به گزارش خبرگزاری ایمنا از مازندران، باستان‌شناسان تاریخی قدمت شهر آمل را بیش از سه هزار سال تا هفت هزار سال تخمین زده‌اند و کارشناسان فرانسوی با کشف آثاری در منطقه جنگلی بلیران، قدمت آن را مربوط به دوران عصر رنسانس دانسته‌اند.
این شهر تاریخی که دو حادثه مهم طبیعی همچون آتش‌سوزی و سیل را در سال‌های خیلی دور پشت سر گذاشته است، حوادثی که منجر به ساخت شهر زیرزمینی شد تا مردمان آن به دور از حوادث طبیعی در سلامت کامل به سر ببرند و حالا آثار این شهر زمینی در مناطقی همچون پایین بازار، بقعه ناصرالحق و بقعه شمس ال‌رسول، باغ توکلی و حوالی این مناطق پیدا می‌شود.
بافت‌های خاصی ساختمانی همچون سقف‌های سفالی شیروانی شکل با آجرهای کوچک و مکعبی، پنجره‌های چوبی مشبکی و پنجدری با شیشه‌های رنگی، اتاق‌های تو در تو و تابستان‌نشان و زمستان‌نشین با دیوارهای کاه‌گلی و سفت از جمله ویژگی‌های شهر آمل با این قدمت چند هزار ساله است که توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کرد اما هجوم سبک‌های معماری بیگانه به این دیار موجب شده است که برج‌ها و ساختمان‌های بلندمرتبه با نمای رومی، یونانی و سایر سبک‌های اروپایی جایگزین خانه‌هایی با این بافت اصیل که با زیست‌بوم جغرافیایی این منطقه هماهنگ بود، شوند.
حدود ۹۱ هکتار بافت مصوب فرسوده داریم
مهدی بهمنی، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آمل در نشست هم‌اندیشی پاک سبک مجموعه معماری اِلون که با هدف تبیین و اعتلای تاریخ آمل و بررسی و تحلیل سبک ساخت‌وسازهای منطبق با موقعیت زیست‌بوم جغرافیایی و تاریخی این شهرستان در تالار فرهنگی و هنری اهورا برگزار شد با اشاره به قدمت و سابقه بالای این شهرستان اظهار کرد: سابقه حضور انسان در آمل به ۳۲ هزار سال قبل و سابقه تمدن شهرنشینی نیز به حدود هفت هزار سال قبل باز می‌گردد.
وی با بیان اینکه حدود دو هزار سال است که نام آمل به همین سبک و سیاق قرار دارد، افزود: در این شهر حدود ۹۱ هکتار بافت مصوب فرسوده وجود دارد که صراحتاً در تمام مجوزها و پروانه ساخت‌هایی که شهرداری از میراث فرهنگی استعلام می‌گیرد، ذکر شده که استفاده از نماهای کاپوزیت، شیشه‌ای و سنگی ممنوع است، در صورتی که سازندگان و معماران بدون توجه به این موضوع ذائقه مشتری را در نظر گرفته و بناها را می‌سازند.
رئیس میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آمل اضافه کرد: زمانی که می‌گوئیم، احیای سبک معماری ایرانی، منظورمان ساخت خانه‌ای با شکل و شمایل خانه ۲۰۰ سال پیش نیست، بلکه منظور تلفیق اندیشه‌ها، اِلِمان‌ها و نمادهای ایرانی با معماری مدرن است که با نگاه به طرح‌های به کار برده، بتوانیم به تاریخچه معماری اصیل ایرانی پی ببریم.
وی با اشاره به دست‌یافته‌های کاوشگران در کافر کلی محور هراز اظهار داشت: ما در دو سال اخیر، سه فصل بحث پژوهش و کاوش را در حوزه تاریخی داشته‌ایم، همچنین در کاوش اخیر غارهای کافر کلی که باستان‌شناسان در فصل سوم آن مشغول به کار هستند، یافته‌های خوبی از تاریخ آمل به‌دست آمده و این یک گام بزرگ مثبتی برای شناساندن تاریخ فرهنگ و تمدن شهرستان آمل است، زیرا در بحث هنر، معماری و همچنین دیرینه شناسی حرف‌های بسیاری دارد.
بهمنی از وجود بیش از ۳۰۰ اثر ثبتی و حفاظتی در این شهرستان خبر داد و گفت: میراث فرهنگی برای حفظ و نگهداری همه این آثار ارزشمند، بودجه کلان می‌خواهد که در سال گذشته کمیته فرهنگی شهرستان تقریباً یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان بابت حفظ و نگهداری آثار تاریخی بودجه تصویب کرد که متأسفانه از آن مبلغ صرفاً ۸۰۰ میلیون تومان تحقق و تخصیص پیدا کرد.
وی با تاکید بر اینکه کمبود بودجه یکی از بزرگ‌ترین معضلات برای حفظ و نگهداری آثار باستانی و بناهای تاریخی این شهر است، مطرح کرد: آنچه وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای نگهداری هر یک از آثار تاریخی در کل کشور از دولت دریافت می‌کند، بسیار ناچیز است که ارزش آن تنها به ۳۵ هزار تومان در روز می‌رسد که حتی کفاف پرداخت حقوق نگهبان آن را نمی‌دهد.
