به گزارش خبرگزاری ایمنا، تبدیل زباله به انرژی فرایندی است که در آن مواد زائد به انرژی حرارتی، برق یا حتی سوخت‌های تجدیدپذیر تبدیل می‌شود؛ این فرایند می‌تواند از روش‌های مختلفی همچون سوزاندن، گازی‌سازی یا تبدیل بیولوژیکی استفاده کند؛ یکی از معمول‌ترین روش‌ها سوزاندن زباله‌ها است که در آن زباله‌ها تحت دمای بسیار بالا می‌سوزد تا حرارت تولید شده به انرژی تبدیل شود.
این فرایند نه‌تنها به کاهش حجم زباله‌ها کمک می‌کند، بلکه در تولید برق و حرارت به‌ویژه در مناطق شهری که با بحران دفع زباله و کمبود منابع انرژی مواجه هستند، بسیار مفید است؛ در واقع این روش می‌تواند یک چرخه پایدار ایجاد کند که از یک سو انرژی تولید می‌کند و از سوی دیگر حجم عظیمی از زباله‌های شهری را کاهش می‌دهد.
روزانه حدود ۵۵ هزار تن زباله در مناطق شهری و روستایی کشور تولید می‌شود که بخش عمده‌ای از آن بدون پردازش مناسب دفن می‌شود؛ تنها ۲۵ درصد این پسماندها پردازش‌شده و ۱۰ درصد به‌صورت محدود در مبدأ تفکیک می‌شود؛ این در حالی است که کشورهای پیشرفته از زباله به‌عنوان «طلای کثیف» یاد می‌کنند و با تبدیل آن به انرژی، هم بحران‌های زیست‌محیطی را کنترل و هم انرژی پاک تولید می‌کنند؛ با وجود بحران ناترازی انرژی در کشور، بهره‌برداری از این ظرفیت همچنان نادیده گرفته شده است.
نیروگاه‌های زیست‌توده با تبدیل زباله‌های شهری و روستایی به برق می‌تواند دو بحران اساسی کشور، یعنی انباشت غیربهداشتی پسماندها و کمبود برق را هم‌زمان کاهش دهد؛ در حال حاضر ظرفیت تولید برق از نیروگاه‌های زیست‌توده کشور تنها ۲۹.۱۳ مگاوات است که معادل دو درصد از کل ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر کشور است، رقمی که نشان‌دهنده استفاده بسیار محدود از این ظرفیت عظیم است؛ در حال حاضر استان‌های شمالی کشور که با معضل انباشت زباله مواجه‌اند، می‌توانند با احداث این نیروگاه‌ها به‌طور قابل‌توجهی از بحران‌های زیست‌محیطی رهایی پیدا کنند.
بر اساس برآورد سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر، با ایجاد نیروگاه‌های زیست‌توده جدید و استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌تر همچون لندفیل و هاضم‌های زیستی، امکان تولید ۵۵۰ مگاوات برق پاک از زباله‌های شهری وجود دارد؛ این ظرفیت نیازمند سرمایه‌گذاری و حمایت‌های جدی از سوی دولت است؛ بازنگری در نرخ خرید تضمینی برق از این نیروگاه‌ها، به‌ویژه در چارچوب ماده ۶۱ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی، می‌تواند مشوق مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاران باشد.
با توجه به بحران انرژی و حجم بالای پسماندهای شهری، تولید برق از زباله دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی حیاتی برای کشور است؛ توسعه نیروگاه‌های زیست‌توده علاوه بر کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی، می‌تواند به ایجاد اشتغال و تأمین انرژی پایدار کمک کند؛ این موضوع نیازمند عزم جدی مسئولان، سرمایه‌گذاری مستمر و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای تفکیک و بازیافت زباله‌هاست تا این فرصت مهم بیش از این از دست نرود.
