به گزارش خبرگزاری ایمنا، بین مصرف‌کنندگان و ارائه خدمات شهری ارتباط مستقیمی وجود دارد، زیرا کیفیت این خدمات به میزان اعتماد بین ارائه دهندگان و کاربران آن بستگی دارد و شهروندان کاربرانی مجهول به حساب نمی‌آیند که تنها خدمات را مورد استفاده قرار می‌دهند، بلکه با ابراز نارضایتی یا مشارکت فعال خود در ارائه خدمات، می‌توانند در بهبود کیفیت آن‌ها از سوی ارائه‌دهندگان سهیم شوند و به‌عنوان شرکایی در تولید خدمات مورد توجه قرار گیرند.
امروزه افزایش جمعیت، تنوع و پیچیدگی نقش‌ها و روابط، افزایش سواد و آگاهی، گسترش رسانه‌های همگانی به همراه هزینه‌های سنگین اقتصادی، اجتماعی اداره متمرکز امور و وجود پشتوانه‌های قانونی، سبب شده است که شیوه‌های مشارکتی در اداره امور شهرها مورد توجه قرار گیرد.
مشارکت عنصر حیاتی در فرایند توسعه پایدار تلقی می‌شود و از آن به‌عنوان حلقه مفقوده فرایند توسعه یاد می‌کنند؛ به اعتقاد کارشناسان، مشارکت موجب افزایش شایستگی و کرامت در افراد می‌شود، همچنین روش‌ها و رویکردهای مشارکتی برای ایجاد انگیزه در مردم، یکی از راهبردهای مورد توافق برنامه‌ریزان توسعه اجتماعی و اقتصادی است.
مشارکت شهروندی به‌عنوان یک کنش اجتماعی، یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها در راستای رسیدن به توسعه پایدار شهری است؛ در حقیقت مشارکت اجتماعی فقط کار جمعی نیست، بلکه یک نوع تفکر جمعی، تصمیم‌گیری جمعی، تولید جمعی و در نهایت استفاده جمعی است که سبب افزایش درک و آگاهی شهروندان از مسائل مربوط به خودشان و نیاز متقابل به یکدیگر می‌شود، همچنین به ایجاد جامعه بهتر کمک می‌کند و توانایی‌های یک جامعه را برای هماهنگ کردن کنش‌های افراد به منظور توسعه و بهبود کالاهای جمعی ارزشمند، تقویت و حکومت‌گری بهتری می‌کند.
هر چه ارتباط بین شهروندان و محیط اطراف آن‌ها بیشتر باشد، گرایش آن‌ها به مشارکت فعال برای افزایش رفاه جامعه بیشتر می‌شود، از این‌رو مشارکت عمومی به یکی از ابزارهای مؤثر و عنصر کلیدی در فرایند تصمیم‌گیری در حوزه‌های فعالیتی با هدف ارتقای کیفیت زندگی شهروندان به‌ویژه در کشورهای تحت توسعه تبدیل شده است.
حضور و مشارکت شهروندان در اداره امور شهر از اصول تحقق‌پذیر توسعه پایدار و اصیل‌ترین شیوه‌های رشد ملی به‌شمار می‌رود؛ این نوع مشارکت در امور شهری تنها به بهره‌وری بیشتر آن‌ها از خدمات عمومی منجر نمی‌شود، بلکه در توسعه و بازطراحی جوامعی به مراتب قدرتمندتر و کارآمدتر از گذشته سهیم است و زمانی که مقامات مردم را در تصمیم‌گیری‌های شهری سهیم می‌کنند، نظرات و انتقادات آن‌ها را در طراحی شهری مورد توجه قرار می‌دهند و از این روش به بهبود خدمات کمک می‌کنند.
مشارکت شهروندان در امور شهر از الزامات است
محمد نورصالحی، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: کلمه مشارکت تنها به‌معنای سرمایه‌گذاری و مالی نیست، بلکه مشارکت مردم در راستای بهبود وضعیت شهر با اقدامات متفاوت از جمله ترافیک، استفاده صحیح از خودرو، رعایت قوانین و مقررات، آلوده نکردن محیط شهر، رسیدگی به فضای سبز و بازیافت پسماند، مهم‌تر از مشارکت مالی و سرمایه‌گذاری است.
وی با بیان اینکه مشارکت مردم ضرورت یک شهر است، ادامه می‌دهد: مشارکت مردم در تکمیل زیرساخت‌های شهر از جمله حمل‌ونقل عمومی و سایر نیازهای شهر از الزامات است.
رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: مشارکت در اداره شهرها شامل حوزه‌های مختلفی از جمله فرهنگی، اجتماعی، اداری و اقتصادی می‌شود.
نورصالحی با بیان اینکه مشارکت مردم از جمله اقداماتی است که شهر را به سمت مطلوبیت و آرام می‌کشاند، می‌گوید: مشارکت مردم در خدمات مورد نیاز شهر از جمله آموزشی، بهداشتی-درمانی، ورزشی و فرهنگی موجب بهبود وضعیت شهر می‌شود.
برنامه‌های شهری با مشارکت شهروندان موفقیت‌آمیز می‌شود
سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: شهروندان به‌عنوان نخستین دریافت‌کنندگان خدمات، حساسیت زیادی نسبت به محیط و محل زندگی خود دارند، از این‌رو مشارکت آن‌ها کمک زیادی به اداره شهر می‌کند.
وی اضافه می‌کند: موضوع مشارکت شهروندان گستردگی زیادی دارد و باید در تمام سطوح از جمله اجرا، تدوین و نظارت در برنامه‌های شهری به چشم آید و این هدف بزرگی است که نیازمند افزایش الگوهای مدیران و آگاهی شهروندان است.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان با اشاره به اینکه مشارکت مردم در سطوح مختلف مورد نیاز است، تاکید می‌کند: استفاده از الگوهای تأمین مالی خرد از جمله سهامداری شهروندان در موضوع مشارکت اجرای پروژه‌های شهری از موارد نظام تأمین مالی است.
ابراهیمی می‌گوید: این موضوع کمک زیادی به شهر می‌کند، همچنین برای نظارت و بررسی مشکلات شهر، شهروندان بهترین سرمایه برای نظارت بر پروژه‌های شهری هستند و به عنوان بازرسان افتخاری می‌توانند، مشکلات را به مدیریت شهری منتقل کنند.
وی ادامه می‌دهد: موضوع مشارکت و ظرفیت‌های مردمی به عنوان یکی از اصلی‌ترین سرمایه‌ها هر شهر تلقی می‌شود.
آگاهی، رفتار و بازخورد شهروندان، کمک زیادی به مدیریت شهری در راستای تحقق اهداف می‌کند
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان با بیان اینکه سلسله مراتب مشارکت شهروندان به‌عنوان یکی از الزامات مدیریت شهری در موفقیت برنامه‌های توسعه شهری مؤثر است، خاطرنشان می‌کند: آگاهی، رفتار و بازخورد شهروندان، کمک زیادی به مدیریت شهری در راستای تحقق اهداف می‌کند.
ابراهیمی می‌گوید: مشارکت شهروندان از جمله مواردی است که در برنامه‌ریزی شهری نقش دارد و تمام مدیران شهری به این سرمایه آگاهی دارند، از این‌رو تلاش می‌کنند تا با ابزارهای مختلف از این ظرفیت بهره ببرند.
وی اضافه می‌کند: شهرداری اصفهان در سطوح مختلف از جمله تدوین برنامه، مشارکت شهروندان را در دستور کار خود قرار داده و نظرسنجی از آن‌ها در خصوص ایده‌آل‌های شهر پیگیری شده است.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان تاکید می‌کند: همچنین در حوزه نظارت، سامانه ۱۳۷ را داریم که شهروندان می‌توانند مشکلات خود را با این این سامانه در میان بگذارند؛ این موضوع بخشی از مشارکت شهروندی است که کمک زیادی به سیستم شهری می‌کند، همچنین در حوزه سرمایه‌گذاری برخی شهروندان در پروژه‌ها مشارکت و با این اقدام، خدمات و زیرساخت‌های شهری را تأمین می‌کنند.
ابراهیمی با بیان اینکه در نظام تأمین مالی که وجود دارد، منابع مالی در اختیار سازمان از درون یا بیرون سازمان تأمین می‌شود، می‌گوید: بخشی از منابع مالی شهر، از شهر و بخشی دیگر از مسیر سرمایه‌گذاری یا کمک‌های دولت تأمین می‌شود.
لزوم وجود زیرساخت‌های فرهنگ مشارکت و منظر ذهنی مشارکت‌جو در ساختارهای شهری
امیرحسین شبانی، دکترای شهرسازی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: شهرسازی مشارکتی، شهر را مجموعه‌ای از ذی‌نفعان می‌داند و تمام این ذی‌نفعان باید در جلسات مدیریت شهری حاضر شوند و به این معنا نیست که تصمیمات و مدیریت شهر تنها به عهده مدیران باشد.
