به گزارش خبرگزاری ایمنا، کلان‌شهرها به‌ویژه اصفهان با رشد سریع جمعیت و افزایش نیازهای شهری بیش از هر زمان دیگری به فضاهای چندمنظوره نیاز دارند؛ فضاهایی که بتواند کاربری‌های متنوعی همچون فرهنگی، تفریحی، ورزشی و آموزشی را در یک نقطه متمرکز و از سوی دیگر در زمان و هزینه شهروندان صرفه‌جویی کند تا از بار ترافیکی و زیست‌محیطی شهر نیز بکاهد.
این فضاها می‌تواند پاسخگوی طیف گسترده‌ای از نیازهای شهروندان در یک محیط پویا و انعطاف‌پذیر باشد؛ اصفهان با پیشینه غنی معماری و شهرسازی، نمونه‌های موفقی در طراحی فضاهای چندمنظوره همچون میدان نقش‌جهان ارائه داده است، با این حال نیازهای مدرن شهری همچون دسترسی سریع، تکنولوژی‌های هوشمند و استفاده بهینه از انرژی، طراحی این فضاها را به چالشی نو تبدیل کرده است.
ایجاد پارک‌های ترکیبی همچون پردیس‌های خانواده محور شامل امکانات تفریحی، آموزشی و اجتماعی یا مراکز تجاری که کاربری‌های فرهنگی و هنری را نیز در بر می‌گیرد، می‌تواند به رفع این نیازها کمک کند.
چالش اصلی در طراحی فضاهای چندمنظوره، تلفیق سنت و مدرنیته در شهری همچون اصفهان است؛ این کلان‌شهر با هویت فرهنگی قوی و معماری اسلامی-ایرانی، نیازمند حفظ این هویت در کنار استفاده از فناوری‌های روز دنیا است؛ به‌طور مثال می‌توان از انرژی‌های تجدیدپذیر در ساخت این فضاها بهره برد و در عین حال، الگوهای سنتی معماری را حفظ کرد؛ این توازن جذابیت بصری و کارایی فضاها را تضمین می‌کند.
نقش شهروندان در طراحی این فضاها غیرقابل‌انکار است؛ مشارکت مردم در شناسایی نیازها و پیشنهاد راهکارهای متناسب با سبک زندگی خود، می‌تواند موفقیت پروژه‌های شهری را افزایش دهد؛ برگزاری کارگاه‌های طراحی مشارکتی و نظرخواهی از گروه‌های مختلف، از جمله ابزارهایی است که مسئولان شهری می‌توانند برای ارتقای کیفیت فضاهای چندمنظوره به‌کار گیرند.
طراحی و اجرای فضاهای چندمنظوره در کلان‌شهری همچون اصفهان، نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به‌عنوان الگویی برای سایر شهرها مطرح شود؛ این فضاها با ایجاد تعاملات اجتماعی و ارتقای حس تعلق به شهر، گامی بلند برای توسعه پایدار شهری خواهد بود.
فضاهای چندمنظوره با تمرکز بر کاربری‌های متنوع در یک مکان می‌تواند به کاهش آلودگی هوا و ترافیک کمک کند؛ به‌عنوان مثال ترکیب فضاهای کاری، تفریحی و خرید در یک مجموعه، نیاز به سفرهای مکرر درون‌شهری را کاهش می‌دهد و از این طریق انتشار گازهای گلخانه‌ای را کم می‌کند، همچنین استفاده از مصالح سازگار با محیط زیست و طراحی‌های پایدار (همچون بام‌های سبز و سیستم‌های جمع‌آوری آب باران) می‌تواند این فضاها را به الگوهایی برای توسعه پایدار شهری تبدیل کند.
پروژه‌های چندمنظوره محرک توسعه و پویایی محلات اصفهان است
رسول میرباقری، رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: اصفهان، شهری با سابقه‌ای درخشان در معماری و شهرسازی امروز در بعضی مناطق با چالش‌هایی نظیر کمبود سرانه‌های شهری روبه‌رو است؛ این مسئله ضرورت توجه به طراحی و اجرای فضاهای چندمنظوره را بیش از پیش آشکار می‌کند.
