به گزارش خبرگزاری ایمنا، درختان نه‌تنها در زیبایی محیط، بلکه نقش حیاتی در حفظ اکوسیستم دارند؛ به‌طور متوسط یک درخت بالغ می‌تواند حدود ۲۵ کیلوگرم دی‌اکسید کربن را جذب و ۱۷۰ کیلوگرم اکسیژن تولید کند، با این حال در بسیاری از مناطق، تخریب جنگل‌ها و قطع درختان به معضلی جدی تبدیل شده است.
در ایران به‌ویژه در شهرهای بزرگ همچون اصفهان که با بحران دست‌وپنجه نرم می‌کند، قطع درختان به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات زیست‌محیطی تبدیل شده است؛ در این میان، قوانین و مقررات سختگیرانهای برای جلوگیری از قطع درختان وضع شده است؛ طبق ماده یک لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز، قطع درختان بدون مجوز شهرداری در معابر، پارک‌ها و باغ‌ها به‌شدت ممنوع است؛ کسانی که دست به این کار می‌زنند، علاوه بر جریمه‌های مالی، ممکن است با حبس نیز مواجه شوند؛ به‌طور خاص مجازات این جرم می‌تواند به حبس تا سه سال یا جریمه‌ای بین یک میلیون تا ده میلیون ریال برسد.
افزون بر این، درختانی که در فضاهای عمومی، حتی املاک خصوصی قطع می‌شوند، تحت حفاظت شهرداری‌ها هستند؛ به‌عنوان مثال در اصفهان، شهرداری با افزایش گشت‌های نظارتی و همکاری با نیروی انتظامی در تلاش است تا با متخلفان برخورد کند؛ در ماه‌های گذشته، شش پرونده سرقت درخت و چوب‌بری غیرقانونی در مناطق مختلف شهر ثبت شده و تعدادی از سارقان به مجازات‌هایی همچون حبس و جریمه محکوم شده‌اند، اما عده‌ای از مردم بی‌خبر از قوانین، اقدام به قطع درختان می‌کنند.
افراد گاهی به‌دلایل مالی یا به‌دلیل ناآگاهی از قوانین محیط زیست، درختان را قطع می‌کنند؛ در این مواقع بهترین اقدام اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مردم است تا آن‌ها از تبعات قانونی این کار آگاه شوند؛ به‌عنوان مثال اگر شهروندی شاهد قطع درختی در محله خود باشد، می‌تواند از طریق شماره ۱۳۷، به شهرداری گزارش دهد تا اقدام قانونی صورت گیرد.
درختان علاوه بر نقش اکولوژیکی، فرهنگی و معنوی نیز دارند؛ در فرهنگ ایرانی درخت نماد زندگی و پویایی است؛ قطع درختان در این فرهنگ به معنای نابودی منابع طبیعی و تهدید حیات بشری است، بنابراین تلاش برای حفظ درختان و گسترش فضای سبز، نیازمند همکاری همه‌جانبه است.
شهرداری اصفهان از ابتدای سال جاری ۱۶۰ هزار اصله درخت در سطح شهر کاشت و با استفاده از جریمه‌های دریافتی از متخلفان، منابع مالی برای خرید نهال‌های جدید تأمین کرده است؛ این اقدامات هرچند ارزشمند، اما تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که تمام شهروندان با مسئولیت‌پذیری در حفظ این منابع طبیعی همکاری کنند.
حفظ درختان نه‌تنها به‌معنای حفظ محیط زیست است، بلکه به امنیت و سلامتی جامعه نیز ارتباط دارد؛ هر درخت یک سپر طبیعی در برابر آلودگی هوا، تغییرات اقلیمی و طوفان‌های شن است؛ قطع درختان به معنی از بین بردن این سپر حفاظتی و تهدید سلامت عمومی است، بنابراین تنها با تداوم آموزش و نظارت مستمر می‌توانیم از این گنجینه‌های طبیعی به درستی حفاظت کنیم.
