به گزارش اکوایران، در دو دهه گذشته نرخ بیکاری زنان از حدود ۱۷ درصد در سال ۸۴ به ۱۵ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است. البته روند نزولی نرخ بیکاری زنان در چند سال گذشته به دلیل خروج این گروه از بازار کار و ناامیدی آنان از یافتن شغل است.
در این بین نوسان‌هایی نیز رخ داده است ولی نکته حائز اهمیت این روند، فاصله معنی‌دار نرخ بیکاری زنان و مردان است. به بیانی دیگر، نرخ بیکاری زنان در دو دهه گذشته تقریبا دو برابر نرخ بیکاری مردان بوده است.
جمعیت حاضر در سن کار (۱۵ سال و بیشتر) کشور در سال ۱۴۰۲ حدود ۶۴ میلیون نفر بوده است و نیمی از این جمعیت را زنان تشکیل می‌دهند. با این حال، از جمعیت فعال ۲۶ میلیونی کشور تنها حدود ۴٫۵ میلیون نفر آن زن هستند.
جمعیت فعال مجموع افراد شاغل و بیکار است و از نسبت آن به جمعیت حاضر در سن کار نرخ مشارکت اقتصادی به دست می‌آید. آن دسته از جمعیت فعال که به دنبال کار هستند ولی موفق به یافتن آن نمی‌شوند «بیکار» نامیده می‌شوند. از نسبت افراد بیکار به جمعیت فعال نیز نرخ بیکاری به دست می‌آید.
شکاف جنسیتی در بازار کار
نقش زنان به عنوان نیمی از جمعیت حاضر در بازار کار کشور، در رونق و توسعه اقتصادی و اجتماعی آشکار است. مسائلی مثل فرهنگ مردسالاری، هنجارها و ارزش‌های حاکم بر جامعه باعث شده است تا نرخ مشارکت زنان پایین باشد. هر چه بازار کار یک کشور از نظر جنسیتی برابرتر باشد، نشان از توسعه یافتگی آن جامعه دارد. در بازار کار ایران نرخ بیکاری زنان همیشه به طور قابل توجهی بیشتر از مردان بوده است. به همین دلیل، بیکاری زنان همیشه از مشکلات ساختاری اقتصاد ایران بوده است.
با بررسی روند نرخ بیکاری زنان از سال ۱۳۸۴، فراز و نشیب‌های زیادی به چشم می‌خورد. با وجود آنکه نرخ بیکاری زنان در سال گذشته به کمترین حد خود در دو دهه گذشته رسیده است، در مقایسه با نرخ بیکاری کل کشور و مردان رقم قابل توجهی است.
در سال ۱۳۸۹ نرخ بیکاری زنان از ۱۶٫۸ درصد در سال ۱۳۸۸ به ۲۰٫۵ درصد رسیده است. بخش عظیمی از این جهش به آغاز تحریم‌های بین‌المللی و شرایط سخت اقتصادی برمی‌گردد. در سال ۱۳۹۰ قله تاریخی روند نرخ بیکاری زنان در دو دهه گذشته، یعنی ۲۰٫۹ درصد رقم می‌خورد که نشان از تداوم آثار تحریم‌ها بر بازار کار زنان دارد.
یکی دیگر از دلایل افزایش نرخ بیکاری در این دوره، ورود منحنی تحولات جمعیتی دهه ۶۰ به بازار کار بود. انتظار می‌رفت متولدین دهه ۶۰ از سال ۷7 تا ۸۷ وارد بازار کار شوند ولی بنا به دلایلی مثل ادامه تحصیل، حمایت خانواده‌ها از فرزندان و افزایش سن ازدواج با تاخیر وارد بازار کار شدند. از طرفی، با افزایش علاقه زنان به تحصیل بسیاری از متولدین دهه ۶۰ و ۷۰ با ۴ تا ۸ سال وقفه وارد بازار کار شدند.
از سال ۸۹ تا ۹۵ نرخ بیکاری زنان در کانال ۱۹ تا ۲۰ درصد باقی مانده است. پس از سال ۹۵، یک روند نزولی شروع شده است. این روند نزولی تا سال ۹۹ ادامه داشت که به نرخ بیکاری ۱۵٫۶ درصد رسید. در سال ۱۴۰۰ نرخ بیکاری زنان ۰٫۴ واحد درصد افزایش یافت که دلیل اصلی آن همه‌گیری کرونا بود. از این تاریخ به بعد نرخ بیکاری زنان سیری نزولی داشته است.
تحلیل نرخ بیکاری به تنهایی ممکن است نتایج گمراه کننده ای داشته باشد. نرخ مشارکت اقتصادی زنان رد سال 97 و 98 بالای 17 درصد بوده، این رقم در سال گذشته به حدود 14 درصد رسیده است. به بیان دیگر بسیاری از زنان پس از همه کرونا از بازار کار خارج شده و هنوز وارد بازار کار نشده اند. همین امر نیز موجب کاهش نرخ بیکاری زنان در چند سال اخیر شده است.
زنان قربانی شماره یک بحران اقتصادی
همانطور که مشاهده شد، از سال ۸۹ تا ۹۲ که تحریم‌های بین‌المللی بر کشور وضع شد و سال ۹۹ و ۱۴۰۰ به دلیل همه‌گیری کرونا، نرخ بیکاری زنان افزایش یافته است. به طوری که نرخ بیکاری زنان حدود دو برابر نرخ بیکاری مردان شده است.
شواهد تاریخی نشان می‌دهد که زنان در مقایسه با مردان از فرصت‌های شغلی، درآمد و امنیت شغلی کمتری برخوردارند. همه این ویژگی‌ها باعث شده‌اند تا زنان در مقابل شوک‌های اقتصادی آسیب پذیرتر باشند. از طرفی، با همه‌گیری کرونا، بخش‌های هتلداری، گردشگری و خرده فروشی تعطیل شدند که عمدتا توسط زنان اداره می‌شوند. همچنین، در دوران همه‌گیری مراکز مراقبتی کودکان و سالمندان تعطیل شدند که باعث شد وظیفه مراقبت از اعضای آسیب‌پذیر خانواده بدون دریافت دستمزد بر دوش زنان بیافتد. این موضوع باعث شد تا بسیاری از زنان در این دوران مشاغل خود را رها کنند و نرخ بیکاری زنان بیش از پیش افزایش یابد.
بازار کار مردانه ایران
بر اساس تفکرات سنتی که در جامعه وجود دارد، مردان به هر قیمتی باید وارد بازار کار شوند و در صورت پیدا نکردن شغل مناسب، به پذیرش مشاغل سطح پایین‌تر نیز تن می‌دهند. این تمایل در زنان در حال کاهش است. زنان امروزه بیش از قبل به شغل شایسته امیدوار شده‌اند. به همین دلیل، حجم بالایی از زنان طی دو دهه گذشته وارد بازار کار شده‌اند.
طبق گزارش نیروی کار مرکز آمار ایران، در سال ۱۴۰۲ نرخ مشارکت زنان حدود ۱۴ درصد بوده که حدود یک پنجم نرخ مشارکت مردان است. بازار کار کشور به طور کامل آماده پذیرش این حجم از نیروی کار زن نیست و به طور عام برای مردان طراحی شده است. از طرفی نیز زنان نمی‌توانند در بسیاری از مشاغل به اصطلاح مردانه شروع به کار کنند. این در حالی است که تحصیلات و آموزش در ایران تقریبا از نظر جنسیتی برابر است ولی زنان سهم حداقلی از بازار کار دارند.
منبع: ecoiran-66229