به گزارش اکوایران، مواجهه تمام‌عیار حزب‌الله و اسرائیل به راحتی می‌تواند سایر نقاط خاورمیانه را بی‌ثبات ساخته، تنش‌های منطقه‌ای را تشدید کند و فاجعه‌های انسانی جدی در لبنان بیافریند.
به نوشته جورجیو کافیرو برای وبگاه ریسپانسبل استیت‌کرفت، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه می‌گوید که صورت بروز جنگ بین حزب‌الله و اسرائیل، در کنار لبنان قرار می‌گیرد.
ماه گذشته، او به جنگ اسرائیل در غزه و مخاطره جنگی تمام‌عیار در جنوب لبنان پرداخت. اردوغان در حالی که حمایت غرب از اسرائیل را «رقت‌بار» خواند و در مورد «فاجعه‌ای بزرگ» در نتیجه «طرح‌های نتانیاهو برای گسترش جنگ غزه به منطقه» هشدار داد، اعلام کرد که ترکیه «در همبستگی با لبنان» است.
اگرچه احتمالاً ترکیه در هر درگیری احتمالی نقشی محوری نداشته و سرمایه‌گذاری‌های مستقیم آن در لبنان محدود است، مقامات آنکارا نگران هستند که جنگ اسرائیل و حزب‌الله بتواند بحرانی چند قاره‌ای بیافریند که منافع ترکیه در کشورهای زیادی را تحت تأثیر قرار دهد.
گوخان ارلی، هماهنگ‌کننده مطالعات خلیج‌فارس اندیشکده ORSAM گفت: «هشدارهای ترکیه علیه چنین تشدید تنشی، تعهد این کشور به ثبات منطقه‌ای و تمایل آن برای اجتناب از عواقب شدید انسانی، ژئوپلیتیکی، امنیتی و اقتصادی را نشان می‌دهد».
تغییر فرمان در روابط ترکیه-حزب‌الله
علی‌رغم تنش‌های گذشته بین ترکیه و حزب‌الله، بدیهی است که جنگ اسرائیل علیه غزه و گسترش منطقه‌ای آن، ترکیه و گروه لبنانی را تا حدودی در جناح قرار داده است.
جاشوا لندیس، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه اوکلاهما گفت: «اردوغان ترکیه را به عنوان رهبر جهان اسلام و حامی فلسطینیان معرفی کرده است. اگرچه حزب‌الله و ترکیه در طول جنگ داخلی سوریه در برابر هم قرار داشتند، اما اکنون هر دو در یک طرف بوده و از فلسطینیان حمایت می‌کنند».
ارلی در پاسخ به اظهارات اردوغان درباره «همبستگی با لبنان» گفت که چنین ادبیاتی «موضع انتقادی ترکیه نسبت به سیاست‌های تهاجمی اسرائیل و پتانسیل آن‌ها برای تشدید درگیری‌های منطقه‌ای را برجسته می‌سازد». او افزود: «استفاده رئیس‌جمهور ترکیه از اصطلاح «رقت‌بار» برای توصیف حمایت دولت‌های غربی از اسرائیل، مخالفت ترکیه با آنچه رویکردی یک‌جانبه می‌داند که پیامدهای گسترده‌تر بر ثبات منطقه‌ای را نادیده می‌گیرد را برجسته می‌سازد».
اما ارلی همچنین بر اهمیت تمایز بین حمایت اردوغان از لبنان به عنوان یک کشور، در عوض حزب‌الله به عنوان یک نهاد سیاسی تأکید کرد.
ارلی گفت: «ابراز همبستگی اردوغان با دولت لبنان نباید به عنوان حمایت از حزب‌الله یا هر بازیگر غیردولتی دیگری تفسیر شود. بلکه اظهارات او خطاب به دولت و مردم لبنان بوده و بر تعهد ترکیه به حمایت از حاکمیت و ثبات لبنان در میان تنش‌های جاری تأکید می‌کند».
محدودیت نفوذ اردوغان
تا جایی که آنکارا دوست دارد اسرائیل در قبال لبنان خویشتن‌داری نشان دهد، برخی از کارشناسان بر این باورند که ترکیه لزوماً در جایگاهی نیست که بتواند بر حزب‌الله یا اسرائیل تأثیر زیادی بگذارد. آن‌ها همچنین بر این باورند که منفعت سیاسی آنکارا در لبنان بسیار کمتر از نفع آن در مسئله فلسطین است.