لزوم اصلاح قوانین و افزایش جرایم به‌منظور جلوگیری از قطع درختان
مجتبی حق‌شناس، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان در این‌باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: موضوع قطع و سرقت درختان در مناطق ۲ و ۹ به‌ویژه ناژوان شهرداری اصفهان به یکی از چالش‌های جدی کلان‌شهر اصفهان تبدیل شده است؛ این شهر با بیش از ۵۶۰۰ هکتار فضای سبز شهری با شرایط نابسامانی که در رابطه با بحران آب دارد، مواجه است.
وی می‌افزاید: ماهانه حدود ۶۲ میلیون مترمکعب آب برای نگهداری این فضا نیاز داریم که تنها نیمی از این مقدار تأمین می‌شود؛ مشکل اصلی ما در آبیاری درختان است که با دشواری‌های فراوان صورت می‌گیرد.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با بیان اینکه آب استحصال شده از چاه‌ها ۲۳ میلیون متر مکعب است، همچنین ۹ میلیون متر مکعب پساب به‌صورت سالیانه با هزینه بسیار بالا به منظور آبیاری فضای سبز شهر تصفیه می‌شود، تصریح می‌کند: درختانی که در این شرایط سخت و با استفاده از آب‌های تصفیه‌شده نگهداری می‌شوند، ارزش بسیار بالایی برای شهر دارند؛ گرمای بالای ۴۰ درجه در فصل تابستان و آلودگی هوا شرایط بسیار دشواری را برای نگهداری درختان به‌وجود آورده است؛ این درختان جز میراث اصفهان هستند و باید حفظ شوند.
حق‌شناس با اشاره به اینکه در حال حاضر فضای سبز کلان‌شهر اصفهان به ازای هر نفر حدود ۲۸ مترمربع است، می‌گوید: برخی افراد سودجو اقدام به قطع و سرقت درختان می‌کنند؛ این افراد ممکن است مالکان زمین‌هایی باشند که قصد دارند مسیر عبور یا پروژه‌های خود را باز کنند یا کسانی که به‌طور غیرقانونی درختان را برای فروش چوب قطع می‌کنند.
وی تاکید می‌کند: شهرداری اصفهان با قاطعیت تمام با این افراد برخورد می‌کند و درخواست دارد که مراجع قضائی نیز همکاری لازم را داشته باشند؛ تاکنون تعداد گشت‌های نظارتی در ناژوان شهرداری اصفهان و سایر نقاط افزایش پیدا کرده است و از شهروندان تقاضا داریم که در صورت مشاهده چنین تخلفاتی، از طریق سامانه ۱۳۷ گزارش دهند، همچنین نیروی انتظامی همکاری خوبی با شهرداری داشته و این موضوع را در اولویت قرار داده است.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان بیان می‌کند: تاکنون ۱۱ پرونده مربوط به قطع درختان تشکیل شده که چهار مورد آن به حکم قضائی منتهی شده است؛ بعضی از این حکم‌ها شامل جزای نقدی بوده و یکی از موارد نیز شامل حکم حبس برای یکی از سارقان درختان بوده است.
حق‌شناس ادامه می‌دهد: با توجه به این مشکلات درخواست داریم که مجازات‌ها و جرایم مربوط به قطع درختان و سرقت آن‌ها بازدارنده‌تر شود، همچنین درختانی که در حال رسیدن به سن فیزیولوژیک هستند باید تحت نظارت قرار گیرند و از اقدام خودسرانه برای قطع آن‌ها جلوگیری شود.
وی خاطرنشان می‌کند: از تمام نهادها، به‌ویژه نیروی انتظامی و قوه قضائیه درخواست داریم که در این زمینه همکاری بیشتری داشته باشند، همچنین از مالکان درختان خواهش می‌کنیم که در صورتی که قصد قطع درختان خود را دارند، ابتدا با سازمان پارک‌ها مشورت کرده و از انجام اقدامات خودسرانه پرهیز کنند.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با اشاره به کمیسیون ماده ۷ شهرداری عنوان می‌کند: این کمیسیون با پنج عضو اصلی تشکیل شده است که شامل مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای به‌عنوان دبیر، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان به عنوان رئیس کمیسیون، دو نفر از اعضای شورای اسلامی شهر اصفهان و یک قاضی از دادگستری تشکیل شده است.
