به گزارش اکوایران، ترور اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس در تاریخ ۳۱ جولای در تهران که یک روز پس از ترور فوآد شکر، فرمانده حزب‌الله در بیروت رخ داد، با هدف تحریک ایران انجام گرفت.
پیامدهای یک ترور برای منطقه
به نوشته جورجیو کافیرو برای وبگاه العربی الجدید، با توجه به ترورها در پایتخت‌های لبنان و ایران علیه چهره‌های بلندپایه «محور مقاومت»، پویایی‌های جنگ خاورمیانه در حال تشدیدند. وقتی صحبت از امنیت منطقه‌ای و همچنین اقتصاد جهانی می‌شود، مخاطرات بالاست. درگیری‌های جاری خاورمیانه پتانسیل گسترش و جهانی‌شدن بسیار سریع و در مقیاس بزرگ را دارد.
نحوه پاسخگویی ایران و متحدان منطقه‌ای آن، به ویژه حزب‌الله، حماس و حوثی‌ها تأثیر زیادی بر آینده نزدیک خاورمیانه خواهد داشت. کارشناسان متفق‌القول هستند که تصور واکنش نشان‌ندادن تهران، تقریباً غیرممکن است.
دکتر علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت: «این ترور نقطه اوج چندین ترور پر سر و صدا و حملات بزرگ علیه نیروهای محور مقاومت بوده و بنابراین، احتمالاً باعث انتقام‌جویی هماهنگ مقاومت علیه آمریکا و اسرائیل خواهد شد». او افزود: «اسرائیل قبلاً عملیات‌های مخفیانه و ترورهایی را در خاک ایران انجام داده، اما برای سپاه پاسداران، ترور یک رهبر ارشد خارجی در زمین خود بسیار ناگوار است».
او اذعان کرد: «ایران امیدوار بود که قمار خطرناکش در آوریل با انجام عملیات موشکی و پهپادی مستقیم علیه اسرائیل، تل‌آویو را از انجام چنین حملات جسورانه‌ای علیه منافع و دارایی‌های تهران باز دارد. اما ایران احتمالاً اکنون احساس می‌کند مجبور است برای رسیدن به این هدف، ریسک را بالا ببرد».
خصوصاً با توجه به اینکه جنگ تمام‌عیار ایران و اسرائیل مطمئناً به دخالت مستقیم واشنگتن ختم می‌شود، تهران همچنان علاقه‌مند به اجتناب از این سناریوی افراطی است. مقامات ایرانی جهت یافتن راهی برای احیای بازدارندگی که از وجهه، اعتبار و حیثیت جمهوری اسلامی محافظت می‌کند، بدون اینکه به جنگی تمام‌عیار در منطقه کشیده شود، با چالش مواجه خواهند شد. واعظ توضیح داد: «اگر ایران نتواند به گونه‌ای پاسخ دهد که بازدارندگیش را برگرداند، اعتبارش در چشم شرکای منطقه‌ای و احساس امنیت خودش آسیب جدی خواهد دید».
تکرار عملیات آوریل؟
دکتر حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر مهمان در مؤسسه آلمانی امور بین‌المللی و امنیتی گفت: «احتمال پاسخ ایران و حزب‌الله، به صورت جداگانه یا مشترک، است». او افزود: «بنابراین ممکن است مرحله جدیدی از درگیری در منطقه را بگشاید که در سناریویی بسیار بدبینانه، جنگ غزه را در مقایسه با جنگ واقعی، از جمله ایران و حزب‌الله از یک سو و اسرائیل با حمایت مستقیم آمریکا از سوی دیگر، کوچک جلوه دهد».
نماینده ایران در سازمان ملل متحد با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که جمهوری اسلامی در پاسخ به ترور هنیه، «عملیات ویژه» انجام خواهد داد. این نشان می‌دهد که پاسخ این‌بار تهران متفاوت از آنچه چیزی است که پس از حمله اسرائیل به کنسولگریش در دمشق انجام داد.
باربرا اسلاوین، پژوهشگر مرکز استیمسون گفت: «فکر می‌کنم ایرانی‌ها کمی برای هضم این ماجرا وقت گذاشته و روی بستن شکاف‌های بزرگ امنیتی داخلی که موجب ترور هنیه شد، تمرکز کنند. تکرار عملیات موشکی و پهپادی آوریل علیه اسرائیل که برای جلوگیری از نقض‌های آینده حاکمیت ایران بود اما آشکارا نتوانست این کار را انجام دهد را پیش‌بینی نمی‌کنم».
انگیزه‌های ترور
شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر اذعان کرد که ترور هنیه مشکل بسیاری برای پیشبرد آتش‌بس و آزادی اسیران اسرائیلی را تقریباً ده ماه پس از آغاز جنگ غزه ایجاد کرد. این ترورها عمدی بوده و واضح است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل مصمم است هرگونه فرصت پیروزی دیپلماسی در غزه را خراب کند.
یک دیپلمات عرب به فایننشال تایمز گفت: «هنیه از جمله کسانی به شمار می‌رفت که به دنبال توافق و مصالحه بود و به دلیل جایگاه خود می‌توانست با نیروهای حماس در غزه به شیوه‌ای قانع‌کننده‌تر نسبت به دیگران دیگر صحبت کند. صدایی بزرگ از دست رفت که تأثیرگذار بود و می‌توانست در داخل حماس حرف زیادی برای گفتن داشته باشد و طرفدار توافق بود».
