به گزارش خبرگزاری ایمنا، موضوع میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سرزمین ایران از پیشینه‌ای طولانی و اهمیت فراوان برخوردار است و با توجه به این امر، این حوزه مهم نیازمند تشکیلات و سازوکاری هدفمند و مؤثر بوده و هست؛ هرچند پس از انقلاب مشروطیت ورود گردشگران خارجی به ایران رو به افزایش بود اما هیچ‌گاه گردشگری به‌عنوان صنعت به شکل امروزی که دارای تشکیلات منظم و قوانین و مقررات ویژه‌ای باشد و درآمدزایی کند مورد توجه نبوده و بر این اساس صنعت گردشگری در ایران از نیم قرن پیش به این طرف به منظور شناساندن مفاخر و تمدن ایران رسماً شکل گرفت و برای اولین بار از سال ۱۳۱۴ اداره‌ای در وزارت داخله (وزارت کشور) به نام «اداره سیاحان خارجی و تبلیغات» تأسیس شد که فعالیت آن محدود به چاپ نشریات و کتابچه‌های راهنمای گردشگری ایران بود.
بعد از شهریور ۱۳۲۰، اداره مذکور جای خود را به «شورای عالی جهانگردی» داد که زیر نظر وزارت کشور بود و در نهایت در سال ۱۳۴۲ هیئت وزیران تأسیس «سازمان جلب سیاحان» را تصویب و این سازمان رسماً کار خود را آغاز کرد اما در سال ۱۳۵۳ با الحاق سازمان جلب سیاحان در وزارت اطلاعات این وزارتخانه به عنوان «وزارت اطلاعات و جهانگردی» تغییر نام یافت و با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ «وزارت ارشاد اسلامی» از ادغام وزارتخانه‌های «اطلاعات و جهانگردی» و «فرهنگ و هنر» تشکیل شد و تمامی وظایف مربوط به امور سیاحتی، زیارتی، ایرانگردی و جهانگردی در قالب معاونت امور سیاحتی و زیارتی در این وزارتخانه سازماندهی شد.
در ادامه این مسیر و با مصوبه شورای عالی اداری، تمامی وظایف و مأموریت‌های معاونت امور سیاحتی و زیارتی در وزارت ارشاد به «سازمان ایرانگردی و جهانگردی» منتقل شد تا در قالب سازمان به فعالیت خود ادامه دهد.
دهم بهمن ۱۳۶۴ بود که به موجب قانون، سازمان میراث فرهنگی شکل گرفت و براساس قانون، به وزارت فرهنگ و آموزش عالی سپرده شد تا اینکه در سال ۱۳۷۲ شورای عالی اداری به پیشنهاد سازمان امور اداری و استخدامی کشور و به منظور هماهنگی و افزایش کارآیی و اثربخشی سازمان میراث فرهنگی کشور و تمرکز در مدیریت دستگاه‌های فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی کشور از وزارت فرهنگ و آموزش عالی منفک و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق شد؛ پس از این روند در جلسه علنی ۲۳ دی ماه سال ۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی، سازمان‌های میراث فرهنگی کشور و ایرانگردی و جهانگردی را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدا و از ادغام آن‌ها «سازمان میراث فرهنگی و گردشگری» با تمامی اختیارات زیر نظر رئیس‌جمهور فعالیت خود را آغاز می‌کند.
حدود ۳ سال طی شدن این مسیر و با تصویب شورای عالی اداری در شانزدهم فرودین سال ۱۳۸۵ و به منظور تقویت و توسعه صنایع دستی کشور و ایجاد هماهنگی با سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری، سازمان صنایع دستی ایران با تمام وظایف، اختیارات، مسئولیت‌های قانونی، دارایی‌ها، تعهدات، اعتبارات، امکانات و نیروی انسانی از وزارت صنایع و معادن منتزع و در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام و به «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» تغییر نام یافت و در نهایت در تاریخ دهم مرداد سال ۱۳۹۸ شورای نگهبان با لایحه تشکیل «وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» موافقت کرد.
