به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، فضاهای سبز شهری برای بهبود کیفیت زندگی در شهرها بسیار ضروری هستند. این فضاها با افزایش کیفیت محیط زیست، از تنوع زیستی حمایت می‌کنند، گرمای شهری را کاهش می‌دهند و به سلامت جسمی و روانی ساکنان شهرهای شلوغ کمک می‌کنند. با افزایش شهرنشینی و تراکم جمعیت، فضاهای سبز کوچک شهری که اغلب به آنها پارک‌های کوچک یا باغ‌های شهری کوچک گفته می‌شود، نقش مهمی در دسترسی آسان به طبیعت در محیط‌های پرجمعیت شهری ایفا می‌کنند.
ترویج فضاهای سبز شهری از طریق پروژه‌های کوچک، روشی عملی و مؤثر برای ایجاد شهرهایی سالم‌تر، مقاوم‌تر و فراگیرتر است. شهرها می‌توانند با تمرکز بر دسترسی، تنوع، مشارکت جامعه و حکمرانی مشارکتی، حداکثر بهره را از زیرساخت‌های سبز حتی در محیط‌های متراکم ببرند. پایش مستمر و مدیریت تطبیقی تضمین می‌کند که این فضاها نیازهای متغیر شهری را برآورده و به زندگی پایدار شهری کمک کنند.
مزایای کلیدی فضاهای سبز کوچک شهری
فضاهای سبز شهری محیط‌هایی آرامش‌بخش فراهم می‌کنند که به کاهش استرس، اضطراب و افسردگی کمک می‌کنند. حضور در طبیعت موجب بهبود خلق و خو، کاهش هورمون‌های استرس و افزایش تمرکز می‌شود، به‌ویژه در شهرهایی که زندگی پرتنش است. این فضاها مکان‌هایی برای تعاملات اجتماعی، بازی کودکان و برگزاری رویدادهای فرهنگی فراهم می‌کنند که موجب کاهش حس تنهایی و افزایش حس تعلق به جامعه به‌ویژه برای افراد مسن و گروه‌های آسیب‌پذیر می‌شود.
دسترسی به فضاهای سبز مردم را تشویق می‌کند تا فعالیت‌های بدنی مثل پیاده‌روی، دویدن و دوچرخه‌سواری انجام دهند که به کاهش چاقی و بیماری‌های قلبی‌عروقی کمک می‌کند. فضاهای سبز کوچک شهری، با ایجاد محیط‌های امن و دلپذیر برای بازی کودکان و فعالیت‌های گروهی، به رشد مهارت‌های اجتماعی و جسمانی کودکان نیز کمک می‌کنند.
گیاهان با ایجاد سایه و فرایند تبخیر و تعرق، دمای محیط را کاهش می‌دهند و به مقابله با پدیده جزیره گرمای شهری کمک می‌کنند. آنها ذرات معلق و گازهای آلاینده را جذب می‌کنند و صدای مزاحم را کاهش می‌دهند که به بهبود کیفیت هوا و کاهش استرس کمک می‌کند.
فضاهای سبز در شهرها هرچند کوچک باشند، آب باران را جذب می‌کنند و از سیلاب و آبگرفتگی معابر جلوگیری می‌کنند. این فضاها با کاهش روان‌آب‌های سطحی منجر به حفظ کیفیت آب‌های زیرزمینی و کاهش آلودگی‌های شهری می‌شوند. حتی فضاهای سبز کوچک می‌توانند زیستگاه‌هایی برای پرندگان، حشرات و دیگر موجودات شهری باشند و به حفظ تنوع زیستی و حفظ تعادل اکوسیستم شهری کمک کنند.
فضاهای سبز می‌توانند ارزش املاک را افزایش دهند و جذابیت محله‌ها را بالا ببرند. این فضاها دسترسی عادلانه به طبیعت را برای همه گروه‌های اجتماعی فراهم می‌کنند، به‌ویژه کسانی که دسترسی به فضای سبز خصوصی ندارند. باغ‌های شهری می‌توانند محیطی برای افزایش امنیت غذایی در شهرها و ارائه آموزش‌های زیست‌محیطی باشند.
راهبردهای ترویج فضاهای سبز کوچک شهری
فضاهای سبز باید در فاصله پیاده‌روی حدود ۳۰۰ متر از محل سکونت طراحی شوند تا همه افراد بتوانند به‌راحتی به آنها دسترسی داشته باشند. این فضاها باید در محله‌های مسکونی، مناطق تجاری، مدارس و مسیرهای حمل‌ونقل شهری ایجاد شوند تا همه گروه‌های جامعه به آنها دسترسی داشته باشند و استفاده بهینه‌ای از آنها حاصل شود.
