به گزارش خبرگزاری ایمنا از لرستان، در قلب زاگرس، جایی که تاریخ در هم‌نشینی با طبیعت به روایتی ماندگار از تمدن بشری تبدیل شده است، دره خرم‌آباد همچون گنجینه‌ای ناشناخته، هزاران سال پیشینه بشری را در دل خود حفظ کرده است.
این دره با غارهای شگفت‌انگیز و اسرارآمیز خود از جمله غار کلدر، کنجی و پاسنگر، به‌عنوان یکی از نخستین سکونتگاه‌های انسان‌های هوشمند شناخته می‌شود، مطالعات باستان‌شناسی در این منطقه پرده از رازهایی برداشت که پیشینه این سکونت‌گاه را از ۴۰ هزار سال به ۵۴ هزار سال رساند، کشف بخشی از جمجمه انسان هوشمند در غار کلدر، این محوطه تاریخی را به مرجعی مهم در پژوهش‌های جهانی بدل کرده و جایگاه ویژه‌ای در تاریخ مهاجرت انسان‌ها به آن بخشیده است، به همین دلیل تلاش‌ها برای ثبت جهانی دره خرم‌آباد و قلعه فلک‌الافلاک به اوج خود رسیده است، این دو اثر شاخص که به‌عنوان نمادهای تاریخی و فرهنگی لرستان شناخته می‌شوند، سهمیه ثبت جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو را به خود اختصاص داده‌اند، فرصتی طلایی که می‌تواند لرستان را به مقصدی جهانی برای گردشگران و پژوهشگران تبدیل کند.
دره خرم‌آباد، گذرگاه ۵۰ هزار سال تاریخ بشر
رامین ابراهیمی، کارشناس میراث فرهنگی و مدیر پایگاه قلعه فلک‌الافلاک با بیان اینکه دره خرم‌آباد، یکی از شاخص‌ترین کریدورهای تاریخی جهان است به خبرنگار ایمنا می‌گوید: این دره از مهم‌ترین مناطق باستان‌شناسی ایران و جهان به شمار می‌رود، به گونه‌ای که پروفسور فرانک هول از دانشگاه ییل آمریکا و پروفسور مارسل اوت از دانشگاه لیژ بلژیک از جمله کاوشگران خارجی بودند که چندین سال قبل تحقیقات باستان‌شناسی خود را از دره تاریخی خرم‌آباد به عمل آوردند، به طوری که فرانک هول باستان‌شناس برجسته خاورمیانه، پس از کاوش در این منطقه گفته بود:
«کمتر جایی در دنیا را می‌توان پیدا کرد که بتوانید ۵۰ هزار سال تاریخ بشر را گام به گام طی کنید.»
وی می‌افزاید: این دره از دوران پارینه‌سنگی تا امروز بدون هیچ‌گونه وقفه‌ای، میزبان زندگی انسان بوده و آثار متعددی از حضور انسان‌های هوشمند و نئاندرتال در غارهای تاریخی آن از جمله گرارجنه و کنجی کشف شده است.
ابراهیمی با اشاره به موقعیت جغرافیایی ویژه این دره ادامه می‌دهد: دره خرم‌آباد به‌عنوان یک کریدور ارتباطی مهم شمال به جنوب ایران، همواره مسیری امن و پررونق برای مهاجرت، تجارت و سکونت بوده است، وجود منابع آبی غنی، آب‌وهوای معتدل و زمین‌های حاصلخیز از جمله دلایلی است که این منطقه را به یکی از نقاط کلیدی برای زندگی بشر در طول تاریخ تبدیل کرده است.
وی اضافه می‌کند: در کمتر نقطه‌ای از جهان می‌توان چنین ترکیبی از عوامل مساعد زندگی را پیدا کرد و این ویژگی‌ها موجب شده است تا دره خرم‌آباد به‌عنوان یکی از نخستین پایگاه‌های زیستی انسان در دوره‌های مختلف تاریخی شناخته شود.
غار کلدر، سندی از حضور انسان هوشمند
مدیر پایگاه قلعه فلک‌الافلاک با بیان اینکه کاوش‌های اخیر در غار کلدر به سرپرستی بهروز بازگیر شواهدی از سکونت انسان‌های هوشمند و نئاندرتال در حدود ۵۴ هزار سال پیش را آشکار کرده و این یافته‌ها تأییدی بر پیشینه طولانی سکونت انسان در این دره است، تصریح می‌کند: ابزارهای کشف‌شده در غارهای این منطقه از شباهت قابل‌توجهی با ابزارهای موجود در غار «شانه در» کردستان عراق برخوردارند و قدمت آن‌ها به حدود ۴۰ هزار سال پیش بازمی‌گردد، این موضوع نشان‌دهنده پیوندهای فرهنگی و ابزارسازی مشترک در منطقه خاورمیانه است.