آرون لوند، کارشناس خاورمیانه در مؤسسه Century International گفت: «ترکیه قطعاً باید به بحران واکنش نشان دهد، به خصوص اگر این بحران سوریه را درگیر کرده و بی‌ثباتی بیشتری را در جنوب مرز ترکیه بیافریند». او افزود: «اما من فکر نمی‌کنم ترکیه نفوذ زیادی یا حتی صادقانه بگویم، منافع زیادی در لبنان داشته باشد. لبنان از قلمرو و حوزه منفعتی اصلی ترکیه فاصله دارد. لبنان و حزب‌الله جذابیت احساسی آرمان فلسطین را ندارند. حمله اسرائیل به لبنان احتمالاً تجاوزی درخور اعتراض تلقی می‌شود، اما در حال حاضر، تمرکز اردوغان و هوادارانش به غزه معطوف است».
تعمیق شکاف آنکارا-تل‌آویو
بیش از نه ماه از حمله نظامی اسرائیل به غزه می‌گذرد و روابط آنکارا و تل‌آویو به طور قابل توجهی بدتر شده است. این فقط در لفاظی‌های تند ظهور نیافته است. ممنوعیت تجارت ترکیه با اسرائیل در ماه می جدیت تنش‌های دوجانبه را برجسته ساخت. البته صادرات نفت آذربایجان به اسرائیل که به بندری در ترکیه وابسته است، از آن معاف شد.
به احتمال زیاد، دو عامل اصلی دلیل اجازه‌دادن آنکارا برای ادامه جریان نفت آذربایجان به اسرائیل از طریق ترکیه را توضیح می‌دهد. اول اینکه قطع این جریان از آذربایجان به اسرائیل به اقتصاد ترکیه آسیب می‌زند. دوم، باکو احتمالاً نزدیک‌ترین متحد آنکارا بوده و سیاست‌گذاران ترکیه تأثیر منفی چنین اقدامی بر آذربایجان را درک می‌کنند.
اما به گفته لندیس، اگر تابستان امسال جنگی تمام‌عیار بین حزب‌الله و اسرائیل در بگیرد، «اردوغان مجبور خواهد شد مجازات‌ها علیه اسرائیل را تشدید کند». او معتقد است در چنین شرایطی، دولت ترکیه احتمالاً تحت فشار شدید مردمی برای گسترش منع تجارت به نفت آذربایجان قرار خواهد گرفت.
تظاهراتی در ترکیه علیه معافیت نفتی آذربایجان صورت گرفته است. اقتصاد جنگی اسرائیل به نفت از آذربایجان وابسته است که اسرائیلی‌ها از ابتدای سال جاری به طور قابل توجهی به آن وابسته شده‌اند.
با این حال، درب دیپلماسی بین آنکارا و تل‌آویو کاملاً بسته نیست. با وجود همه اصطکاک‌ها با اسرائیل، دولت اردوغان روابط دیپلماتیک خود با تل‌آویو را قطع نکرده و از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، گفتگو بین دو طرف ادامه داشته است.
ارلی توضیح داد: «اگرچه روابط سیاسی و دیپلماتیک تحت فشار بوده، اما باید توجه داشته باشیم که هر دو طرف سفیران خود را به طور دائمی باز نگردانده‌اند، بلکه آن‌ها را برای رایزنی‌های امنیتی و گفتگوها فراخوانده‌اند. این نشان می‌دهد که ترکیه همچنان کانال‌های دیپلماتیک با اسرائیل را نگه داشته است».
اما این تحلیلگر هشدار داد: «هر اقدام تجاوزکارانه جدید اسرائیل می‌تواند این تعادل ظریف را به خطر انداخته و روابط را به پایین‌ترین سطح خود برساند».
نهایتاً در حالی که آنکارا تاکنون سطحی از تعامل دیپلماتیک را با کابینه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل حفظ کرده، اما باید بررسی شود که حمله بزرگ اسرائیل به جنوب لبنان چگونه می‌تواند داستان را تغییر دهد.
ارلی گفت: «ترکیه همچنان بر حفظ سطحی از تعامل دیپلماتیک متعهد است، اما ادامه خصومت‌ها می‌تواند باعث وخامت بیشتر روابط شده و تلاش‌های آشتی آینده بین ترکیه و اسرائیل را چالش‌برانگیزتر کند».
منبع: ecoiran-67737