بر اساس این مصوبه از زمان تصویب این قانون، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با تمامی اختیارات و وظایفی که به موجب قوانین و مقررات در مواردی که مغایر شرع نیستند، با رعایت بند د ماده ۲۹ قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب هشتم مهر ۱۳۸۶ با اصلاحات و الحاقات بعدی و بند الف ماده ۲۸ قانون برنامه پنج‌ساله و بدون توسعه تشکیلات و افزایش نیروی انسانی به وزارت میراث، گردشگری و صنایع دستی تبدیل شد؛ طبق توضیحات ارائه شده رؤسای سازمان و وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تا کنون به شرح زیر بوده‌اند:
- ۱۳۸۴ الی ۱۳۸۸: اسفندیار رحیم مشایی
- ۱۳۸۸ الی ۱۳۹۰: حمیدرضا بقایی
- ۱۳۹۰: روح الله احمدزاده کرمانی
- ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱: میرحسن موسوی
- ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲: محمد شریف ملک‌زاده
- شهریور ۱۳۹۲ تا دی ۱۳۹۲: محمدعلی نجفی
- ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵: مسعود سلطانی‌فر
- ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۶: زهرا احمدی‌پور
- از ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸: علی‌اصغر مونسان
- از شهریور ۱۴۰۰ تاکنون: سیدعزت‌الله ضرغامی
اسفندیار رحیم مشایی
اسفندیار رحیم مشایی، متولد ۱۳۳۹ در رامسر است که در دولت نهم، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بود؛ وی در ابتدای کار دولت دهم، در تیرماه ۱۳۸۸ معاون اول رئیس‌جمهور شد اما یک هفته پس از حکم حکومتی رهبر انقلاب مبنی بر برکناری او از این سمت، استعفا داد و ساعتی بعد از سوی محمود احمدی‌نژاد به‌عنوان رئیس دفتر رئیس‌جمهور ایران منصوب شد و تا ۱۱ آذر ۱۳۹۱ در این جایگاه فعالیت کرد.
دوره او سازمان رضایت داد که وزارت نیرو سد سیوند را آبگیری کند. در سال ۸۷ نیز کتیبه هخامنشی خارک توسط برخی از افراد ناشناس با شیء نوک تیز تخریب شد و این کتیبه سندی بر نام خلیج فارس بود؛ در این دوره همکاری نزدیکی با شرکت توسعه جهانگردی شکل گرفت و سرقت نسخه رونوشت از کتاب قانون ابوعلی سینا، ساخت مترو در زیر چهارباغ اصفهان، از جمله اتفاقات دیگری بود که در دوره مشایی رخ داد.
اظهارنظرهای مشایی خشم بسیاری از افراد جامعه و روحانیون را نسبت به رئیس سازمان میراث فرهنگی برانگیخت و این سازمان را دچار حاشیه کرد.
حمید رضا بقایی
حمید رضا بقایی دومین رئیس سازمان میراث فرهنگی در دولت‌های محمود احمدی نژاد بود؛ ریاست او مانند سایر همکارانش در سازمان میراث در دولت دهم عمر کوتاهی داشت و همزمان با بالا گرفتن حواشی مربوط به شکایت قوه قضائیه از او، از سوی محمود احمدی نژاد به عنوان معاون اجرایی منصوب شد.
اوایل دهه ۸۰ بقایی در رادیو تهران به عنوان مسئول سایت این رادیو، شروع به کار کرد تا اینکه از آنجا بیرون آمد و پس از آن به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران آمد تا کنار اسفندیار رحیم مشایی کار کند. پس از پیروز شدن محمود احمدی نژاد در انتخابات نهم ریاست جمهوری، رحیم مشایی نیز به سازمان میراث فرهنگی رفت و با او چند تن از دوستان و همکاران قدیمی نیز از خیابان بهشت، به ساختمان خیابان آزادی کوچ کردند.
او با طرح انتقال سازمان و پژوهشگاه میراث فرهنگی به استان‌های اصفهان و فارس عملاً این سازمان را با حواشی زیادی مواجه کرد. در این نقل و انتقالات بسیاری از اسناد سازمان میراث فرهنگی و کتاب‌ها از بین رفت؛ بقایی در سال‌های ۸۴ تا ۸۸ قائم مقام این سازمان بود و تا سال ۹۰ به عنوان رئیس سازمان فعالیت کرد و پس از آن نیز با حفظ سمت معاون اجرایی و سرپرست نهاد ریاست جمهوری بود.
هیئت مدیره «جامعه باستان‌شناسی ایران» در بیانیه‌ای از قوه قضائیه خواسته است تا عملکرد حمید بقایی را در دوره ریاستش بر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بررسی کند.
روح‌الله احمدزاده
روح‌الله احمدزاده کرمانی از ۲۹ اردیبهشت سال ۹۰ با حکم محمود احمدی‌نژاد به عنوان معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منصوب شد، او آخرین پست دولتی‌اش، استانداری فارس بود.
احمدزاده کرمانی از همان ابتدای حضور در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به علت برخی اختلاف نظرها با مسئولان سابق این سازمان برای انجام برنامه‌ها و برخی از عزل و نصب‌ها با مانع‌تراشی‌هایی مواجه شد اما با این وجود ۲۰ جابه‌جایی در ۹ ماه، رکوردی بود که روح‌الله احمدزاده‌کرمانی در زمان ریاست بر سازمان میراث فرهنگی کشور از خود بر جا گذاشت" او پس از هشت ماه ریاست بر سازمان میراث فرهنگی از سمت خود استعفا داد و سید حسن موسوی جایگزین وی شد.