فرایندهای تبدیل زباله به انرژی می‌توانند به‌طور مؤثری حجم زباله‌های شهری را کاهش دهد و خطر آلودگی زیست‌محیطی ناشی از دفن زباله‌ها را بکاهد؛ این روش در مقایسه با دفن زباله در زمین که می‌تواند منجر به آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی شود بسیار پاک‌تر است؛ از آن‌جا که زباله‌ها به‌طور مداوم تولید می‌شود، تبدیل آن‌ها به انرژی می‌تواند یک منبع پایدار از برق و حرارت ایجاد کند که می‌تواند به شبکه‌های انرژی شهری اضافه شود و بخشی از نیاز انرژی را تأمین کند.
هجدهم دی سال جاری در جریان رسیدگی به گزارش کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست علنی مجلس شورای اسلامی، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس درباره وضعیت مدیریت پسماندها در کشور با رویکرد رسیدن به شرایط مناسب به‌ویژه در استان‌های ساحلی و کلان‌شهرها اظهار کرده بود: «در سفری که به استان مازندران داشتم، متوجه شدم یکی از چالش‌های جدی در شمال و در هر سه استان ساحلی، بحران زباله و تالاب‌هاست؛ استان خوزستان نیز به این مشکل دچار است؛ روشن و شفاف بگویم به‌جز شهر اصفهان که اقتصاد پسماند با مدیریت درست دارد و پسماند از ابتدا در مبدا تفکیک می‌شود و حداقل دفن زباله را دارد، در سایر شهرهای کشور دچار بحران هستیم.»
یکی از دلایل موفقیت اصفهان در این زمینه، هویت و فرهنگ شهروندی بالا و حس تعلق شهروندان به شهر است که موجب پذیرش برنامه‌های فرهنگی همچون تفکیک پسماند از مبدا شده است؛ در حال حاضر، میزان تفکیک پسماند در اصفهان بیش از سایر شهرها است و این موضوع به الگویی برای دیگر نقاط کشور تبدیل شده است.
به‌تازگی توافق‌نامه همکاری شهرداری این کلان‌شهر و سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران (ساتبا) برای انتخاب سرمایه‌گذار در زمینه احداث نیروگاه‌های زیست‌توده شهر اصفهان امضا شده است که می‌تواند الگویی برای سایر شهرهای ایران باشد.
تا ۲ سال آینده هیچ پسماندی در اصفهان دفن نخواهد شد
مهدی بقایی، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: مدیریت پسماند به‌ویژه پسماند پزشکی نیازمند راهکارهای اصولی و بهداشتی است که یکی از بهترین روش‌ها استفاده از کارخانه‌های زباله‌سوز است.
وی می‌افزاید: این فناوری نه‌تنها به حذف ایمن این نوع پسماندها کمک می‌کند، بلکه با رعایت کامل مسائل بهداشتی از آلودگی‌های زیست‌محیطی نیز جلوگیری می‌کند.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان می‌گوید: برای کلان‌شهر اصفهان افقی تا سال ۱۴۱۰ ترسیم شده است که در آن هدف نهایی دست‌یابی به وضعیت «پسماند صفر» است؛ بر اساس نظر کارشناسان ترکیب بهینه فناوری‌ها شامل یک کارخانه هاضم ۳۰۰ تنی، یک کارخانه زباله‌سوز ۶۰۰ تنی، یک مرکز تصفیه شیرابه با ظرفیت ۵۰ تن و یک کارخانه بازیافت پسماندهای ساختمانی با ظرفیت روزانه ۳۰۰۰ تن پیش‌بینی شده است.
بقایی با تاکید بر اینکه شهرداری اصفهان برای تحقق این اهداف اقدامات مهمی انجام داده است، عنوان می‌کند: برای کارخانه‌های هاضم ۳۰۰ تنی و زباله‌سوز ۶۰۰ تنی، فراخوان سرمایه‌گذاری در نیمه نخست سال جاری با همکاری سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) منتشر شد؛ این فراخوان هم‌اکنون در مرحله نهایی ارزیابی شرکت‌های سرمایه‌گذار قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود تا دو ماه آینده عملیات کلنگ‌زنی آغاز شود.