آگاهی نداشتن انبوه‌سازان از تاریخ معماری آمل
بهرام شعبانی، مدیر مجموعه معماری الون نیز در این نشست با ابراز نارضایتی از ناهمگونی نماهای ساختمانی و شهرسازی‌های امروزی مازندران با سبک اصیل ایرانی شمال کشور یادآور شد: در نقشه دو هزار سال پیش ایران در هیستومپ، نام آمل و ری وجود دارد که خود نشان‌دهنده قدمت تاریخی و ارزش باستانی و فرهنگی این شهر است.
وی با بیان اینکه متأسفانه هیچ تصویر و توضیحات کاملی در خصوص آثار باستانی، فرهنگ، سبک زندگی و معماری قدیم مردم استان و بالاخص شهرستان آمل وجود ندارد، افزود: باتوجه به تاریخ شگفت‌انگیز این شهر، متأسفانه، کسی آثار باستانی این شهر و سبک معماری ایرانی آن را در یک‌جا به شهروندان و مهندسین انبوه‌ساز معرفی نکرد.
شعبانی نبود رسانه اختصاصی در حوزه معماری ساختمانی در منطقه و آینده‌پژوهی در معماری و ساختمان را از دیگر نقطه ضعف‌های این استان برشمرد و گفت: مجموع عوامل تغییرات سبک اصیل ایرانی شمال کشور به سبکی نامانوس مومجب شد تا چهره بصری شهر آمل به مرور زمان رنگ بیگانه به خود بگیرد.
مدیر مجموعه الون با اشاره به پذیرفتن مقاله و طرح در زمینه معماری ایرانی اظهار داشت: هدف مجموعه الون ارائه تاریخ آمل به کل دنیا است، هر متخصص و استادی که در حوزه میراث فرهنگی و آثار باستانی و تاریخی دانشی دارد، با افتخار برای توسعه فرهنگ معماری ایرانی شهر آمل پذیرای آنها هستیم و از آنها استقبال می‌کنیم.
اوج افول تاریخ معماری مازندران
سعید سلیمانی، کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی اداره میراث فرهنگی آمل در این نشست با اشاره به اینکه حدود ۷۰ سال پیش با وجود اینکه شورای عالی شهرسازی و قوانین شهری وجود نداشت، سبک معماری ایرانی به وضوح دیده می‌شد، اظهار کرد: اوج افول تاریخ معماری ما از حدود ۷۰ سال پیش تاکنون است و از اوایل سده گذشته که مقارن با انقلاب مدرنیزه شدن سبک زندگی مردم و بهبود کیفیت بهداشت و آموزش در کشورمان بود، مردم نیز خیلی از ارزش‌های گذشته خود را کنار گذاشتند و در زمینه معماری شروع به کپی‌برداری از نماهای رومی (نما سنگ‌ها) و کامپوزیت کنند.
وی با بیان اینکه تا زمانی که مردم صیانت و حراست از فرهنگ ایرانی را جزئی از زندگی روزمره خود می‌دانستند، فرهنگ و تاریخمان به این شدت مورد آسیب قرار نمی‌گرفت، افزود: ذائقه مردم در حوزه سبک معماری تغییر کرده است و قوانین و ضوابط هیچ وقت نمی‌توانند جلوی این سبک از معماری‌ها را بگیرند.
این کارشناس میراث‌فرهنگی مازندران یادآور شد: اگر بتوانیم راهکاری پیدا کنیم و سبک معماری ایرانی را به شیوه‌ای مدرن بین مردم رواج دهیم، شاهد مرگ فرهنگ معماری ایرانی نخواهیم بود.
سلیمانی با تاکید بر اینکه تمدن مجموعه‌ای از دستاوردهای مادی و معنوی یک قوم در طول تاریخ است، اظهار داشت: دستاورد مادی تمدن ایرانی در شهرستان آمل آثار و بناهای تاریخی ارزشمندی است که بعضاً بدون اطلاع از پیشینه تاریخی به آن می‌بالیم و زمانی که افراد غیر بومی به سراغ این آثار می‌آیند به دلیل آگاهی نداشتن از ارزشمند بودن آن نمی‌توانیم از تاریخمان دفاع و آن را معرفی کنیم.
وی با اشاره به برخی از ارزشمندی‌های شهرستان آمل خاطرنشان کرد: اگر می‌گوئیم آمل تنها شهری است که دو هزار سال است که اسمش تغییر نکرده است، باید بدانیم که آمل از دو بخش (آ) منفی کننده و (مُل) در زبان پهلوی به معنای مرگ تشکیل شده که در کل به معنای شهر بدون مرگ یا شهری جاوید است.
کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی اداره میراث فرهنگی آمل ادامه داد: همچنین باید بدانیم که سیستم اگو فاضلاب زیرزمینی شهر آمل که در عمق ۲۰ متری قرار دارد، به دوره ساسانیان بر می‌گردد و به همین خاطر است که در طول تاریخ یک سیل طبیعی در شهر آمل نداشته‌ایم.
به گزارش ایمنا، یکی از اقدامات مهم جهت حفظ ساخت‌وسازهای زیست‌بوم جغرافیایی گذشته، آگاهی‌بخشی معماران امروزی یا همان مهندسان انبوه‌ساز است که رسانه‌ها نقش عدیده‌ای در این زمینه خواهند داشت و با درج انعکاس بر معرفی بافت قدیم و معماری پیشین علاوه به شناساندن نوع ساخت‌وسازهای شهری به معماران امروزی، موجب توجه و جذب گردشگران و توریست‌ها به بافت قدیمی و آثار تاریخی شهر خواهند شد که این مهم رونق اقتصادی و ایجاد درآمد برای شهروندان را به دنبال دارد.