حق‌شناس ادامه می‌دهد: اگر جرایم بر اساس فرمولی که از سوی شورای اسلامی شهر در نظر گرفته شده است، محاسبه و اعمال شود، با توجه به اینکه خسارت به درختان با ضریب سه حساب می‌شود، این جرایم به‌طور حتم بازدارنده خواهد بود.
وی تاکید می‌کند: از مراجع قضائی تقاضا دارم که در محاسبه خسارات وارد شده توسط سارقان، این خسارات را به سازمان پارک‌ها اعلام کنند تا جرایم به شکلی اعمال شود که بتواند از وقوع چنین اقدامات مخربی جلوگیری کند.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: در حال حاضر بیشتر موارد سرقت و قطع درختان از محدوده ناژوان شهرداری اصفهان گزارش می‌شود و به همین جهت در حال حاضر اقدامات ویژه‌ای در این منطقه صورت گرفته است و تیم‌های نظارتی در این منطقه مستقر شده‌اند.
حق‌شناس با بیان اینکه تعاملات بسیار خوبی با معتمدین محدوده ناژوان برقرار و در مبارزه با این تخلفات مؤثر واقع شده است، می‌گوید: با این حال همچنان برخی مالکان زمین‌ها به‌طور غیرقانونی اقدام به قطع درختان می‌کنند؛ این افراد بر این باور هستند که می‌توانند درختان کاشته شده در زمین‌های خود را قطع کنند، در صورتی که اگر مالکان قصد قطع درختان خود را دارند، باید به‌طور حتم با سازمان پارک‌ها مشورت و گزارش خود را به منطقه مربوطه ارسال کنند.
وی اضافه می‌کند: اگر درختی به سن فیزیولوژیک خود رسیده یا شرایطی ایجاد شود که قطع آن ضروری باشد، قاضی طبق قوانین مربوطه دستور قطع درخت را صادر خواهد کرد، بنابراین مالکان باید از اقدام خودسرانه برای قطع درختان پرهیز کنند، چرا که چنین اقداماتی جنبه کیفری دارد.
لزوم به‌روزرسانی قوانین حفاظت از درختان با توجه به ارزش زیست‌محیطی آن‌ها
محمد کوشافر، فعال محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: درختان در محیط‌های شهری کارکردهای متعددی دارند که در شرایط آلودگی هوا و بحران آب به‌ویژه در شهرهایی همچون اصفهان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
وی با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین کارکردهای عمومی درختان بهبود کیفیت هوا و تنظیم رطوبت است، می‌افزاید: درختان می‌توانند بخشی از آلاینده‌های هوا را جذب و به پالایش زیستی هوا کمک کنند؛ این فرایند موجب بهبود شرایط تنفسی شهروندان می‌شود؛ با این حال باید توجه داشت که این اثرات در حد خود بوده است و نمی‌توان از درختان انتظار داشت که تمام آلودگی‌ها را از بین ببرند، به‌ویژه در روزهای سرد سال که فعالیت فیزیولوژیک درختان کاهش پیدا می‌کند و برگ‌های برخی از آن‌ها می‌ریزد.
فعال محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان تصریح می‌کند: در شهرهایی همچون اصفهان که با بحران کم‌آبی مواجه است، انتخاب گونه‌های مناسب برای فضای سبز اهمیت بیشتری دارد؛ در این شرایط درختانی که علاوه بر کم مصرف بودن آب، بتوانند چوب تولید و بخشی از کربن موجود در هوا را جذب کنند، اولویت دارند؛ این ویژگی درختان موجب می‌شود که درختان از گونه‌های یک‌ساله یا زینتی که در بعضی مناطق کاشته می‌شود، ارجحیت بیشتری پیدا کند.