وی می‌افزاید: بر اساس طرح تفصیلی شهر اصفهان که در سال‌های گذشته به تأیید اداره کل راه و شهرسازی رسید، سرانه‌های مختلفی از جمله سرانه‌های فرهنگی، ورزشی، فضای سبز، آموزشی و بهداشتی برای محلات مختلف شهر پیش‌بینی شد؛ این طرح‌ها بر مبنای عواملی همچون عرض گذرها، تراکم جمعیت و نیازهای محلی تهیه و ابلاغ شده است.
رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه می‌دهد: به‌دلیل مسائل اقتصادی و نبود اولویت‌دهی بعضی دستگاه‌های متولی، بعضی کاربری‌های پیش‌بینی‌شده از جمله فضاهای آموزشی، بهداشتی و فضای سبز اجرایی نشد و این اراضی بلاتکلیف مانده است؛ نتیجه این امر، کمبود سرانه‌های مختلف در بعضی مناطق شهر است که به وضوح احساس می‌شود.
میرباقری با تاکید بر اهمیت فضاهای چندمنظوره در شهرسازی عنوان می‌کند: فضاهای چندمنظوره به‌عنوان یکی از راهکارهای کارآمد برای رفع این کمبودها مطرح شده است؛ این فضاها امکان استفاده از یک مکان برای اهداف مختلف را فراهم می‌کند و می‌تواند پاسخگوی نیازهای متنوع شهروندان باشند.
وی خاطرنشان می‌کند: طراحی پروژه‌هایی همچون فرهنگسراها، مساجد و مجتمع‌های ورزشی با کاربری‌های متنوع برای گروه‌های سنی و اجتماعی مختلف، تأثیر زیادی بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و افزایش پویایی و نشاط آن‌ها خواهد داشت.
رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به اینکه یکی از نمونه‌های موفق این رویکرد پروژه مجموعه چندمنظوره شهید کشوری در منطقه ۶ شهرداری اصفهان است، تصریح می‌کند: این پروژه که با حمایت شورای اسلامی شهر اصفهان و در پاسخ به کمبود سرانه‌ها در این منطقه اجرا شد، شامل امکاناتی نظیر سالن مطالعه، مسجد و سالن ورزشی است و به‌زودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
میرباقری بیان می‌کند: فضاهای چندمنظوره علاوه بر افزایش کیفیت زندگی، می‌تواند به کاهش اثرات زیست‌محیطی ناشی از رشد افقی شهر نیز کمک کند؛ تعریف این پروژه‌ها در دل محلات و در قالب طرح‌های محرک توسعه، می‌تواند محلات را به مراکز پویا و تعامل اجتماعی تبدیل کند.
وی تاکید می‌کند: تحقق این اهداف نیازمند مشارکت جدی دستگاه‌های متولی همچون آموزش و پرورش، دانشگاه علوم پزشکی و اداره کل ورزش و جوانان است؛ این نهادها باید با تملک اراضی مصوب در طرح تفصیلی و اجرای پروژه‌های پیش‌بینی‌شده، سهم خود را در توسعه پایدار شهری ایفا کنند.
رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان می‌گوید: امیدواریم با همکاری و هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی، فضاهای چندمنظوره به بخشی از زندگی روزمره شهروندان تبدیل و اصفهان به الگویی برای سایر شهرهای کشور در بهبود کیفیت زندگی شهری بدل شود.
کاهش خسارت‌های مالی و جانی با برنامه‌ریزی دوراندیشانه کاربری‌های چندمنظوره
کاظم برهانی، دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: با تمرکز جمعیت در شهرها که حاصل غلبه شهرنشینی در دهه‌های اخیر است، توجه به امنیت و ایمنی شهرها توسط مدیران و برنامه‌ریزان شهری بیشتر شده است.
