بازار؛ گروه بین الملل: با ورود اروپا به قلب زمستان، وضعیت امنیت انرژی آن به یک سوال مهم تبدیل می شود. به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا به‌خوبی برای این فصل آماده است، با ظرفیت‌های ذخیره‌سازی گاز به سطوح بی‌سابقه‌ای که به ۹۰ تا ۹۶ درصد رسیده است.
این رقم از میانگین سال‌های گذشته که تا قبل از سال ۲۰۲۲ حدود ۸۵ تا ۸۸ درصد بود، فراتر می‌رود. اما آیا این اعداد واقعاً امنیت انرژی اروپا را تضمین می‌کنند؟ از یک سو، سطوح بالای ذخیره سازی نشان دهنده آمادگی اتحادیه اروپا برای زمستان است. از سوی دیگر مسائل اساسی بازار گاز اروپا حل نشده باقی مانده و زمستان پیش رو می تواند چالش بزرگی برای منطقه باشد.
ذخایر بالای گاز
پاییز گرم سال ۲۰۲۴ به اروپا اجازه داد تا از استفاده زودهنگام از ذخایر گاز خودداری کند. اما با فرارسیدن هوای سرد، اوضاع شروع به تغییر کرد. داده ها نشان می دهد که تنها در دو هفته اول دسامبر، حدود ۱۰ درصد از ذخایر گاز مصرف شده است که کاهش قابل توجهی در یک دوره کوتاه است. اگر این روند ادامه یابد، اروپا ممکن است در اوج زمستان با کمبود سوخت مواجه شود.
در عین حال، مصرف گاز در اتحادیه اروپا طی دو سال گذشته به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. دلایل آن عبارتند از قیمت های بی سابقه که در سال ۲۰۲۲ به ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ دلار در هر هزار متر مکعب رسید. علاوه بر این، توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر (RES) و برنامه هایی با هدف کاهش مصرف انرژی به کاهش تقاضا کمک کرده است.
اما آیا می توان وضعیت فعلی را پایدار دانست؟ با وجود ذخایر قابل توجه، اروپا همچنان در برابر شوک های انرژی آسیب پذیر است. افزایش قیمت گاز و اختلالات احتمالی عرضه همچنان ثبات اقتصادی منطقه را تهدید می کند.
چرا قیمت گاز همچنان یک چالش کلیدی است؟
قیمت بالای گاز همچنان یکی از چالش های اصلی اروپا است. برای مقایسه، مصرف کنندگان صنعتی در روسیه حدود ۱۰۰ دلار به ازای هر هزار متر مکعب گاز می پردازند و در ایالات متحده، هزینه تقریباً یکسان است. در اروپا قیمت به ۵۰۰-۶۰۰ دلار می رسد. این نابرابری کالاهای اروپایی را در بازار جهانی غیررقابتی می کند. علاوه بر این، کسب‌وکارهایی که هنوز عملیاتی هستند مجبور می‌شوند هزینه‌های بالای انرژی را در قیمت محصولات خود لحاظ کنند و رقابت‌پذیری آنها را کاهش دهند.
به عنوان مثال، صنایع شیمیایی، تولید کودهای نیتروژنی و متالورژی - بخش هایی که به شدت به قیمت گاز وابسته هستند - در حال حاضر با مشکلات قابل توجهی روبرو هستند. در آلمان که مدت‌ها موتور صنعتی اتحادیه اروپا محسوب می‌شد، فعالیت اقتصادی رو به کاهش است. تولید صنعتی در حال کاهش است و رشد تولید ناخالص داخلی به حداقل سطوح کاهش یافته است.
صنعتی‌زدایی در حال تبدیل شدن به یک تهدید واقعی برای اروپا است. قیمت بالای گاز نه تنها کسب‌وکارها را تحت فشار قرار می‌دهد، بلکه آنها را وادار می‌کند تا به فکر انتقال تولید به مناطقی با انرژی مقرون‌به‌صرفه‌تر مانند ایالات متحده آمریکا یا آسیا باشند.
مسائل ترانزیت از طریق اوکراین: آینده چگونه خواهد بود؟
باید به خطرات مربوط به ترانزیت گاز روسیه از طریق اوکراین توجه ویژه ای شود. امروزه سالانه حدود ۱۵ میلیارد متر مکعب گاز از این کشور عبور می کند. اگر این مسیر بسته شود، جایگزینی سریع چنین حجم هایی دشوار خواهد بود. مسیر جنوبی - ترک استریم و جریان آبی - در حال حاضر با ظرفیت کامل کار می کند و از نظر فنی نمی تواند گاز را به اسلواکی یا اتریش برساند.
