به گزارش خبرگزاری ایمنا، خاک در کنار آب و هوا، مثلث حیات انسان و موجودات روی زمین را تشکیل می‌دهد و در کنار توجه به آب و هوا و آلودگی ایجاد شده در آن‌ها نباید مسئله خاک و آلودگی آن مغفول واقع شود، زیرا منابع خاک هر کشور یکی از ثروت‌های ملی آن و عاملی مؤثر در بهره‌وری مصرف آب در کشاورزی محسوب می‌شود.
بسیاری از نیازهای حیاتی انسان در دل خاک نهفته است؛ خاک در تولید غذا، پوشاک، چوب، مواد اولیه صنعت و انرژی، ذخیره و تصفیه آب، فعالیت‌های عمرانی و شهرسازی، دفن پسماندها و پساب‌ها، ذخیره کربن اتمسفر و تأمین نیازهای زیباشناختی انسان استفاده می‌شود، در عین حال منابع گوناگونی سبب آلودگی خاک می‌شود.
یکی از این منابع آلودگی فاضلاب‌های تصفیه نشده است که وارد خاک می‌شود همچنین از دیگر عوامل آلوده شدن خاک، پسماند و مدیریت نادرست آن است. به‌طور کلی آلودگی خاک به تفکیک فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی و شهری دسته‌بندی می‌شود.
قانون حفاظت از خاک که مشتمل بر ۲۶ بند است، در سه بند مهم خود به مسئله آلودگی خاک اشاره کرده است؛ ماده ۱۸ این قانون مربوط به خوداظهاری واحدهای صنعتی و خدماتی درباره آلودگی خاک است. طبق این بند واحدهای صنعتی و خدماتی باید آلودگی ایجاد شده بر اثر فعالیت‌های خود در خاک را پایش و اندازه‌گیری و به سازمان ارائه کنند.
مواد ۱۴ و ۱۶ قانون حفاظت از خاک نیز به الزام آلوده‌کنندگان خاک برای رفع آلودگی ایجاد شده در خاک و برگرداندن آن به حالت طبیعی می‌پردازد؛ طبق این مواد قانونی، فرد یا واحد آلوده کننده مکلف است که آلودگی خاک را رفع کند و آن را به حالت طبیعی خود برگرداند.
مرکز پژوهشی آرا در بخشی از گزارش راهبردی «مدیریت منابع خاک امری مهم و مغفول» که توسط اندیشکده افرا گردآوری شده، آورده است: «آلودگی خاک به‌عنوان یکی از معضلات زیست‌محیطی عمده در دنیا شناخته می‌شود و بدون داشتن خاک سالم حیات و زندگی روی زمین امکان‌پذیر نخواهد بود، چراکه ۹۵ درصد غذای انسان از زمین حاصل می‌شود؛ بنابراین برنامه‌ریزی برای داشتن خاکی سالم و تولید کننده، لازمه بقای انسان است.»
با آلودگی خاک، امکان آلودگی محصولات کشاورزی و از دست رفتن امنیت و سلامت محصولات کشاورزی نیز وجود دارد، البته عمده آلودگی خاک در کشور ما مربوط به شوری آن است که سهم زیادی را به خود اختصاص داده و مقابله با آن نیازمند توجه بیشتری است.
با توجه به قانون خوب حفاظت از خاک، حجم گسترده‌ای از آلودگی خاک در کشور ما مشاهده نمی‌شود، اما مقدار فعلی آن در مناطق مختلف متفاوت است.
افزایش ۲.۵ برابری بودجه تقویت بستر درختان و خاک فضای سبز شهر اصفهان
سیدامیر سامع، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان در این‌باره به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: همانطور که بحث تأمین آب مناسب برای روش‌های مناسب آبیاری مهم است، ایجاد بستر مناسب برای فضای سبز شهر، تقویت بستر درختان موجود در فضاهای سبز جدید، تأمین خاک باغبانی فرآوری شده برای فضای سبز و کاشت درخت نیز موضوع مهمی است.
وی می‌افزاید: در چندساله گذشته کندوکوب خاک بستر درختان و تقویت خاک، استفاده از چال‌کودها و استفاده از روش‌های تقویت خاک همیشه در دستور کار شهرداری اصفهان بوده است.
رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان تصریح می‌کند: در سه سال گذشته آخرین روش‌های علمی درباره خاک فضای سبز شهر اصفهان آزمایش شده است و استفاده از کودهای آلی به‌صورت کیک‌هایی که در فضای پیرامون ریشه درختان قرار می‌گیرد و به مرور طی چند روز و چند ماه جذب می‌شوند، همچنین استفاده از روش‌های تزریق کودابه و هوا به بستر ریشه درختان و تقویت بستر خاک و عملیات‌های کود دهی، روش‌های جدیدی است که مورد تست و آزمایش قرار گرفته است.
سامع خاطر نشان می‌کند: در سال جاری بودجه‌ای که برای تقویت بستر درختان و خاک فضای سبز شهر در نظر گرفته شد، ۲.۵ برابر شد و عدد آن از حدود ۲۵ میلیارد تومان به حدود ۶۰ میلیارد تومان رسید.
وی ادامه می‌دهد: امیدواریم در سال جاری به‌ویژه در فصل پاییز و زمستان تقویت خاک بستر درختان به‌ویژه خاک فضای سبز شهر اصفهان جز اولویت‌های مدیریت شهری، خدمات شهری، سازمان پارک‌ها و مناطق شهرداری اصفهان قرار گیرد.