وی می‌افزاید: داشتن شهری ایمن و امن نیازمند بهره‌گیری چندمنظوره از فضاهایی است که در شرایط عادی کاربری معمولی خود را دارد و در شرایط بحران می‌تواند به‌عنوان پناهگاه اضطراری و مرکز مدیریت بحران مورد استفاده شهروندان قرار گیرد؛ این نوع استفاده از اماکن تحت عنوان «کاربری‌های چند منظوره در مدیریت بحران» یاد می‌شود.
دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اینکه بهره‌گیری از کاربری‌های چند منظوره به‌عنوان راهبردی مبتنی بر پدافند غیرعامل می‌تواند آمایش دفاع شهر را ارتقا دهد، بیان می‌کند: تحلیل فضایی و مکان‌یابی کاربری‌های چند منظوره با توجه به فضامند بودن داده‌ها، همچنین تصمیم‌گیری مبتنی بر چند هدف و چند معیار نیازمند تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیایی با روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره است.
برهانی عنوان می‌کند: ایجاد کاربری‌های چندمنظوره یکی از برنامه‌ریزی‌های دوراندیشانه برای کاهش خسارت‌های مالی و جانی در زمان وقوع بحران‌ها است و موجب می‌شود جامعه آمادگی لازم در رویارویی با بحران را داشته باشد.
وی می‌گوید: چندمنظوره‌سازی فضاهای پناهگاهی بر اساس نیازهای مناطق شهری و از طریق تخصیص نقش پشتیبان و پناهگاهی به کاربری‌های در حال احداث یا احداث شده موجب می‌شود که چنین فضاهایی قابلیت کاربردی بالاتری پیدا کند.
دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری خاطرنشان می‌کند: امروزه فضاهای شهری به فراخور موقعیتی که دارد، به‌عنوان عنصری تأثیرگذار در زندگی مردم نقش مهمی ایفا می‌کند؛ هر فضای شهری که در اطراف ما است استفاده و عملکردهای خاص خود را دارد.
برهانی تصریح می‌کند: در این زمان بعضی فضاها استفاده‌های گوناگونی دارد و پاسخگوی نیازهای متعددی است؛ فضایی که بتوان از آن‌ها در شرایط مختلف استفاده‌های متفاوتی داشت فضاهای چند منظوره نام دارد که در موضوع مدیریت بحران و بلایای طبیعی کاربری آن‌ها به بخش‌هایی شامل قبل از وقوع بحران، حین بحران و پس از بحران تقسیم می‌شود؛ در واقع چندمنظوره‌سازی فضاها به معنی استفاده از فضاهای معماری و شهری در زمان‌های مختلف است و باید به گونه‌ای طراحی شود که در شرایط متعدد پاسخگوی نیازهای مردم باشد.
به گزارش ایمنا، فضاهای چندمنظوره شهری به‌عنوان راهکاری کارآمد برای پاسخگویی به نیازهای متنوع شهروندان در کلان‌شهرهایی همچون اصفهان مطرح شده‌اند؛ این فضاها با ترکیب کاربری‌های فرهنگی، تفریحی، ورزشی و آموزشی در یک مکان، نه‌تنها به بهینه‌سازی استفاده از فضا کمک می‌کند، بلکه با کاهش نیاز به سفرهای درون‌شهری، از بار ترافیکی و آلودگی زیست‌محیطی می‌کاهد.
طراحی این فضاها با حفظ هویت معماری سنتی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین، می‌تواند اصفهان را به الگویی برای سایر شهرها در توسعه پایدار شهری تبدیل کند؛ از سوی دیگر تحقق این اهداف نیازمند مشارکت جدی دستگاه‌های اجرایی و همکاری میان نهادهای مختلف است.
با اجرای پروژه‌هایی همچون مجموعه چندمنظوره شهید کشوری، پردیس‌های خانواده محور و توجه به نیازهای محلی می‌توان فضاهایی پویا و سرزنده ایجاد کرد که کیفیت زندگی شهروندان را ارتقا دهند و تعاملات اجتماعی را تقویت کنند.