انواع مختلفی از فضاهای سبز همچون پارک‌های کوچک، مسیرهای سبز، باغ‌های شهری و درختان خیابانی باید ایجاد شوند تا نیازهای متنوع جامعه را پوشش دهند. استفاده از گیاهان سازگار با تنوع زیستی، مزایای اکولوژیکی و زیبایی‌شناسی را افزایش می‌دهد.
مشارکت ساکنان محلی در مراحل برنامه‌ریزی، طراحی و نگهداری از این فضاها کمک می‌کند تا نیازهای آنها بهتر برآورده شود و حس تعلق به جامعه در همه اعضا ایجاد شود. حمایت از افراد و سازمان‌های محلی برای برگزاری رویدادها، پیاده‌روی‌های هدایت‌شده و فعالیت‌های گروهی به حفظ و ترویج این فضاها کمک می‌کند.
پروژه‌های مردمی در سراسر جهان نشان داده‌اند که مداخلات کوچک می‌توانند به‌طور مؤثری محیط‌های شهری و رفاه جامعه را بهبود بخشند. این پروژه‌ها می‌توانند در زمین‌های بدون استفاده، در بافت شهری موجود یا به‌عنوان بخشی از ساخت‌وسازهای جدید اجرا شوند و اهمیت ادغام فضاهای سبز در برنامه‌ریزی شهری را برجسته می‌کنند.
مسئولان شهری می‌توانند از طریق فعالیت‌های اطلاع‌رسانی همچون وب‌سایت‌ها، تابلوها، جشنواره‌ها و رویدادهای ورزشی، گروه‌های مختلف جمعیتی را تشویق به استفاده و مراقبت از فضاهای سبز کنند. اجرای فعالیت‌های گروهی کوچک همچون باشگاه‌های ورزشی سبز و باغبانی اجتماعی به افزایش مشارکت در جوامع کمک می‌کند.
تسهیل همکاری بین بخش‌های مختلف شهرداری، سازمان‌های برنامه‌ریزی شهری، سازمان‌های غیرانتفاعی و کسب‌وکارهای محلی می‌تواند منجر به ایجاد شبکه‌های متصل فضاهای سبز شود، همچنین باید برنامه‌ریزی فضاهای سبز شهری در سیاست‌های توسعه شهری گنجانده و حمایت تصمیم‌گیرندگان جلب شود.
یکی از نکات مهم در طراحی و اجرای پروژه‌های فضای سبز، خودداری از کاشت گیاهان حساسیت‌زا و حصول اطمینان از این موضوع است که فضاهای سبز جریان طبیعی هوا را در مناطق شهری مسدود نکنند. فراهم کردن نیمکت‌های سایه‌دار، مسیرهای ایمن، روشنایی، مکان‌های بازی و امکانات متناسب با شرایط آب‌وهوایی، آسایش و در نتیجه استفاده بیشتر از این فضاها را تضمین می‌کند. کارشناسان توصیه می‌کنند از سطوح نفوذپذیر همچون شن و ماسه برای جذب بهتر آب باران و کاهش خطر سیلاب در اجرای این پروژه‌ها استفاده شود.
استفاده از گیاهان بومی و متنوع در فضاهای سبز کوچک شهری نقش بسیار مهمی در افزایش ارزش زیست‌محیطی و مقاومت این فضاها دارد. گیاهان بومی به‌دلیل سازگاری طولانی‌مدت با شرایط اقلیمی، خاک و منابع آبی منطقه، نیاز کمتری به آبیاری، کوددهی و سم‌پاشی دارند و در نتیجه هزینه‌های نگهداری را کاهش می‌دهند. این گونه‌ها زیستگاه مناسبی برای حشرات گرده‌افشان، پرندگان و سایر گونه‌های جانوری فراهم می‌کنند و به حفظ تنوع زیستی شهری کمک می‌کنند. تنوع گیاهی موجب ایجاد منظری جذاب و متنوع در طول سال می‌شود و مقاومت اکوسیستم‌های شهری را در برابر تنش‌های محیطی همچون خشکی، شوری خاک و آلودگی افزایش می‌دهد.