کاهش آلودگی خاک در گرو تغییر سبک زندگی و کاهش تولید پسماندها است
مهدی ابراهیمی، استاد جغرافیا و کارشناس برنامه‌ریزی شهری در این‌باره به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: آلودگی خاک به‌طور طبیعی همچون هر آلودگی که برای هر چیز دیگری به‌وجود بیاید، ناشی از تغییر شرایط عادی آن با تحمیل یک ماده خارجی است که سنخیت با خاک ندارد؛ وقتی ماده‌ای با یک نسبت مشخصی باید در هوا یا خاک وجود داشته باشد، اما بیش از آن باشد، آلودگی نامیده می‌شود و درباره خاک نیز این موضوع صدق می‌کند، چرا که مواد سازنده خاک مشخص است.
وی با اشاره به دلایل ایجاد آلودگی خاک می‌افزاید: آلودگی خاک بر اساس ماده خارجی که از فعالیت و کارکرد انسان ایجاد می‌شود، به‌وجود می‌آید؛ از قرن هیجدهم و به‌دنبال انقلاب صنعتی که سبک فعالیت انسان تغییر و میزان پسماندها و زباله‌ها افزایش پیدا کرد، این پسماندها موجب آلودگی خاک شد، زیرا زباله‌های شهری، بیمارستانی و صنعتی تولید و در خاک دفن یا رها شد.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: پساب‌های صنایع واقع در محدوده استان اصفهان و صنایعی که در مجاورت زاینده‌رود واقع شده است، همچنین پساب برخی شهرها به رودخانه تخلیه می‌شود، این آلاینده‌ها به‌همراه سموم مورد استفاده در کشاورزی موجب آلودگی خاک می‌شود.
ابراهیمی تصریح می‌کند: آلودگی خاک موجب می‌شود که کیفیت زندگی کاهش پیدا کند و سلامت انسان تهدید شود، حتی در تماس مستقیم با انسان موجب بروز بیماری‌هایی می‌شود که درمان آن کار ساده‌ای نیست.
وی می‌افزاید: یکی از عوامل اصلی آلودگی خاک «افزایش جمعیت» است که آلودگی‌هایی بر خاک و آب تحمیل می‌کند. از این‌رو در طرح جامع شهر اصفهان جمعیت شهر اصفهان یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر پیش‌بینی شده بود، زیرا این کلان‌شهر توان و ظرفیت بیشتر از این جمعیت را نداشته و این در حالی است که هم‌اکنون شهر اصفهان بیش دو میلیون نفر جمعیت دارد.
استاد جغرافیا و کارشناس برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه خشک شدن زاینده‌رود به‌ویژه در محدوده تالاب گاوخونی موجب ورود ذرات آلوده خاک به شهر اصفهان و در نهایت دستگاه تنفسی شهروندان و حتی گیاهان می‌شود، تصریح می‌کند: علت دوم آلودگی خاک «تغییر سبک زندگی» است، زیرا در گذشته شاهد زندگی شهروندان با کمترین میزان تولید زباله و پساب بوده‌ایم، اما در حال حاضر این میزان افزایش چشمگیری پیدا کرده است.
ابراهیمی ادامه می‌دهد: در حال حاضر روزانه حدود هزار تن پسماند از سطح شهر اصفهان جمع‌آوری می‌شود تا در فرایندهای مورد نظر شهرداری به کود کمپوست تبدیل یا دفع شود، این در حالی است که در زندگی گذشته و سنتی تمام زباله‌ها توسط دام و طیور مصرف می‌شد و چیزی باقی نمی‌ماند و حتی اضافه آن به‌عنوان کود استفاده یا جذب طبیعت می‌شد.
وی تصریح می‌کند: در گذشته زباله‌هایی صنعتی همچون پلاستیک و مواد شیمیایی وجود نداشت، اما امروزه میزان این نوع پسماندها به‌شدت افزایش پیدا کرده است و موجب آلودگی محیط می‌شود؛ این مواد به سادگی تجزیه نمی‌شوند و سال‌ها طول می‌کشد تا از بین برود و در طبیعت تجزیه شود،
استاد جغرافیا و کارشناس برنامه‌ریزی شهری خاطر نشان می‌کند: دیگر علت که صنعت عامل آن است، افزایش برداشت از معادن است؛ به‌طور معمول در استحصال و افزایش عیار معادن، از محلول‌های خطرناک استفاده می‌شود که این ذرات در نهایت محیط را آلوده می‌کند، مستقیم به خاک می‌رسد و موجب آلودگی آن می‌شود و حتی به آب می‌رسد و آن را نیز آلوده می‌کند.
ابراهیمی می‌افزاید: راهکار کاهش آلودگی خاک در گرو تغییر سبک زندگی و کاهش تولید پسماندها است و راهی جز این نداریم، البته ضوابط و مقررات آئین‌نامه حفاظت محیط زیست باید رعایت شود و این صنایع و زباله‌ها تا حد امکان در مکان درست مکان‌یابی و به شکل صحیحی جمع‌آوری و دفع شود.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، تغییر کاربری اراضی حاصل‌خیز، فرسایش و قاچاق خاک، گسترش شوری، کاهش بنیه حاصل‌خیزی، فقر مواد آلی خاک، روش‌های نامناسب شخم و عملیات زراعی، نبود قوانین و ضوابط برای استفاده مناسب و جلوگیری از تخریب و آلودگی خاک، ورود آلاینده‌ها به خاک، فرونشست و اثرات ناشی از تغییر اقلیم، از جمله مسائلی است که کمیت و کیفیت منابع خاک را تهدید می‌کند.
یک دهه از تدوین «لایحه جامع خاک» می‌گذرد، اما همچنان مسأله خاک در کشور با بی توجهی و بی مهری مسئولان مواجه است؛ بدون شک اگر این لایحه عملیاتی شود، بسیاری از مشکلات در این بخش برطرف خواهد شد.
