به گزارش خبرگزاری ایمنا، آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی قرن حاضر است که سلامت میلیون‌ها انسان را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده است؛ بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه حدود ۷ میلیون مرگ زودرس در جهان به دلیل آلودگی هوا رخ می‌دهد؛ این آمار نشان‌دهنده اهمیت حیاتی توجه به این معضل و یافتن راهکارهای مؤثر برای مقابله با آن است.
آلاینده‌های هوا شامل ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، ازن سطح زمین و ترکیبات آلی فرار، می‌توانند از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن شده و اثرات مخربی بر سلامت انسان داشته باشند.
ازن گازی است که در لایه‌های بالایی اتمسفر از ما در برابر اشعه فرابنفش خورشید محافظت می‌کند، اما در سطح زمین، آلاینده‌ای خطرناک برای سلامتی محسوب می‌شود؛ تنفس ازن می‌تواند موجب بروز مشکلات تنفسی مانند درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و التهاب ریه‌ها شود؛ این آلاینده می‌تواند بیماری‌های تنفسی مزمن مانند آسم و برونشیت را تشدید کند و ریه‌ها را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر سازد.
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض ازن حتی می‌تواند منجر به آسیب دائمی بافت ریه و افزایش خطر ابتلاء به سرطان ریه شود. کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی، بیشتر از سایرین در معرض خطر اثرات مخرب ازن قرار دارند؛ به همین دلیل در روزهایی که سطح ازن بالاست، توصیه می‌شود از فعالیت‌های سنگین در فضای باز، به ویژه در ساعات گرم روز، خودداری شود.
آلاینده‌های هوا با ایجاد استرس اکسیداتیو و التهاب سیستمیک در بدن، می‌توانند به سلول‌ها و بافت‌های مختلف آسیب برسانند؛ ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون (PM2.5) به دلیل اندازه بسیار ریز خود، می‌توانند از سد خونی-مغزی عبور کرده و مستقیماً بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارند؛ در این میان، تغذیه مناسب می‌تواند نقش مهمی در محافظت از بدن در برابر اثرات مخرب آلودگی هوا داشته باشد.
یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش اثرات مخرب آلودگی هوا، تغذیه مناسب است
لاله عباسی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره تأثیرات آلودگی هوا بر سلامت اظهار کرد: آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین چالش‌های زندگی امروزی است که تأثیرات آن بر سلامت انسان بسیار جدی‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم. اگرچه این معضل می‌تواند برای تمامی افراد جامعه خطرآفرین باشد، اما گروه‌های خاصی مانند کودکان، سالمندان، زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی، بیشتر در معرض آسیب‌های ناشی از آن قرار دارند.
وی با بیان اینکه یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش اثرات مخرب آلودگی هوا، تغذیه مناسب است، ادامه داد: مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، به‌ویژه آنهایی که سرشار از پکتین هستند، می‌تواند نقش مهمی در محافظت از بدن ایفا کند؛ میوه‌هایی مانند سیب، پرتقال، توت فرنگی، لیمو و همچنین هویج و غلات سبوس‌دار، منابع غنی پکتین هستند که می‌توانند سموم موجود در هوا را جذب کرده و از آسیب رسیدن به سلول‌های بدن جلوگیری کنند.
این متخصص تغذیه گفت: مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین E مانند روغن‌های گیاهی، مغزهایی همچون گردو و بادام، زیتون، جوانه گندم، جگر و سبزیجات برگ سبز، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند، همچنین مواد غذایی حاوی ویتامین D نظیر شیر، کره و زرده تخم‌مرغ، قادرند اثرات مسموم‌کننده گازهای آلاینده را خنثی نمایند.
وی تصریح کرد: مصرف لبنیات، به‌خصوص پنیر و ماست، به دلیل محتوای بالای کلسیم، می‌تواند در کاهش جذب عناصر سنگین مانند سرب مؤثر باشد؛ با رعایت این توصیه‌های تغذیه‌ای می‌توان تا حد قابل توجهی از اثرات مضر آلودگی هوا بر سلامت بدن کاست.
منابع غنی ویتامین C به دفع سرب و سایر آلاینده‌های موجود در هوای آلوده کمک می‌کنند
عباسی خاطرنشان کرد: در شرایط آلودگی هوا، تغذیه مناسب می‌تواند نقش مهمی در حفظ سلامت ما داشته باشد؛ یکی از مهم‌ترین مواد مغذی که باید به آن توجه کنیم، بتاکاروتن است که در میوه‌ها و سبزیجاتی مانند طالبی، انبه، کدو تنبل، فلفل، اسفناج، کلم و زردآلو یافت می‌شود؛ این ماده پیش‌ساز ویتامین A در بدن است و نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی دارد.
وی با تأکید بر اینکه سلنیوم نیز یکی دیگر از مواد معدنی ضروری است که تأثیر قابل توجهی بر سیستم ایمنی بدن دارد، گفت: این ماده معدنی را می‌توان در غذاهای دریایی، مرغ و غلات سبوس‌دار یافت. همچنین، مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین‌های E و C که منابع سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند، به بدن در مقابله با رادیکال‌های آزاد و دفع آلاینده‌های مضر کمک می‌کند.