وی با بیان اینکه این طرح‌ها آرزوی ۲۰ ساله شهر اصفهان محسوب می‌شود و هم‌اکنون با تلاش‌های انجام‌شده، تحقق آن‌ها در دسترس قرار گرفته است، تصریح می‌کند: طبق برنامه‌ریزی‌ها کلنگ‌زنی این پروژه‌ها در افق ۱۴۰۵ پیش‌بینی شده بود، اما با تسریع فرایندها احتمال آغاز عملیات اجرایی تا پایان سال جاری وجود دارد، بنابراین انتظار می‌رود این کارخانه‌ها ظرف دو سال آینده به بهره‌برداری برسد.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان با بیان اینکه در حوزه مدیریت و تصفیه شیرابه‌ها نیز اقدامات قابل‌توجهی صورت گرفته و شهرداری جلوتر از برنامه حرکت کرده است، می‌گوید: در زمینه پسماندهای ساختمانی نیز سال گذشته کلنگ یک کارخانه با ظرفیت روزانه ۱۸۰۰ تن زده شد که هم‌اکنون در مرحله آماده‌سازی قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود تا سال آینده به بهره‌برداری برسد؛ هدف نهایی این است که در صورت نیاز ظرفیت این کارخانه تا ۲۵۰۰ و سپس ۳۰۰۰ تن ارتقا پیدا کند.
بقایی با اشاره به اینکه برای مدیریت پسماندهای خشک نیز احداث یک کارخانه RDF با ظرفیت ۱۵۰ تن در دستور کار است، ادامه می‌دهد: این کارخانه با توجه به وجود کارخانه‌های سیمانی اطراف اصفهان طراحی و قرارداد آن در دستور کار قرار گرفته است؛ زمین مورد نظر آن تملک و منتظر نهایی شدن قرارداد و کلنگ‌زنی رسمی هستیم.
وی خاطرنشان می‌کند: در حوزه زباله‌های پزشکی هرچند شهرداری متولی مستقیم آن نیست، اما به‌دلیل اهمیت موضوع با همکاری استانداری، دانشگاه علوم پزشکی و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، پروژه‌ای مشترک در دستور کار قرار گرفته است.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان تاکید می‌کند: شهرداری در مسیر دست‌یابی به اهداف پیش‌بینی‌شده برای سال ۱۴۱۰ قرار دارد؛ بسیاری از پروژه‌ها در مرحله قرارداد، تحویل زمین و آماده‌سازی برای اجرای نهایی است؛ با اجرای کامل این طرح‌ها، ظرف دو سال آینده دیگر هیچ‌گونه پسماندی در اصفهان دفن نخواهد شد.
سرمایه‌گذاری ۵,۰۰۰ میلیارد تومانی بخش خصوصی در نیروگاه زیست‌توده اصفهان
غلامرضا ساکتی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با اشاره به برگزاری جلسه امضای توافق‌نامه همکاری شهرداری و سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران (ساتبا) برای انتخاب سرمایه‌گذار در زمینه احداث نیروگاه‌های زیست‌توده شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تفاهم‌نامه‌ای میان شهرداری اصفهان و سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر با هدف تولید برق از پسماند شهری به امضا رسید؛ این همکاری به‌منظور ایجاد یک کارخانه تبدیل پسماند به انرژی و تولید برق زیستی صورت گرفته است و سرمایه‌گذاری آن به‌طور کامل توسط بخش خصوصی انجام خواهد شد.