ابراهیمی با تأکید بر اهمیت قلعه فلک‌الافلاک به‌عنوان یک اثر شاخص تاریخی ادامه می‌دهد: قلعه فلک‌الافلاک در کنار هفت غار و پناهگاه صخره‌ای در این دره، نمادی از تداوم زندگی بشر در طول تاریخ است، کاوش‌ها نشان داده‌اند که این منطقه حدود پنج هزار و ۴۰۰ سال پیش سکونت‌گاه بشر بوده و شواهد متعددی از این حضور به‌دست آمده است.
وی اضافه می‌کند: محوطه‌های تاریخی همچون باغ نو، تپه ماسور، پاسنگر، گرارجنه و ده‌ها محوطه دیگر، گواهی بر استمرار حیات فرهنگی و اجتماعی در این منطقه هستند و هرکدام بخش مهمی از تاریخ بشری را روایت می‌کنند.
ثبت جهانی، گامی برای توسعه پایدار لرستان
مدیر پایگاه قلعه فلک‌الافلاک با اشاره به اهمیت ثبت جهانی آثار تاریخی می‌گوید: ثبت جهانی یک اثر تاریخی، آن را از سطح ملی فراتر می‌برد و موجب جلب توجه جهانیان می‌شود، این فرآیند نه‌تنها به اعتبار و حفاظت بهتر از اثر کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در توسعه صنعت گردشگری و رونق اقتصادی منطقه تأثیر مستقیم داشته باشد.
وی می‌افزاید: در حال حاضر، ۲۸ پرونده برای ثبت جهانی در کشور وجود دارد و با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد دره خرم‌آباد، این منطقه نیز به‌زودی در فهرست آثار جهانی قرار خواهد گرفت.
ابراهیمی اضافه می‌کند: ثبت جهانی دره خرم‌آباد فرصت‌های بی‌نظیری برای توسعه گردشگری فراهم خواهد کرد، این ثبت می‌تواند گردشگران، پژوهشگران و دانشمندان زیادی را از سراسر جهان به لرستان جذب کند و نقش مهمی در رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال ایفا کند.
وی تصریح می‌کند: استان لرستان با بیش از پنج هزار و ۵۰۰ اثر شناسایی‌شده و دوهزار و ۵۰۰ اثر ثبت ملی‌شده، یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور از نظر میراث فرهنگی است، حفاظت و معرفی این آثار، نیازمند همکاری و توجه همگانی است تا بتوان این سرمایه‌های بی‌نظیر را برای نسل‌های آینده حفظ کرد.
دره خرم‌آباد، پلی به ثبت جهانی و توسعه پایدار
عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان نیز با اشاره به اهمیت ثبت جهانی دره خرم‌آباد به خبرنگار ایمنا می‌گوید: ثبت جهانی دره خرم‌آباد، نه‌تنها یک رویداد تاریخی است، بلکه به‌عنوان محرکی برای جذب گردشگران بین‌المللی و توسعه فرهنگی و اقتصادی استان لرستان محسوب می‌شود، این ثبت می‌تواند موجب رونق دیپلماسی فرهنگی و ارتباط مردم خرم‌آباد با گردشگران جهانی شود.
وی می‌افزاید: دره خرم‌آباد از غار کلدر در شمالی‌ترین نقطه شهر آغاز و به غار یافته در غربی‌ترین نقطه ختم می‌شود و این مجموعه شامل هفت غار و پناهگاه صخره‌ای، سه پل تاریخی، یک قلعه، یک باغ تاریخی، یک رودخانه و چهار بنای تاریخی است که در مجموع ۱۷ اثر تاریخی و فرهنگی را در برمی‌گیرد.
حسن‌پور ادامه می‌دهد: از اهداف ثبت جهانی دره خرم‌آباد حفاظت از میراث تاریخی و طبیعی دره خرم‌آباد، جذب گردشگر و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بین‌المللی برای مرمت و توسعه این آثار است چراکه ثبت جهانی این آثار می‌تواند موجب ارزآوری، توسعه اقتصادی استان و ورود گردشگران خارجی به لرستان شود.
