به گزارش خبرگزاری ایمنا، آلودگی بصری امروزه در مناطق شهری به ویژه شهرهای تاریخی کشورهای در حال توسعه به طور فزایندهای در حال گسترش است. از جمله عوامل اصلی ایجاد اغتشاش و آلودگی بصری عبارتند از تابلوهای تبلیغاتی و تابلوهای مغازه‌ها، فرسودگی نما، ناهمگونی ساخت وسازهای جدید، عناصر و کانال‌های تأسیساتی مانند کولر و بخاری، تأسیسات زیربنایی همچون کابل‌های برق، تلفن، و لوله‌های گاز، بر هم خوردن خط آسمان تاریخی، دخل و تصرف و ایجاد تغییر در فضاهای نیمه باز از جمله محصور کردن بالکن‌ها و یا استفاده از آنها به‌عنوان انباری، بر هم خوردن اصالت مواد و مصالح در اثر تعمیرات، آلودگی سطح نما، و نابسامانی مبلمان از جمله پراکندگی عناصر روشنایی و نورپردازی است
این آلودگی بصری به عنوان یکی از مسائل سیمای شهری تأثیر منفی بر کیفیت زندگی شهروندان دارد. طرح‌های پیرایش شهری گاه به صورت اقدامی مجزا، و گاه به‌عنوان استراتژی یک برنامه کلان‌تر، به هدف بهبود سیمای شهری و کاهش اغتشاشات بصری در نماهای شهری به ویژه در بافت‌های تاریخی اجرا می‌شود و در واقع به معنای حذف عناصر بدمنظر، پاک‌سازی عناصر فیزیکی و آلودگی بصری، حذف دیوارنوشته‌ها و بهسازی سیمای شهری است،
اگرچه طی دهه اخیر در برخی شهرهای ایران از جمله اصفهان طرح‌های پیرایش شهری اجرا شده است؛ با این حال هنوز شناخت جامعی از موضوع و اهدافی که چنین طرح‌هایی دارد، به دست نیامده است.
موفقیت طرح‌های پیرایش شهری منوط به توجه به هر یک از وجوه شش‌گانه تاریخی، هویتی، کالبدی، ادراکی، اجتماعی، و اقتصادی است، زیرا گاه پایین بودن سطح آشنایی عموم مردم از وجوه تاریخی و هویتی شهر، می‌تواند به ایجاد تعارض میان دیدگاه شهروندان با اهداف پیرایش شهری در زمینه حفاظت و ارتقای ارزشهای تاریخی و هویتی منجر شود، از این‌رو بهره‌گیری از نگاه کارشناسی در برنامه‌ریزی و طراحی دو وجه «تاریخی» و «هویتی» از اولویت بالایی برخوردار است.
برای فائق آمدن بر این مسئله و اجتناب از پیش آمدن آن در طرح‌های پیرایش شهری، ارائه یک چارچوب نظری که بتواند همه وجوه پیرایش شهری را در برگیرد.
همواره تناسب، زیبایی و خوشایندی محیط بصری در حوزه معماری و طراحی شهری امر مهمی بوده است. یکی از مهمترین اجزای محیط بصری شهرها، نماهای بناها است که نحوه شکل‌دهی به آنها تأثیر قابل توجهی در سیمای شهر دارند اما امروزه در بیشتر خیابان‌های ایران به ویژه خیابان‌های نوساز شاهد نبود هماهنگی در جداره آنها هستیم. به گونه‌ای که گویا مجموعه‌ای از ساختمان‌های منفرد، بدون هیچ ارتباط و پیوندی به شکل تصادفی و بدون هیچ قانونی، کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند؛ در حالی که جداره خیابان‌ها، نخستین جلوه شهر است که در ذهن و حافظه کاربران باقی می‌ماند،
در نتیجه توجه به ابعاد طراحی آنها در جهت پاسخگویی به نیازهای روحی و روانی شهروندان، اهمیتی بیش از پیش دارد. از این رو لزوم ارتقای کیفیت بدنه‌های شهری در چهارچوب مؤلفه‌های بصری- زیبایی شناختی، یکی از مهمترین مسائلی است که امروزه مورد توجه معماران و شهرسازان قرار گرفته و بدنه‌های شهری از مؤثرترین عناصر تأثیرگذار بر کیفیت فضاهای شهری محسوب می‌شوند که اصلاح آنها می‌تواند منجر به ارتقای کیفیت منظر عینی شهر شود.
کنترل و هدایت منظر شهری به سمت هویت‌مندی، مطلوبیت و دلپذیری کاری بس مشکل و طولانی مدت است. لذا وجود یک سند هدایت برای کنترل و هدایت منظرشهری به سوی مطلوبیت یکی از اصلی‌ترین نیازهای حال حاضر منظر شهری است.