وی ادامه می‌دهد: زمینه‌های ایجاد فضای گفت‌وگو با مشارکت در راستای تحقق شهرهای مردم‌محور با فرهنگ‌سازی، آموزش و ایجاد سازوکارهای مشارکتی باید مهیا شود.
دکترای شهرسازی تاکید می‌کند: زیرساخت‌های فرهنگ مشارکت و منظر ذهنی مشارکت‌جو در ساختارهای شهری مهم‌تر از ایده برنامه‌ریزی مشارکتی یا شهرهای مردم‌محور بوده و از مهم‌ترین نیازهای شهروندان است.
شبانی می‌گوید: تلاش شده است به شکل‌های مختلف از جمله شورای اسلامی شهر برای مشارکت سهمی قائل شویم، اما مسیری طولانی تا رسیدن به نقطه ایده‌آل (شهرهای مردم‌محور) داریم، زیرا در حال حاضر فرهنگ‌سازی، آموزش و زمینه‌سازی‌های مناسب برای جامعه شهروندی مشارکت‌جو مهیا نشده و این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و زیرساخت‌های مشارکتی است.
وی ادامه می‌دهد: شوراهای شهر برآمده از یک نظام انتخابی از طرف شهروندان هستند و سعی کرده‌اند تا فضای ارتباط با جامعه شهروندی و نظام مدیریتی را تسهیل کنند، همچنین با این اقدام اتفاقات خوبی در شهرهای حکومت جمهوری اسلامی رقم خورده است.
دکترای شهرسازی با بیان اینکه شورای اسلامی شهر یکی از نشانه‌های شهرهای مردم‌محور است، خاطرنشان می‌کند: شوراهای اسلامی شهرها یکی از مهم‌ترین ساختارهایی است که مشارکت شهروندی را در کشور در یک چهارچوب قانونی و نظام‌مند معنادار می‌کند
فرهنگ‌سازی مشارکت از آموزش رده‌های پایین از جمله مدارس آغاز شده است
شبانی می‌گوید: شوراهای اسلامی شهرها گفتمان مشارکتی را در کنار مدیریت شهری مهیا کرده است و سازوکاری برای تأثیرگذاری ایجاد می‌کند.
وی اضافه می‌کند: فرهنگ‌سازی مشارکت از آموزش رده‌های پایین از جمله مدارس آغاز شده است و به آموزش شهروندی در فرهنگسراها ختم می‌شود.
دکترای شهرسازی تاکید می‌کند: شهرسازی مشارکتی، یکی از اصلی‌ترین موارد توجه به اکثریت جوامع در مدیریت و برنامه‌ریزی است.
شبانی می‌گوید: در طول تاریخ برنامه‌ریزی و مدیریت شهری به‌ویژه از دهه ۸۰ میلادی به بعد تغییرات زیادی کرده است.
وی ادامه می‌دهد: رویکردهای مدیریت و برنامه‌ریزی از بالا به پایین از طرف جامعه‌های شهروندی، اقلیت‌های شهرنشین، صداهای خاموش شهر، گروه‌های کم‌بضاعت و زنان مورد انتقادهای جدی قرار گرفت و این موضوع موجب شد تا تجدید نظرهایی در نظریه‌ها و برنامه‌ریزی شهری از بالا به پایین آغاز شود.
به گزارش ایمنا، مشارکت‌پذیری یا تمایل شهروندان به مشارکت در حوزه فعالیت‌های شهرداری از جمله موضوعات مهمی است که سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان شهرداری در راستای جلب مشارکت شهروندان باید آن را مدنظر داشته باشند، همچنین تمایل به مشارکت از این لحاظ بااهمیت تلقی می‌شود که این امر به عنوان ظرفیت بالقوه مطرح بوده است که با سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب می‌توان آن را به حالت بالفعل درآورد و نتیجه و حاصل آن رفتارهای مشارکتی است و با این مشارکت، پیوند بین شهروندان و مدیران تقویت می‌شود و در نهایت جوامعی توانمند شکل می‌گیرد.
بررسی‌ها نشان داده که واکنش مردم نسبت به دریافت خدمات شهری، بسته به نقش آن‌ها به‌عنوان مصرف‌کننده، شهروند یا ذی‌نفع متفاوت بوده است، زیرا هر یک از این گروه‌ها برای بهره‌وری حداکثری خود تلاش می‌کنند و تجربه شوق‌انگیز و محلی در اداره امور جمعی، رغبت شهروندان را برای پرداختن به کارهای بزرگ ملی تحریک می‌کند.