وی در خصوص اقدامات صورت‌گرفته در راستای ثبت جهانی هم می‌گوید: در مسیر ثبت جهانی این مجموعه، اقدامات متعددی از جمله ساماندهی مسیرهای دسترسی، نورپردازی، نصب تابلوهای راهنما و اطلاعاتی، ایجاد پلکان‌های استاندارد و ایمن برای دسترسی به غارها و نصب درِهای فلزی حفاظتی انجام شده است، همچنین، برای جلوگیری از آسیب به نهشته‌های باستان‌شناسی، پالت‌های چوبی کف غارها نصب و اطلاعات دقیق تاریخی و کاوش‌های انجام‌شده به‌صورت تابلوهای راهنما در مسیر غارها جانمایی شده‌اند.
وی می‌افزاید: در این راستا، دو روستای مجاور دره که محل قرارگیری برخی از غارهای مهم هستند، به‌طور کامل ساماندهی شده‌اند، عملیات‌هایی نظیر آسفالت و بهسازی مسیرها، پاک‌سازی محیط و توسعه زیرساخت‌های گردشگری در این مناطق به انجام رسیده است.
تبدیل غارهای تاریخی به غار موزه
مدیرکل میراث فرهنگی لرستان در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به برنامه‌های بلندمدت این اداره کل تصریح می‌کند: برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا غارهای پیش از تاریخ دره خرم‌آباد به «غار-موزه» تبدیل شوند تا گردشگران داخلی و خارجی بتوانند به شکلی هدفمند از این محوطه‌های ارزشمند بازدید کنند، همچنین راه‌اندازی موزه جدید باستان‌شناسی و مرکز اسناد تخصصی با هدف آماده‌سازی پرونده ثبت جهانی این منطقه در دستور کار قرار گرفته است.
حسن‌پور در ادامه با اشاره به اقدامات اخیر در آزادسازی عرصه‌های تاریخی استان می‌گوید: پس از سال‌ها، موفق شدیم مغازه‌هایی را که در عرصه شمالی قلعه فلک‌الافلاک قرار داشتند و موجب آسیب به منظر تاریخی این اثر شاخص شده بودند، تملک و تخریب کنیم، همچنین حریم تاریخی پل گپ آزادسازی و محوطه اطراف آن ساماندهی شد، در ادامه این اقدامات، سیستم الکتریکال و نورپردازی قلعه فلک‌الافلاک به‌طور کامل به‌روزرسانی و بازطراحی شد.
حسن‌پور درباره همکاری‌های بین‌المللی و نقش یونسکو در این فرآیند توضیح می‌دهد: با ثبت جهانی دره خرم‌آباد، ۱۷ اثر تاریخی و فرهنگی لرستان به‌طور هم‌زمان در نقشه جهانی یونسکو ثبت می‌شوند و این ثبت می‌تواند موجب تبلیغات گسترده جهانی برای جاذبه‌های استان شود و لرستان را به مقصد گردشگری بین‌المللی تبدیل کند.
وی می‌افزاید: ثبت جهانی این مجموعه، حمایت‌های مالی و فنی یونسکو را به همراه دارد و این سازمان برای پایش و حفظ آثار، بودجه‌های مشخصی را اختصاص خواهد داد.
مدیرکل میراث فرهنگی لرستان با بیان اینکه در مسیر ثبت جهانی و حفاظت از میراث فرهنگی لرستان، هیچ مانع جدی پیش روی ما نیست و امیدواریم مردم و رسانه‌ها به اهمیت این موضوع پی ببرند و همراه ما باشند تا این میراث گران‌بها برای نسل‌های آینده حفظ و به‌خوبی معرفی شود، می‌گوید: امیدواریم با رفع موانع موجود و حمایت همه‌جانبه مردم و رسانه‌ها، ثبت جهانی دره خرم‌آباد در تیر سال آینده محقق شود، این رویداد می‌تواند به‌عنوان نقطه عطفی در توسعه فرهنگی و اقتصادی استان لرستان شناخته شود.
به گزارش ایمنا، اکنون در آستانه ثبت جهانی دره خرم‌آباد، نگاه‌ها به لرستان دوخته شده است؛ چراکه این اتفاق گامی مهم که نه‌تنها هویتی جهانی به آثاری که در دل دره خرم‌آباد هستند، می‌بخشد، بلکه مسیری روشن برای توسعه گردشگری پایدار، رونق اقتصادی و دیپلماسی فرهنگی در این استان ترسیم می‌کند.