اعتبارات پیرایش شهری در بودجه ۱۴۰۴ قرار گرفت
رسول میرباقری، رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در دوره پنجم شورای اسلامی شهر اصفهان، کمیسیون شهرسازی تاکید ویژه‌ای بر پیرایش شهری داشت و فرایندی را برای آن مشخص کرد که هر منطقه الزام به تعریف پیرایش شهری در یک محور منطقه باشد.
وی می‌افزاید: ابتدا طی فراخوان مشاوری به‌کار گرفته شد و مشاور از محوری که قرار بود نازیبایی‌ها حذف شود بازدید کرد؛ طرح آماده، مصوب و قرارداد بسته شد و به‌صورت مشارکتی با شهروندان و کسبه به مرحله اجرا رسید.
رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه در بحث پیرایش شهری چند بخش ملاک قرار گرفت، ادامه می‌دهد: همسان‌سازی و نظافت جداره‌ها، حذف نازیبایی‌ها و یکسان‌سازی از لحاظ ارتفاع و پیش‌آمدگی از جمله این ملاک‌ها بود، البته بعضی از مناطق در دوره قبل با مشارکت شهروندان آغاز کردند که موفق بودند و کار به نتیجه رسید.
میرباقری با تاکید بر اینکه در دوره ششم شورای اسلامی شهر یکی از تأکیدات کمیسیون شهرسازی این بود که پیرایش شهری مجدد پیگیری شود، می‌گوید: بحث تخصصی این بود که از حوزه شهرسازی به حوزه سازمان زیباسازی انتقال پیدا کند و فرایند آن تعریف شود، بنابراین در جلسات کارشناسی تصمیم بر این شد که چهارراه‌ها یا محورهایی که آلودگی بصری زیادی از لحاظ تابلوها، علائم و پرچم‌ها، پایه چراغ‌ها شناسایی شود و از لحاظ زیباسازی آرام‌سازی شود.
وی با بیان اینکه در بودجه برای پیرایش شهری ردیف لازم اختصاص داده شد، تصریح می‌کند: بودجه مورد نیاز در سازمان زیباسازی و شهرداری مرکزی پیش‌بینی شده و سازمان زیباسازی طرح آن را آماده کرده است، بعضی از میادین و چهارراه‌های اصلی شهر که نیاز به پیرایش دارد شناسایی شده و در بودجه ۱۴۰۴ در نظر گرفته شده است.
رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه این اقدام یک کار بسیار مشکل است و درگیری خاص خود را دارد؛ کسبه، مردم و ساکنان باید همراهی کنند، ادامه می‌دهد: یکی از تأکیدات کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی این بوده که بعضی از محورهای اصلی همچون چهارباغ نیز در دستور کار قرار بگیرد و سازمان نوسازی به‌عنوان متولی بافت‌های تاریخی باید این اقدام را انجام دهد.
پیرایش شهری، دستاورد بصری مطلوب برای منظر شهرها است
مینا کشانی‌همدانی، دکترای شهرسازی در این‌باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: انجام پیرایش جداره‌های شهری می‌تواند دستاورد بصری مطلوبی را برای منظر شهرهای امروزی ما و اصلاح اغتشاش بصری آن، ایفا کند.
وی با بیان اینکه اجرای پروژه‌های پیرایش، مرمت و ساماندهی سیمای شهری توسط مدیریت شهری می‌تواند منجر به ارتقای کیفی سیمای شهر شود، می‌افزاید: میزان مداخله در اصلاح سیما و منظر هر پلاک متناسب با شرایط بصری و الحاقات موجود در آن متفاوت بوده و با توجه به شرایط کالبدی هر بنا به‌ویژه به لحاظ ارزش کالبدی بنا، می‌توان در بازطراحی جداره‌ها بر هویت معماری بنا تأکید کرد.
دکترای شهرسازی تصریح می‌کند: توجه به محدودیت‌های موجود در حذف تأسیسات از منظر بصری هر بنا بسیار حائز اهمیت است، چرا که در بین زوائد بصری موجود در جداره‌ها، تأسیسات به لحاظ موقعیت استقرار و استانداردهای نصب و ایمنی دارای شرایط ویژه‌ای است.
کشانی‌همدانی خاطرنشان می‌کند: برآورد مالی نیز از جمله مهمترین فاکتورهای مؤثر در تحقق‌پذیری طرح‌هایی از این دست به شمار می‌رود، زیرا توان مالی صاحبان هر بنا و نوع تصرف و مالکیت بنا (مالک یا مستأجر) در نحوه مشارکت و اثرپذیری طرح پیشنهادی بسیار تأثیرگذار است.