وی می‌افزاید: هدف اصلی این پروژه کاهش حجم زباله‌های دفنی، تولید انرژی پاک و بهبود شرایط زیست‌محیطی شهر اصفهان است.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه در راستای این تفاهم‌نامه، فرایند انتخاب سرمایه‌گذار با دقت بالا انجام شده است، می‌گوید: طی یک فراخوان عمومی، ۴۷ شرکت برای مشارکت در این پروژه اعلام آمادگی کرد؛ پس از بررسی‌های دقیق، پنج شرکت به مرحله نهایی راه پیدا کرد و از بین آن‌ها یک یا دو شرکت به‌عنوان سرمایه‌گذار نهایی انتخاب خواهد شد.
ساکتی بیان می‌کند: سرمایه‌گذار منتخب موظف است به‌طور کامل هزینه‌های احداث و بهره‌برداری از کارخانه تبدیل زباله به انرژی را تأمین کند.
وی با بیان اینکه این پروژه با استفاده از تسهیلات ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید اجرا خواهد شد، اضافه کرد: سرمایه‌گذار علاوه‌بر استفاده از این تسهیلات، بخشی از هزینه‌ها را به‌صورت سرمایه‌گذاری مستقیم تأمین می‌کند؛ بر اساس برآوردهای اولیه، سرمایه مورد نیاز این پروژه حدود ۵,۰۰۰ میلیارد تومان تخمین زده شده است.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: در این طرح روزانه ۶۰۰ تن زباله شهری مورد پردازش قرار می‌گیرد که ۳۰۰ تن آن برای زباله‌سوزی استفاده خواهد شد.
ساکتی تصریح می‌کند: شهرداری اصفهان در این تفاهم‌نامه به عنوان تأمین‌کننده پسماند و زمین، همچنین ناظر بر اجرای پروژه ایفای نقش می‌کند؛ سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر نیز متعهد شده است برق تولیدی کارخانه را به مدت ۲۰ سال به‌صورت تضمینی خریداری کند.
وی می‌افزاید: برق تولیدشده از این پروژه در چارچوب قرارداد مشخص، با قیمت توافق‌شده به سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر فروخته خواهد شد.
نیروگاه‌های زیست‌توده، راهکاری برای رفع بحران انرژی و آلودگی محیط‌زیست
فرشاد مستأجران، کارشناس حوزه مدیریت پسماند در این‌باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در ایران بعضی از مسائل به‌صورت یک‌جانبه بررسی می‌شود و اغلب از دیدگاه‌های مختلف به یک موضوع نگاه نمی‌شود، در حالی که در جهان امروز مفاهیمی همچون رد پای کربن (Carbon Footprint) مورد توجه قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه رد پای کربن به سنجش میزان انتشار کربن در تمام مراحل چرخه عمر یک محصول، از زمان تولید تا پایان عمر آن می‌پردازد، می‌افزاید: این مفهوم به‌همراه رویکردهایی همچون اقتصاد چرخشی، نقشی مهم در مدیریت پایدار منابع ایفا می‌کند.
کارشناس حوزه مدیریت پسماند بیان می‌کند: یکی از چالش‌های بزرگ کشور، مسئله ناترازی انرژی به‌ویژه در حوزه الکتریسیته است؛ تنها راهکار عملی برای این بحران توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است؛ این موضوع به‌قدری اساسی است که حتی با پیشرفت‌های کنونی، هر سال از تأمین پایدار انرژی عقب می‌مانیم.
مستأجران ادامه می‌دهد: از میان منابع انرژی‌های تجدیدپذیر، سه بخش خورشیدی، بادی و زیست‌توده بیشترین اهمیت را دارد، البته منابع دیگری همچون انرژی زمین‌گرمایی نیز سهم کمتری در تولید انرژی دارد.
وی با بیان اینکه تولید انرژی از زیست‌توده دارای دو مزیت اساسی است، می‌گوید: علاوه بر تولید انرژی الکتریکی، مسئله مدیریت پسماند و بهبود شرایط زیست‌محیطی را نیز برطرف می‌کند، با این حال اگر تنها از نگاه اقتصادی و تولید برق به آن بنگریم و جنبه سودآوری مالی کوتاه‌مدت بررسی شود، نگاه محدود و یک‌جانبه‌ای خواهد بود، اما با رویکردی جامع‌تر و چندوجهی، می‌توان دریافت که این فناوری علاوه بر تولید برق از آسیب‌های زیست‌محیطی نیز جلوگیری می‌کند.
