بازار؛ گروه صنعت: صنایع معدنی ایران در حال حاضر تحت تاثیر رکود بازارهای جهانی با چالش مواجه است. به طوری که میزان تقاضا در بازار جهانی به شدت افت کرده و از طرف دیگر رکود در بازار مسکن چین و ... باعث شده تا عملا تقاضا با افت همراه شود. هر چند در چند وقت اخیر گزارش ها از وضعیت بازار فلزاتی مانند مس و روی مثبت بوده است با این حال هنوز نمی توان با قاطعیت اعلام کرد که شرایط تغییر کرده است. به همین دلیل صنایع معدنی ایران باید برنامه های جدید را برای تغییر مواد معدنی به محصولات با ارزش افزوده بالاتر در نظر بگیرند. البته در مقطع کنونی برخی مجتمع های معدنی مانند چادرملو در حال نزدیک شدن به پایان ذخیره خود هستند به همین دلیل این مجتمع به دنبال توسعه صنایع پایین دستی و تکمیل زنجیره فولاد برآمده است. اما از آنجایی که در شرایط کنونی برخی شرکت های بزرگ فولادی مانند ذوب آهن اصفهان و فولاد خوزستان با مشکل تامین مواد اولیه مواجه هستند این تغییر مسیر چادرملو می تواند چالش برانگیز باشد.
مساله دیگر این است که در سال های گذشته زنجیره فولاد ایران متعادل نبود و در کشور با وجود اینکه کنسانتره زیادی وجود داشت گندله با کسری همراه بود. اما در مقطع کنونی وضعیت معکوس شده است. به گونه ای که میزان تولید گندله در کشور بیشتر از کنسانتره است. حتی پروژه های زیادی در صنایع معدنی ایران مانند صبا امید خاورمیانه در دست اجراست که تا سال های آینده حدود ۳.۵ میلیون تن گندله جدید به کشور اضافه می کند. به طور قطع اگر راهبردی برای اجرای چگونگی مصرف این تولیدات در نظر گرفته نشود با چالش مازاد عرضه مواجه خواهیم بود.
تهدید توسعه پایین دستی صنایع معدنی ایران
از طرف دیگر شرکت های بزرگ در صنایع معدنی ایران مانند گل گهر و گهر زمین نیز که هم اکنون بخش عمده نیاز فولاد مبارکه را تامین می کنند در مسیر توسعه صنایع پایین دستی خود هستند. اگر این شرکت ها در مسیر توسعه سبد تولیدات خود تا آهن اسفنجی یا شمش فولاد محصولات خود را توسعه دهند در این حالت دیگر مواد معدنی تولیدی آنها تنها برای تامین نیاز خودشان خواهد بود. به همین دلیل ایران به واردات مواد معدنی نیاز خواهد داشت. مگر اینکه اکتشافات معدنی جدیدی در سطح کشور انجام شود که حال حاضر نیز انتقادات زیادی به این مساله وارد است.
بیژن پناهی زاده معتقد است که در مقطع کنونی مشکل تامین ماشین آلات و تجهیزات معدنی وجود دارد. به طور قطع نمی توان در فعالیت های معدنی توسعه ایجاد کرد. مگر اینکه به تجهیزات و فناوری های روز دنیا دسترسی داشت. در شرایط کنونی ماشین آلات و تجهیزات معدنی که در داخل کشور ساخته می شود نه تنها با قیمت های بالاتر از نمونه های خارجی فروخته می شود. بلکه کیفیت بسیار پایینی نیز دارد
بیژن پناهی زاده معاون معدنی خانه صنعت، معدن و تجارت در این زمینه گفت: در حال حاضر چند مشکل عمده در بخش معدن کشور وجود دارد. نخست اینکه در چند وقت اخیر واگذاری پهنه های معدنی در کشور بسیار ضعیف انجام شده است. به طوری که دولت پهنه های معدنی که ذخیره مناسبی دارد یا اینکه عیار آن مناسب است در اختیار شرکت های وابسته به خود می گذارد و پهنه هایی که ذخیره مناسبی ندارد یا عیار مواد معدنی آن بسیار پایین است را می خواهد به بخش خصوصی بدهد. با توجه به اینکه معدنکاری برای این پروژه ها صرفه اقتصادی چندانی ندارد به همین دلیل مورد استقبال سرمایه گذاران قرار نمی گیرد. بنابراین عمدتا پروژه های بزرگی در بخش معدن توسط بخش خصوصی انجام نمی شود.