این متخصص تغذیه افزود:منابع غنی ویتامین C شامل مرکبات، فلفل سبز، انواع کلم (بروکلی، گل کلم و کلم برگ)، گوجه فرنگی، سبزیجات برگی سبز، اسفناج، کیوی، طالبی و توت فرنگی است؛ این مواد غذایی به دفع سرب و سایر آلاینده‌های موجود در هوای آلوده کمک می‌کنند.
وی توضیح داد: برای نوشیدنی‌های مفید در روزهای آلوده، چای سبز و آب انار گزینه‌های عالی است؛ این نوشیدنی‌ها سرشار از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند و به دفع سموم از بدن کمک می‌کنند؛ در نهایت، مصرف ماهی‌های چرب که سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند، می‌تواند در کاهش تنگی نفس و اثرات مضر آلاینده‌ها بسیار مؤثر باشد.
آیا آلودگی هوا باعث افزایش وزن و چاقی می‌شود؟
عباسی در خصوص ارتباط آلودگی هوا و افزایش وزن تاکید کرد: آلودگی هوا و تأثیر آن بر افزایش وزن موضوعی است که توجه بسیاری از متخصصان را به خود جلب کرده است؛ تحقیقات نشان می‌دهد که آلودگی هوا از چند جنبه مختلف می‌تواند بر وزن بدن تأثیرگذار باشد؛ یکی از مهم‌ترین این تأثیرات، واکنش طبیعی بدن به سموم و فلزات موجود در هوای آلوده است؛ بدن برای محافظت از سلول‌های خود، این مواد سمی را در بافت چربی ذخیره می‌کند و به تدریج شروع به تولید بافت چربی بیشتر می‌نماید؛ این فرآیند منجر به کاهش سوخت و ساز بدن و در نتیجه افزایش وزن می‌شود.
وی عنوان کرد: آلودگی هوا تأثیر قابل توجهی بر سیستم هورمونی بدن دارد؛ این تأثیر شامل کاهش ترشح هورمون لپتین، که مسئول کنترل اشتهاست و کاهش هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. هورمون‌های تیروئیدی نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن دارند و کاهش آنها می‌تواند به افزایش وزن منجر خواهد شد.
این متخصص تغذیه و رژیم افزود: آلودگی هوا با تأثیر بر کیفیت خواب، موجب افزایش هورمون کورتیزول می‌شود که این هورمون می‌تواند تجزیه بافت ماهیچه‌ای و پروتئین‌های بدن را به همراه داشته باشد و بر وزن تأثیر مستقیم بگذارد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از پیامدهای آلودگی هوا، کاهش فعالیت‌های فیزیکی در فضای باز است؛ افراد در روزهای آلوده ترجیح می‌دهند در خانه بمانند و این خانه‌نشینی منجر به کاهش مصرف کالری و در نتیجه افزایش وزن می‌شود.
عباسی خاظرنشان کرد: نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که کاهش وزن در افرادی که در شهرهای آلوده زندگی می‌کنند باید با احتیاط و تحت نظر متخصص انجام شود؛ رژیم‌های خودسرانه و کاهش وزن سریع می‌تواند مشکل‌ساز باشد، زیرا با تجزیه سریع بافت چربی، سموم ذخیره شده به سرعت وارد جریان خون می‌شوند و این امر می‌تواند موجب کاهش متابولیسم و توقف روند کاهش وزن شود، بنابراین، توصیه می‌شود افرادی که قصد کاهش وزن دارند، با متخصص تغذیه مشورت کنند تا برنامه کاهش وزن اصولی و متناسب با شرایطشان تنظیم شود.
بنابر آنچه گفته شد، آلودگی هوا یک چالش جدی برای سلامت جامعه است که تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت انسان از جمله افزایش وزن و اختلالات متابولیک دارد؛ با این حال، با اتخاذ راهکارهای تغذیه‌ای مناسب می‌توان تا حد زیادی از اثرات مخرب آن کاست؛ مصرف منظم مواد غذایی غنی از ویتامین‌های C، E و D، آنتی‌اکسیدان‌ها، سلنیوم و امگا ۳، همراه با مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، می‌تواند به عنوان یک سپر دفاعی در برابر آلاینده‌ها عمل کند.
توجه به این نکته ضروری است که کاهش وزن در شرایط آلودگی هوا باید با احتیاط و تحت نظارت متخصصان تغذیه انجام شود تا از عوارض احتمالی آزاد شدن سموم ذخیره شده در بافت چربی جلوگیری شود. در کنار رعایت اصول تغذیه‌ای، حفظ سبک زندگی سالم، انجام فعالیت‌های فیزیکی مناسب در محیط‌های سرپوشیده و پیروی از توصیه‌های بهداشتی می‌تواند به حفظ سلامت در شرایط آلودگی هوا کمک شایانی کند.