کارشناس حوزه مدیریت پسماند تصریح می‌کند: در حال حاضر در کشور روزانه حدود ۵۵ هزار تن زباله تولید می‌شود که از این میزان تنها بخشی از طریق حدود ۵۰ کارخانه پردازش زباله مدیریت و بخش قابل‌توجهی از آن همچنان دفن می‌شود.
مستأجران اضافه می‌کند: تخمین زده می‌شود که روزانه بیش از ۳۰ تا ۳۵ هزار تن زباله به‌صورت غیربهداشتی دفن می‌شود و بیش از ۹۵ درصد این دفن‌ها غیر اصولی است که موجب تخریب خاک، آلودگی آب‌های زیرزمینی و انتشار آلاینده‌های خطرناک می‌شود.
وی با بیان اینکه استفاده از نیروگاه‌های زیست‌توده می‌تواند راهکاری مؤثر برای این بحران باشد، تاکید می‌کند: این فناوری نه‌تنها به تولید برق کمک می‌کند، بلکه با کاهش دفن زباله، آلودگی محیط زیست را به حداقل می‌رساند؛ مشکل مدیریت زباله با آلودگی هوا که قابل مشاهده است، تفاوت دارد؛ زباله‌ها به‌صورت خاموش و پنهان اثرات مخربی همچون انواع بیماری‌های مزمن و حتی سرطان‌ها ایجاد می‌کند.
کارشناس حوزه مدیریت پسماند خاطرنشان می‌کند: بعضی پژوهش‌های علمی آلودگی‌های صنعتی و شیرابه‌ها را از عوامل مرتبط با بیماری‌هایی همچون ام‌اس عنوان کرده است، از این‌رو ضرورت دارد با رویکردی جامع به مسئله مدیریت پسماند و تولید انرژی از زیست‌توده نگاه کرد تا علاوه بر تأمین انرژی، سلامت محیط زیست و جامعه نیز حفظ شود.
به گزارش ایمنا، تبدیل زباله به انرژی یکی از راهکارهای مؤثر برای رفع هم‌زمان بحران مدیریت پسماند و کمبود انرژی در کشور است؛ با تولید روزانه حدود ۵۵ هزار تن زباله در ایران و دفن غیربهداشتی بخش عمده‌ای از آن، مشکلات زیست‌محیطی گسترده‌ای همچون آلودگی خاک، آب‌های زیرزمینی و انتشار گازهای گلخانه‌ای ایجاد شده است.
نیروگاه‌های زیست‌توده با تبدیل زباله‌های شهری و روستایی به برق می‌تواند علاوه بر کاهش حجم زباله، به تولید انرژی پاک و پایدار کمک کند؛ تجربه موفق اصفهان در این زمینه که با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و حمایت سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر همراه بوده، نشان‌دهنده ظرفیت بالای این روش برای سایر شهرهای کشور است.
با وجود ظرفیت قابل توجه تولید برق از زیست‌توده، سهم این روش در سبد انرژی‌های تجدیدپذیر کشور همچنان بسیار محدود است، بنابراین برای گسترش این فناوری ضرورت دارد دولت با ارائه مشوق‌های اقتصادی همچون بازنگری در نرخ خرید تضمینی برق، جذب سرمایه‌گذاران را تسهیل کند.
توسعه فرهنگ تفکیک زباله از مبدأ، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته‌تری همچون هاضم‌های زیستی و لندفیل‌های مدرن و اجرای پروژه‌های پایلوت در کلان‌شهرها، می‌تواند به ایجاد یک الگوی موفق در سراسر کشور کمک کند.