دکتر عزیزی تأکید کرد که ترور هنیه «همه چیز» را در خاورمیانه پیچیده ساخته و چشم‌انداز دیپلماسی سازنده را بسیار کمرنگ می‌کند. این کارشناس افزود: «با توجه به کل اوضاع منطقه و بازیگران مختلف درگیر آن، تصور اینکه حماس حداقل در کوتاه‌مدت با هر نوع آتش‌بسی موافقت کند، بسیار دشوار است، زیرا هنیه رئیس دفتر سیاسی بود که مسئولیت مذاکرات را داشت و قرار بود اساساً به عنوان پل ارتباطی بین شاخه نظامی سازمان و دنیای خارج عمل کند».
اسلاوین توضیح داد: «واضح است که نتانیاهو نمی‌خواهد آتش‌بس رخ دهد. او می‌خواهد یک «پیروزی کامل» به دست آورد که به معنای جنگ دائمی است».
ایران و غرب
ترور هنیه می‌تواند پیامدهای بسیار بزرگی برای روابط ایران با ایالات متحده داشته باشد. همانطور که نگار مرتضوی، روزنامه‌نگار ایرانی مقیم واشنگتن و پژوهشگر ارشد مرکز سیاست بین‌الملل گفت، مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری «رویداد سیاسی بسیار مهمی در ایران» است. این عامل باعث شد زمان‌بندی این ترور برای ایران بسیار مهم‌تر و تحقیرآمیزتر باشد؛ خصوصاً با توجه به اینکه هنیه یک رهبر خارجی بود که در قلب پایتخت ایران ترور شد.
به عنوان یک «اصلاح‌طلب»، پزشکیان وعده بهبود روابط با غرب، حمایت از برجام و درخواست تعامل مجدد با آمریکا را داد. اگرچه مقامات واشنگتن ادعا می‌کنند که از عملیات اسرائیل برای ترور رهبر حماس بی‌اطلاع بوده‌اند، اما رهبری ایران احتمالاً هرگز باور نخواهد کرد که آمریکا در آن نقشی نداشته است. بنابراین، برای پزشکیان بسیار دشوارتر خواهد بود که کاری انجام دهد که بتواند درب‌های دیپلماسی با آمریکا بگشاید.
در عین حال، هرگونه واکنش ایران، شامل هدف قرار دادن یک هدف با ارزش بالا در سرزمین‌های اشغالی می‌تواند هرگونه امید به مقامات واشنگتن برای پذیرش اندک‌تلاش‌های دیپلماتیک تهران را از بین ببرد. مرتضوی خاطرنشان کرد: «اگر ایران و متحدانش در یک درگیری آشکار با اسرائیل قرار بگیرند، نمی‌توانند دیپلماسی با آمریکا داشته باشند».
کارشناسان دیگر نیز با این ارزیابی موافق هستند. واعظ گفت: «این حمله همچنین بحرانی بزرگ برای رئیس‌جمهور جدید ایران در اولین روز کاری او ایجاد می‌کند. پزشکیان با وعده بازسازی روابط خارجی ایران نامزد شد، اما تشدید منطقه‌ای علیه یک متحد کلیدی آمریکا، پنجره ممکن برای تعامل دیپلماتیک وجود داشته باشد را خواهد بست. این امر خصوصاً در صورتی صادق است که متحدان ایران در عراق و سوریه حملات علیه نیروهای آمریکایی در منطقه را افزایش دهند که در روزهای اخیر و پس از سه ماه آرامش، افزایش یافته است».
کشاندن آمریکا به معرکه
اسرائیل با انجام ترور در تهران به دنبال تحریک ایران به تشدید تنش است. دست‌کم تاکنون، جمهوری اسلامی در دنیای پسا ۷ اکتبر خویشتن‌داری قابل‌توجهی در قبال اسرائیل نشان داده است.
چنین پویایی‌هایی احتمال دخالت مستقیم‌تر آمریکا را افزایش می‌دهد. این دقیقاً هدف نتانیاهو و متحدان افراطی او در اسرائیل است که با هر نوع کاهش تنش یا دیپلماسی جدی مخالفند. با درک اینکه اسرائیل نمی‌تواند بدون دخالت مستقیم آمریکا به اهداف حداکثری خود در قبال ایران و لبنان دست یابد، نتانیاهو مصمم بوده واشنگتن را به یک درگیری گسترده‌تر در خاورمیانه بکشاند.
مرتضوی گفت: «دو ترور بیروت و تهران، هدف قرار دادن دو پایتخت بزرگ، هدف قرار دادن دو رهبر ارشد دو جناح اصلی مقاومت در یک روز و انجام آن در روز تحلیف رئیس‌جمهور جدید ایران، همه این‌ها تحریکاتی است که برای تشدید تنش‌ها و وادارساختن طرف مقابل به تشدید متقابل طراحی شده است». او افزود: «در حال حاضر، توپ در زمین ایران، حماس و حزب‌الله بوده و نحوه پاسخ آن‌ها مراحل بعدی را به ما نشان خواهد داد».
منبع: ecoiran-68581