کوشافر با بیان اینکه درختان کهن و سالمند که در اصفهان عمر چند ده‌ساله دارند، از نظر کارکرد اکولوژیکی و زیست‌محیطی بسیار ارزشمندتر از درختان یک‌ساله هستند، ادامه می‌دهد: اگر یکی از این درختان آسیب ببیند یا قطع شود، دو مشکل اساسی به وجود می‌آید؛ نخست طول عمر درخت از دست می‌رود و دیگر نمی‌توان جای آن را به راحتی با یک درخت جدید پر کرد، زیرا یک درخت ۴۰ یا ۵۰ ساله کارکرد بسیار بالاتری نسبت به یک درخت تازه کاشته شده دارد.
وی اضافه می‌کند: نکته دوم اینکه شرایط زیست‌محیطی اصفهان امروز به‌دلیل آلودگی هوا و بحران آب با شرایط چند دهه پیش تفاوت دارد و درختان جدید نمی‌توانند به راحتی به رشد مطلوب درختان کهن برسند، به همین دلیل از دست دادن هر درخت کهن در اصفهان تنها به معنای از دست دادن آن درخت نیست، بلکه به‌معنای از دست دادن سال‌ها کارکرد اکولوژیکی و زیست‌محیطی آن نیز هست.
فعال محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان خاطرنشان می‌کند: درختی که امروز کاشته می‌شود، ممکن است با توجه به شرایط جدید، قادر به رسیدن به سن و کارکرد درختان کهن نباشد، بنابراین برای حفظ درختان و جلوگیری از قطع آن‌ها نیاز به قوانین و ابزارهای قانونی مناسب است.
کوشافر تاکید می‌کند: این قوانین باید با توجه به شرایط اقتصادی و زیست‌محیطی به‌روز شود؛ به عنوان مثال ارزش چوب در حال حاضر بالا است و ممکن است افراد به‌دلیل منفعت اقتصادی درختان را قطع کنند؛ در چنین شرایطی جریمه‌ها و قوانین مربوط به قطع درختان باید متناسب با ارزش زیست‌محیطی آن‌ها به‌روزرسانی شود تا انگیزه‌های اقتصادی برای قطع درختان کاهش پیدا کند.
به گزارش ایمنا، درختان نه‌تنها نقش مهمی در زیبایی محیط، بلکه عملکردهای اکولوژیکی حیاتی همچون جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن را نیز به عهده دارند؛ در کلان‌شهرهایی همچون اصفهان که با بحران آلودگی هوا و کمبود منابع آب مواجه است، حفظ و نگهداری درختان اهمیت ویژه‌ای دارد؛ در این راستا قوانین و مقررات سختگیرانهای برای جلوگیری از قطع درختان وضع شده است که شامل مجازات‌های مالی و حبس برای متخلفان می‌شود؛ با این حال تخریب فضای سبز و سرقت درختان همچنان چالش‌های جدی به شمار می‌آید.
با توجه به شرایط ویژه زیست‌محیطی اصفهان و بحران‌های موجود، نیاز به به‌روزرسانی قوانین حفاظت از درختان و اصلاح مجازات‌های مربوطه احساس می‌شود، زیرا درختان کهن با عمر چند دهه‌ای ارزش زیست‌محیطی بالایی دارند و از دست دادن آن‌ها تنها به معنای قطع درختان نیست، بلکه به از دست دادن سال‌ها کارکرد اکولوژیکی و بهبود کیفیت محیط زیست شهر منجر می‌شود، بنابراین برای حفاظت از درختان و فضای سبز، به همکاری فعال شهروندان و نهادهای مختلف، همچنین به‌روزرسانی قوانین نیاز است تا بتوان از این منابع طبیعی ارزشمند به‌درستی محافظت کرد.