نمونه‌های موفق اجرای فضاهای سبز کوچک شهری
یکی از نمونه‌های موفق در ترویج فضاهای سبز شهری با پروژه‌های کوچک، شهر ازمیر در ترکیه است که توانسته است بیش از ۲۶ هزار متر مربع فضای سبز با درختان و بوته‌های بومی ایجاد کند و به میزان قابل توجهی کیفیت محیط زیست شهری را بهبود ببخشد. این پروژه که در سال ۲۰۲۰ افتتاح شد، شامل ایجاد چندین پارکلت در نقاط مختلف شهر است. این پارک‌های کوچک با فضای کم و هزینه پایین، مکان‌هایی برای نشستن و استراحت میان گیاهان فراهم می‌کنند و به کاهش اثر جزیره گرمای شهری کمک می‌کنند. این مدل پارک‌های کوچک، نمونه‌ای عملی و الهام‌بخش برای سایر شهرها هستند که به دنبال راهکارهای مقرون‌به‌صرفه برای افزایش فضای سبز در محیط‌های شهری متراکم هستند.
نمونه موفق دیگر، پروژه «های لاین» در نیویورک است؛ یک پارک خطی ساخته‌شده روی مسیرهای متروکه راه‌آهن که از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ به‌تدریج راه‌اندازی شد و اکنون شامل بیش از ۱۵۰ هزار گل، درخت و بوته است. این پروژه با مشارکت فعال مردم و داوطلبان اداره می‌شود و به‌عنوان الگویی برای شهرهای دیگر مثل واشنگتن دی‌سی در ترویج فضاهای سبز شهری کوچک و نوآورانه شناخته می‌شود. های لاین با ترکیب گیاهان بومی، هنر شهری و طراحی نوآورانه، فضایی سبز و جذاب در دل شهر ایجاد کرده که هم محل تفریح مردم و هم زیستگاه حیات وحش است.
دیوار سبز لیورپول یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های موفق شهری است که با تبدیل نمای بتنی یک مرکز خرید به دیواری سبز با ۱۴ هزار گیاه همیشه‌سبز، آلودگی هوا را کاهش می‌دهد و زیستگاه مناسبی برای زنبورها فراهم کرده است. این پروژه کوچک اما مؤثر، نمونه‌ای از استفاده بهینه از فضاهای محدود شهری برای ایجاد محیطی سبز و زیست‌پذیر است. دیوار سبز لیورپول با طول ۶۵ متر یکی از طولانی‌ترین دیوارهای بریتانیا است و به‌عنوان بخشی از پروژه‌ای نصب شده است که به دنبال افزایش فضای سبز در مناطق شهری، بهبود کیفیت هوا و حمایت از سلامت و رفاه است.
پارک‌های کوچک بانکوک شامل ایجاد فضاهای سبز کوچک در محله‌های مختلف است تا دسترسی آسان به طبیعت فراهم شود و سلامت و رفاه جامعه بهبود یابد. این پروژه با مشارکت محلی و تحقیقاتی، نمونه‌ای از برنامه‌ریزی شهری مبتنی بر شمول و سلامت است. این پروژه بخشی از برنامه بزرگ‌تر «بانکوک سبز ۲۰۳۰» است که از سال ۲۰۱۹ آغاز شده و هدف آن افزایش فضاهای سبز در سراسر شهر به‌ویژه در محله‌ها و فضاهای کوچک و پراکنده است. این پروژه از زمین‌های بدون استفاده متعلق به سازمان‌های دولتی و خصوصی، همچون زیر بزرگراه‌ها، کنار کانال‌ها و فضاهای بین ساختمان‌ها استفاده می‌کند تا فضاهای سبز جدید و قابل دسترس ایجاد کند که همه شهروندان بتوانند در فاصله کوتاهی به طبیعت دسترسی داشته باشند.
یکی از نمونه‌های شاخص این پروژه، «هاپ پارک» است؛ پارکی کوچک به مساحت حدود ۵۵۰ متر مربع در مسیر شلوغ پاتوموان که با طراحی هوشمندانه و کمترین تغییر در ساختار شهری، فضایی سبز و دلپذیر برای استراحت و تعامل اجتماعی فراهم کرده است. این پارک با تقسیم‌بندی به پنج منطقه شامل نواحی هوایی سبز، واحه سبزآبی، بهشت خوراکی، منطقه تنوع زیستی و منطقه خلوت سلامتی، به‌صورت جامع به بهبود کیفیت هوا، حفظ تنوع زیستی، تأمین امنیت غذایی و ارتقای رفاه روانی شهروندان می‌پردازد.