سید حسن موسوی
دوران ریاست سید حسن موسوی بر سازمان میراث فرهنگی را می‌توان آرام‌ترین دوران این سازمان در دولت‌های نهم و دهم دانست. دوران بی حاشیه‌ای که البته با سکوت اسفندیار رحیم مشایی در عرصه سیاست همراه بود و نتیجه آن شد که موسوی پس گذراندن این دوره جایگزین رحیم مشایی در دفتر ریاست جمهوری شد.
محمد شریف ملک‌زاده
محمد شریف ملک‌زاده کارنامه اجرای متنوعی در ساختار سیاسی ایران طی چند سال اخیر داشته است؛ او مشاور عالی عبدالله جاسبی در دانشگاه آزاد و عضو علی البدل هیئت تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات انتظامی اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد از سوی هیئت مؤسس دانشگاه آزاد به ریاست آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، معاون اسفندیار رحیم مشایی در سازمان میراث فرهنگی در دولت نهم، ریاست شورای صیانت از حقوق شهروندی ایرانیان خارج از کشور و دبیر شورای عالی ایرانیان خارج از کشور و مشاور اجرایی آیت الله هاشمی شاهرودی شد.
پس از آن وی به وزارت امور خارجه رفت و معاون صالحی شد اما وزارت اطلاعات صلاحیت او را تأیید نکرد و بعدها مجبور به استعفا شد؛ ملک زاده که در این سال‌ها توانست مدرک دکترای خود را دریافت کند، پس از اسفندیار رحیم مشایی، حمید بقایی، روح الله احمدزاده کرمانی و سید حسن موسوی روز گذشته به عنوان پنجمین رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از سوی محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور، حکم گرفت و بالاخره به جایگاه معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رسید.
محمدعلی نجفی
محمدعلی نجفی متولد ۱۳۳۰ است؛ او در گذشته شهردار تهران، مشاور امور اقتصادی رئیس‌جمهور، عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری و عضو سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و از ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۶ وزارت آموزش و پرورش را در کابینه اکبر هاشمی رفسنجانی برعهده داشت.
نجفی از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ در کابینه سید محمد خاتمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه بود و در فاصله سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ از اعضای شورای شهر تهران به‌شمار می‌آمد؛ در دولت یازدهم، در سال ۱۳۹۲ برای یک دوره ۶ ماهه ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و برای یک دوره ۵ ماهه در سال ۱۳۹۴ سرپرستی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را برعهده داشت و در ۱۰ بهمن ۱۳۹۲ از سمت خود در سازمان میراث فرهنگی استعفا کرد؛ نجفی در ۷ خرداد ۱۳۹۸ بود که نجفی با مراجعه به پلیس آگاهی تهران، به قتل همسر دومش، میترا استاد، به ضرب گلوله اعتراف کرد.
مسعود سلطانی‌فر
مسعود سلطانی‌فر متولد بهمن ۱۳۳۸ است که در دولت دوازدهم سمت وزیر ورزش و جوانان را برعهده داشت؛ او در فاصله سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ در دولت یازدهم به عنوان رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فعالیت می‌کرد و نیز عضو فراکسیون اصلاح‌طلبان در چهارمین دوره شورای اسلامی شهر تهران بوده‌است.
در ۱۰ بهمن ۱۳۹۲ و پس از استعفای محمدعلی نجفی از ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، حسن روحانی، طی حکمی مسعود سلطانی‌فر را به عنوان معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری منصوب کرد و او تا بر عهده گرفتن تصدی وزارت ورزش و جوانان دولت یازدهم در آبان ۱۳۹۵ در این سمت بود.
او سیاست‌هایی داشت که مجدانه دنبال اجرای آن‌ها بود از جمله ساخت هتل‌های ۵ ستاره با سرمایه گذاران خارجی به نحوی که وعده ساخت ۴۰۰ هتل چهار و پنج ستاره را تا پایان دوره دوم ریاست جمهوری روحانی داد. او تا آبان سال ۹۵ روی صندلی ریاست سازمان میراث فرهنگی نشست تا آنکه این بار به وزارت ورزش راه پیدا کرد.
زهرا احمدی‌پور
زهرا احمدی‌پور استاد دانشگاه، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در دولت یازدهم و رئیس پیشین مرکز آموزش مدیریت دولتی است؛ از سایر سمت‌های اجرایی او عضویت در هیئت مدیره جزیره کیش، مشاور محمدحسین مقیمی استاندار تهران در امور اجتماعی، عضو هیئت عالی گزینش کشور و عضویت در هیئت امنای معاونت پرورش استعدادهای درخشان با رأی اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی را می‌توان نام برد.
