده می‌شود تا در زمان کمتری کار را به پایان برسد که امیدوارم تا پایان سال جاری روند تصویب در کمیته‌های فنی به اتمام برسد و درخواست نهایی برای تصویب در شورای عالی ترافیک کشور را ارسال کنیم.
پورمیدانی با اشاره به موارد مربوط به هوشمندسازی در طرح جامع گفت: سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند(ITS)، مطالعات جامع جداگانه بر سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند انجام و پروژه در سال ۹۸ به اتمام رسیده و بر اساس آن تمام توسعه‌ها از جمله دوربین‌های نظارتی و ثبت تخلف سطح شهر در حال انجام است.
وی با بیان اینکه این پروژه همچون مطالعات جامع شهری و طرح تفصیلی است و مربوط به دوره خاص نیست، می‌افزاید: بر اساس دستورالعمل و ضابطه و شرح خدمات توسط مشاور تهیه می‌شود، برنامه‌های اصفهان توسط شهرداری در افق‌های مختلف تهیه می‌شود و در دوره‌های مختلف اختلاف سلیقه وجود دارد، اما برنامه‌های جامع از این جنس نیست و طرح جامع حمل‌ونقل مصوبه شورای عالی ترافیک کشور را دارد و طرح‌های توسعه‌ای در سطح شهر بر این اساس باید اجرا شود و لازم‌الاجرا است، به‌ویژه خطوط ریلی باید بر اساس این طرح اجرا شود و اگر این اتفاق نیفتد، سازمان بازرسی کل کشور اجازه توسعه آن خط را نمی‌دهد و دولت یارانه اختصاص نمی‌دهد.
مدیرکل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: طبق پیش‌بینی تا پایان سال جاری مصوبه تمام کمیته‌های فنی انجام می‌شود که پس از آن می‌توانیم به شورای عالی ترافیک کشور درخواست دهیم تا موضوع مطرح شود.
پورمیدانی با تاکید بر اینکه روش‌های استفاده شده بر اساس دستورالعمل‌های استخراج‌شده وزارت کشور و روش‌های علمی و به‌روز حوزه حمل‌ونقل است، تصریح می‌کند: این دستورالعمل با همکاری چند شرکت حمل‌ونقل که کار مطالعاتی انجام می‌دهند و اساتید متخصص دانشگاه گردآوری شده و علمی است، از این‌رو خروجی‌های آن راهگشا و طبق روش‌های مورد استفاده در بیشتر کشورهای دنیا است، اما مشکلی که در بیشتر شهرها وجود دارد، این است که مدیران شهری می‌خواهند خارج از این نتایج اقداماتی انجام دهند، به همین دلیل چالش‌هایی در سطح شهر به‌وجود می‌آید.
به گزارش ایمنا، برای ساماندهی وضعیت حمل‌ونقل کلان‌شهرها نیاز به برنامه‌ای همچون برنامه جامع شهر است تا برای تمام ادوار لازم‌الاجرا باشد و این موضوع درباره حمل‌ونقل شهر اصفهان در قالب بک برنامه جامع رقم خورده است.