توقف ترانزیت منجر به از دست رفتن ۴۲.۴ میلیون متر مکعب گاز در روز خواهد شد. این امر به ویژه بر کشورهای وابسته به این مسیر مانند اسلواکی، اتریش و مولداوی تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، اسلواکی نه تنها گاز را برای مصرف داخلی، بلکه درآمد ترانزیت را نیز از دست خواهد داد. چنین وضعیتی به ناچار قیمت گاز را در بازار نقدی افزایش می دهد و همه کشورهای منطقه را تحت تأثیر قرار می دهد.
علاوه بر این، ابتکار رئیس کمیسیون اروپا برای ممنوعیت واردات گاز مایع روسیه می‌تواند وضعیت را تشدید کند. محدود کردن عرضه گاز مایع کمبود بیشتری ایجاد می‌کند و منجر به افزایش قیمت می‌شود. برای اروپا، این می تواند به معنای موج دیگری از بحران انرژی باشد.
منابع انرژی تجدیدپذیر: رستگاری یا توهم؟
بسیاری امیدوارند که توسعه انرژی های تجدیدپذیر به اروپا کمک کند تا وابستگی خود به گاز را کاهش دهد. با این حال، در این مرحله، چنین انتظاراتی بیش از حد خوش بینانه به نظر می رسد. تولید انرژی های تجدیدپذیر ناپایدار است و به شرایط آب و هوایی بستگی دارد. هوای بدون باد یا روزهای ابری می تواند منجر به افزایش شدید تقاضای گاز، به ویژه در طول زمستان شود.
علاوه بر این، زیرساخت های ذخیره انرژی از انرژی های تجدیدپذیر هنوز در مراحل اولیه توسعه است. در حالی که انرژی متعارف امکان ذخیره سازی سوخت را فراهم می کند، در حال حاضر هیچ قابلیتی معادل برای انرژی های تجدیدپذیر وجود ندارد. توسعه سیستم های ذخیره انرژی مانند فن آوری های هیدروژن و باتری ها، نیازمند سرمایه گذاری و زمان قابل توجهی است.
بنابراین در کوتاه مدت، اروپا نمی تواند گاز را به طور کامل کنار بگذارد. حتی با توسعه فعال انرژی‌های تجدیدپذیر، منطقه همچنان به سوخت‌های فسیلی متکی خواهد بود، به ویژه در زمستان‌های شدید.
سناریوهای احتمالی: چه چیزی در انتظار اروپاست؟
به نظر من آینده بازار گاز اروپا به چند عامل کلیدی بستگی دارد:
قیمت گاز: اگر قیمت ها زیر ۳۰۰ دلار در هر هزار متر مکعب تثبیت شود، به اقتصادهای اروپایی کمک می کند تا بهبود یابند. با این حال، قیمت های بالا همچنان مانع رشد و افزایش هزینه ها خواهد شد.
تنوع عرضه: افزایش واردات گاز مایع از ایالات متحده آمریکا، قطر و استرالیا می تواند تا حدی کاهش عرضه از روسیه را جبران کند. با این حال این امر مستلزم سرمایه گذاری قابل توجهی در زیرساخت های حمل و نقل و گازی سازی مجدد است.
تصمیمات سیاسی: اتحادیه اروپا باید عواقب طولانی مدت تحریم ها و محدودیت های واردات گاز خود را در نظر بگیرد. سیاست هایی با هدف کاهش وابستگی به روسیه نباید ثبات اقتصادی منطقه را تضعیف کند.
وضعیت در بازار گاز همچنان به شدت بی ثبات است. توقف ترانزیت از طریق اوکراین، ممنوعیت واردات گاز مایع روسیه و اختلالات احتمالی در عرضه می تواند منجر به یک بحران انرژی جدید شود. این امر می تواند مشکلات جدی برای صنعت و اقتصاد اروپا در کل ایجاد کند. اروپا خود را در شرایط چالش برانگیزی می بیند و شرایط در حال شکل دادن یک چشم انداز انرژی جدید است. افزایش سطح ذخیره سازی گاز تنها یک اقدام موقتی است. برای ثبات بلندمدت، اتحادیه اروپا نیاز به توسعه استراتژی متعادل‌تری دارد که نه تنها به مسائل جاری بلکه به آینده بخش انرژی نیز بپردازد.
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، تنوع بخشیدن به منابع و حمایت از صنعت، وظایف کلیدی هستند که باید در سال‌های آینده برطرف شوند. بدون این مراحل، اروپا نه تنها استقلال انرژی خود، بلکه رقابت اقتصادی خود را در صحنه جهانی نیز از دست می دهد.