همچنین در اوایل دولت حسن روحانی او مدتی مدیریت نظارت و ارزیابی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را در زمان ریاست صادق آیینه‌وند بر عهده داشت.
علی اصغر مونسان
علی اصغر مونسان در ۱۳۴۹ در تهران متولد شده است؛ او فارغ‌التحصیل رشته مهنسی عمران از دانشگاه صنعتی شریف و دکترای مهندسی عمران از دانشگاه صنعتی شریف دریافت کرده است.
او از سال ۱۳۷۲ فعالیت‌های خود را با کار در اسکله شهید رجایی آغاز کرده است، مدتی را در بنیاد مستضعفان و نیز در پارس جنوبی فعال بوده و در دوره شهرداری محمدباقر قالیباف به عنوان مدیرعامل سازمان مهندسی و عمران شهر تهران منصوب شد و پس از مدتی نیز مسئولیت معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران را برعهده گرفت و پس از آن به کیش رفت و مدیرعامل منطقه آزاد کیش شد.
وی با حکم مسعود سلطانی فر، وزیر ورزش در دولت یازدهم به عنوان یکی از اعضای هیئت مدیره باشگاه پرسپولیس منصوب شد و از دیگر فعالیت‌های او می‌توان به عضویت هیئت مدیره و معاونت اجرایی شرکت هریس (ستاد اجرایی فرمان امام ره)، معاونت اجرایی شرکت مانا (سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) عضویت هیئت مدیره و معاون اجرایی شرکت دی (بنیاد مستضعفان) اشاره کرد.
در مرداد ماه سال ۱۳۹۸ علی اصغر مونسان با حکم حسن روحانی به عنوان سرپرست وزارت تازه تأسیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی منصوب شد، او آخرین رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیش از انحلال آن بود.
سید عزت‌الله ضرغامی
سید عزت‌الله ضرغامی متولد ۱۳۳۸ و از اعضای شورای عالی فضای مجازی است؛ وی تا سال ۱۴۰۰ عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بود و اتحادیهٔ اروپا در سال ۱۳۹۱ وی را تحریم کرد؛ همچنین در همان سال وزارت خزانه‌داری ایالت متحده آمریکا، او را به دلیل نقض حقوق بشر مورد تحریم قرار داد.
وی دانش‌آموخته کارشناسی مهندسی عمران از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی از دانشگاه آزاد اسلامی است و فعالیت سیاسی خود را از سال ۱۳۶۱ در سپاه پاسداران و در برنامه رادیویی آن آغاز کرد؛ ضرغامی از ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۲ معاون وزیر فرهنگ و ارشاد در امور مجلس بود و از ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶ نیز معاونت امور سینمایی وزیر فرهنگ را برعهده داشت.
ضرغامی در دولت هفتم به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح منتقل شد و از ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ معاون وزیر دفاع در امور مجلس آن وزارتخانه بود؛ سال ۱۳۷۹ در دوره ریاست علی لاریجانی بر سازمان صدا و سیما، به معاونت امور مجلس و استان‌های سازمان صدا و سیما منصوب شد و تا سال ۱۳۸۳ در این جایگاه فعالیت کرد و برای مدت ۱۰ سال، در فاصله سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳ ریاست سازمان صدا و سیما را برعهده داشت.
ضرغامی در ۲۰ مرداد ۱۴۰۰ به عنوان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیشنهادی دولت سیزدهم، توسط آیت‌الله شهید سید ابراهیم رئیسی به مجلس معرفی شد؛ وی در برنامه ارائه شده به نمایندگان مجلس، با تأکید بر ایجاد و حمایت از استارتاپ‌ها و اپلیکیشن‌های قوی در فضای مجازی در سطح بین‌المللی، جهت جذب گردشگران خارجی و همچنین برنامه‌ریزی برای گردشگری ارزان خانواده محور، و همچنین برنامه تحولی در حوزه صنایع دستی و ایجاد اشتغال گسترده به این واسطه و نیز توجه به عرصه‌های جدید و متنوع گردشگری مثل گردشگری سلامت، گردشگری مذهبی، گردشگری حلال و… وعده ایجاد یک تحول اساسی در مأموریت‌های این وزارتخانه را داد.
شهید رئیسی در نطق حمایت از او در مجلس، اعلام کرد که در دولت وی، حساب ویژه‌ای روی این وزارتخانه برای تحقق اقتصاد غیرنفتی باز شده و در نهایت ضرغامی در ۳ شهریور ۱۴۰۰، با کسب رأی اعتماد ۲۶۲ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، یکی از بالاترین آرا اعتماد را در تاریخ جمهوری اسلامی از مجلس، کسب کرد.