وی ادامه می‌دهد: حائز توجه است که در میان عناصر و زوائد موجود در جداره، تابلوها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عناصر آلودگی بصری به شمار می‌رود که با ساماندهی و تعریف ضوابطی به‌منظور تعریف خط تراز، اصول طراحی تابلو (اعم از رنگ، ابعاد، جنس و نورپردازی) می‌توان تغییرات مهمی در فرایند ساماندهی جداره‌های شهری اعمال کرد که اثر قابل توجهی در اصلاح و پیرایش بخش عمده‌ای از اغتشاشات بصری حاکم بر منظر شهری دارد.
دکترای شهرسازی اظهار می‌کند: در این میان توجه به نوع کاربری‌های هر بنا می‌تواند در دسته‌بندی تعریف و پیشنهاد تابلوها نقش بسزایی دارند، همچنین نباید از این مقوله غفلت کرد که بسیاری از عناصر موجود در لایه‌های پسین و پیشین منظر جداره‌های مورد مطالعه عامل اصلی اغتشاش بصری جداره‌ها به شمار می‌روند که از آن جمله می‌توان به مبلمان شهری، فضای سبز همجوار پیاده‌روها اشاره کرد؛ البته امکان مداخله در برخی این موارد به صورت کوتاه مدت وجود نداشته و در رسته اقدامات پیرایشی قرار نمی‌گیرد.
کشانی‌همدانی می‌افزاید: باوجود آنکه بسیاری از اندیشمندان جهان به لزوم نگرش به نماهای ابنیه به‌عنوان جزئی از زمینه و منظر شهری تأکید دارند، جای خالی چنین نگرشی هنوز هم در سازوکار قانونی و حقوقی کشور ما به چشم می‌خورد.
وی با بیان اینکه اساسی‌ترین مشکلات مرتبط با نمای شهری را می‌توان در قالب سه موضوع کلی نگرش به نمای هر بنا به صورتی جداگانه و منفصل از زمینه قرارگیری آن تصمیم‌گیری برای نماها به‌صورت دو بعدی و توجه‌نداشتن به ارتباط سه‌بعدی نما با فضا و نداشتن درک تأثیر متقابل نما و رفتارهای انسانی بر یکدیگر اشاره کرد، ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال از جمله نمونه‌های چارچوب مدیریت بصری شهر می‌توان به مدیریت بصری شهر لندن از کشور انگلیس و برنامه مدیریت بصری چارچوب مدیریت بصری، شل هاربر، برنامه ارزیابی بصری منطقه پرت و مدیریت بصری شهر اموپوینت از استرالیا اشاره کرد.
دکترای شهرسازی با بیان اینکه پیشینه تهیه اسناد راهبردی برای مدیریت منظر شهری از چند جنبه قابل توجه است، یکی از مهمترین آنها، تهیه اسناد مدیریت منظر شهری، ساماندهی سیما و منظر شهری و تدوین مبانی و الگوهای ایرانی- اسمی در قالب طرح‌ها و اسناد کلان است، می‌گوید: در مجموع با توجه به اینکه وجه به منظر شهری با توجه به اینکه بیشترین ارتباط بصری شهروندان با بدنه شهری است و منتقل کننده اطلاعات زیادی از محیط پیرامون به افراد به شمار می‌رود، پیرایش شهری از اهمیت خاصی برخوردار است و باید مورد توجه تصمیم‌سازان و برنامه‌ریزان شهری قرار گیرد.
به گزارش ایمنا، ارتقای کیفیت سیما و منظر شهرها با در نظر گرفتن ساختارهای فوق‌الذکر محقق خواهد شد و در نهایت به کیفیت زیست بهتر در شهرها خواهد انجامید. تحولات چند دهه اخیر در منظر شهرها، سبب شده است تا تدوین ضوابط و مقررات برای ساماندهی نماهای شهری مورد توجه قرار گیرد و نبود هویت و اغتشاشات بصری از جمله مهمترین انتقادهایی است که متوجه مقوله منظر عینی شهری است، بنابراین آشنایی با مفاهیم مرتبط در این حوزه، حائز اهمیت است.
زیباسازی شهری فرایند توسعه ویژگی‌های بصری است که در فضای شهر صورت می‌گیرد و آرایش و پیرایش چهره شهر نوعی عملیات زیباسازی است که به توسعه کیفی فضای شهر و ارتقای کیفیت زندگی شهری می‌پردازد تا به شکل‌گیری شهر سالم، فرهنگی و انسان‌مدار برسد. شهری زیباست که بر اساس شرایط محیطی و نیازهای انسانی به صورت منطقی و متناسب شکل گرفته باشد که به کیفیت زندگی و روح و روان انسان احترام بگذارد.