پناهی زاده ادامه دارد: همچنین در مقطع کنونی مشکل تامین ماشین آلات و تجهیزات معدنی وجود دارد. به طور قطع نمی توان در فعالیت های معدنی توسعه ایجاد کرد. مگر اینکه به تجهیزات و فناوری های روز دنیا دسترسی داشت. در شرایط کنونی ماشین آلات و تجهیزات معدنی که در داخل کشور ساخته می شود نه تنها با قیمت های بالاتر از نمونه های خارجی فروخته می شود. بلکه کیفیت بسیار پایینی نیز دارد. به عبارت دیگر یک شرکت ایرانی برای اینکه بتواند ماشین آلات مورد نیاز خود را تامین کند ابتدا باید پول پیش به شرکت تولیدکننده ماشین آلات ایرانی بدهد تا آنها با قطعات چینی محصول مورد نیاز را تولید کنند. این پروسه چند ماه طول می کشد. از طرف دیگر خدمات پس از فروش مناسبی ندارند و گاهی برای اینکه در زمانی خرابی ماشین آلات تعمیرات انجام دهند باید چند ماه صبر کنند تا قطعه مورد نظر از چین وارد شود.
معاون معدنی خانه صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: در شرایط کنونی مشکل تامین ماشین آلات معدنی منجر به بروز خسارت هایی به شرکت های معدنی شده است. آیا دولت در زمینه ممنوعیت واردات ماشین آلات پاسخگو است؟ چراکه هم اکنون این محدودیت ها نوعی رانت به شرکت های ماشین سازی داخلی است.
ضعف مدیریت در صنایع معدنی ایران
در حال حاضر یکی دیگر از مشکلاتی که این روزها بخش معدن و صنایع معدنی ایران با آن مواجه است ضعف مدیریت است. به طوری که بسیاری از این شرکت ها در سال های گذشته به جای اینکه با شرکت های دانش بنیان همکاری داشته باشند شرکت های دانش بنیان در خود ایجاد کردند. این مساله منجر به بروز هزینه های جدیدی برای شرکت های معدنی و فولادی شد و دستاوردی نیز برای آنها نداشت. درحالی که اگر با شرکت های دانش بنیان مستقل همکاری می کردند نه تنها منجر به ایجاد ارزش افزوده بیشتری می شدند عملا از سرمایه گذاری بدون بهره وری نیز در بخش معدن و صنایع معدنی نیز جلوگیری می شد.
به گفته ابوالقاسم مختاری بسیاری از شرکت های معدنی و صنایع معدنی باید برای تامین برق مورد نیاز خود نیروگاه بسازند با توجه به اینکه اجرا و نگهداری این پروژه ها به سرمایه گذار کلان نیاز دارد عملا برای صنایع معدنی صرفه اقتصادی ندارد. در حالی که اگر دولت تامین برق را با ایجاد نیروگاه های متمرکز به سرمایه گذاران دیگری واگذار می کند نه تنها از اتلاف سرمایه جلوگیری می کرد منجر به افزایش بهره وری نیروی انسانی و سرمایه نیز می شد
یکی دیگر از مسائلی که این روزها در بخش معدن و صنایع معدنی کشور به چالش جدی تبدیل شده است بحث تامین سوخت است. وزارت صنعت معدن و تجارت و وزارت نیرو صنایع را مکلف کرده اند تا برای برق مورد نیاز خود نیروگاه احداث کنند. هرچند مشکل تامین گاز در زمستان نیز به عنوان یک مشکل همچنان پابرجاست و در سال حدود ۴ میلیارد دلار ناترازی انرژی به این شرکت ها خسارت وارد می کند.
ابوالقاسم مختاری اردکانی کارشناس حوزه معدن در این زمینه گفت: در حال حاضر بسیاری از شرکت های معدنی و صنایع معدنی باید برای تامین برق مورد نیاز خود نیروگاه بسازند با توجه به اینکه اجرا و نگهداری این پروژه ها به سرمایه گذار کلان نیاز دارد عملا برای صنایع معدنی صرفه اقتصادی ندارد. در حالی که اگر دولت تامین برق را با ایجاد نیروگاه های متمرکز به سرمایه گذاران دیگری واگذار می کند نه تنها از اتلاف سرمایه جلوگیری می کرد منجر به افزایش بهره وری نیروی انسانی و سرمایه نیز می شد. چراکه در حال حاضر بسیاری از شرکت های صنعتی حاضر هستند پول بیشتری برای تامین برق بپردازند اما وارد چالش ساخت نیروگاه و مشکلات مرتبط با آن نشوند.