به گزارش خبرگزاری ایمنا، پس از تحولات اخیر سوریه و سقوط حکومت بشار اسد که با حمایت ترکیه از گروه‌های تروریستی فعال در این کشور رقم خورد، همانطور که پیش‌بینی می‌شد «اردوغان» برای دستیابی به قدرت بیشتر در منطقه، به سراغ برنامه‌های جدیدی با هدف تضعیف ایران رفته است، برنامه‌هایی که یکی از آنها، استفاده از ابزار جمهوری آذربایجان در منطقه قفقاز جنوبی برای ضربه زدن به منافع ایران است، به همین دلیل اظهارات اخیر «الهام علی‌اف» رئیس جمهور آذربایجان درباره راه اندازی «کریدور زنگزور» را نیز باید در همین چهارچوب معنا کرد.
به اذعان بسیاری از کارشناسان، فعال شدن محور ترکی - آذری، موضوع مهمی است که در شرایط کنونی، نیازمند هوشیاری و آمادگی کامل جمهوری اسلامی است، چراکه این محور با حمایت رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای فرامنطقه‌ای مانند انگلیس، سعی دارد تا با ایجاد تغییرات ژئوپولیتیک در منطقه قفقاز جنوبی، دسترسی ایران به کریدورهای انتقال کالا و انرژی در مرزهای شمال غربی کشور را محدود کند و ایران را در یک خفگی ژئوپولیتیک قرار بدهد و این موضوعی است که منافع ایران را در بلندمدت تحت تأثیر قرار خواهد داد. همچنین باید در نظر داشت که با برقراری آتش بس در غزه، رژیم صهیونیستی فرصت بیشتری پیدا خواهد کرد تا با فراغ بال به طراحی نقشه‌های مختلف برای ضربه زدن به ایران مشغول شود.
علاوه بر این، نباید فراموش کرد که اردوغان در مسیر تحقق رؤیای ایجاد یک جهان ترک و بازیابی قدرت حکومت عثمانی، ایران را یکی از اصلی‌ترین موانع خود در منطقه می‌بینید و تحرکات این کشور در سوریه و قفقاز نیز موید همین امر است. در چنین شرایطی، سفر مسعود پزشکیان به روسیه از ابعاد مختلفی حائز اهمیت است که یکی از آنها رایزنی‌های دو کشور در موضوع تحولات منطقه قفقاز جنوبی است، زیرا این فرصتی است که ایران می‌تواند پیش از پایان جنگ اوکراین، با نزدیک کردن منافع خود به روسیه که پیش‌تر در نشست‌های ۳+۳ حضور داشته است، روس‌ها را وادار کند تا برای بازیابی قدرتشان در منطقه، مواضعشان را هم راستا با ایران تنظیم کنند.
در همین راستا مهدی سیف تبریزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به دلایل برجسته شدن دوباره مسائل قفقاز جنوبی در پی سخنان اخیر علی‌اف اظهار کرد: یکی از دلایل این امر می‌تواند اتفاقاتی باشد که در سوریه رخ داده است، زیرا ترکیه فکر می‌کند در سوریه دست برتر را به دست آورده و توانسته قدرت خودش را در شرایط فعلی نسبت به دیگر رقبای خودش یعنی عربستان و ایران دیکته کند، مطمئناً سرریز این اتفاقات برای ترکیه در قفقاز جنوبی است، زیرا این یکی از مسائل دیگری است که مابین ایران و ترکیه به عنوان رقبای منطقه‌ای بر سر آن اختلاف وجود دارد.
وی با بیان اینکه منطقه قفقاز جنوبی می‌تواند نقطه چالش جدیدی میان ایران و ترکیه باشد، افزود: من به شخصه نقش مستقلی را برای جمهوری آذربایجان در این موضوع قائل نیستم، زیرا آذربایجان اهرم فشاری در دست ترکیه و اسرائیل و برخی بازیگران فرامنطقه‌ای دیگر برای فشار آوردن و ایجاد بحران مدیریت شده برای جمهوری اسلامی است و می‌توانیم پشت صحبت‌ها و تحرکات جدید علی‌اف نقش ترکیه و اسرائیل را به شکل واضحی ببینیم.
کارشناس مسائل روسیه و قفقاز ادامه داد: یکی از موضوعاتی که باعث شده است دوباره این مسئله کلید بخورد، ورود مجدد ترامپ به کاخ سفید است و اینکه ترامپ گفته است بعد از برگشت به کاخ سفید ظرف مدت کوتاهی بحران روسیه و اوکراین را فیصله خواهد داد اثرگذار است، زیرا هر طرحی که ترامپ برای جنگ اوکراین در نظر بگیرد، شامل به رسمیت شناختن ۲۰ درصد منطقه الحاق شده اوکراین به روسیه، نپیوستن اوکراین به ناتو و نظامی زدایی از این کشور است. این توافقی است که می‌تواند برای روسیه پیروزی محسوب شود و خروج پیروزمندانه روسیه از این جنگ می‌تواند در نحوه ورود مجدد روسیه به مسائل قفقاز کاملاً اثرگذار باشد.
پوتین در اندیشه بازگشت به منطقه در تقابل با قدرت گرفتن محور ترکی - آذری
تبریزی یادآور شد: سوریه ۵۰ سال در اختیار روس‌ها بود، روسیه در آنجا پایگاه نظامی داشت و خانواده اسد با روس‌ها هماهنگ بودند، اقبال مردمی نیز به روسیه بسیار بیش از دیگر بازیگران در این کشور بود و به همین دلیل اتفاقی که برای روس‌ها در سوریه رخ داد، یک شکست برای روسیه محسوب می‌شود و به نظر می‌رسد که ترکیه زیر پای روسیه را در سوریه خالی کرده است، بنابراین بازگشت مجدد روس‌ها به منطقه در تقابل با قدرت گرفتن محور ترکی - آذری در منطقه قفقاز جنوبی، یکی از برنامه‌های پوتین در آینده خواهد بود.
وی تصریح کرد: به نظر من ترک‌ها سعی می‌کنند پیش از توافق صلح مابین ترکیه و اوکراین و مستقر شدن ترامپ، اتفاقی در قفقاز جنوبی رقم بزنند، برای مثال با فشار سیاسی امتیازی از پاشینیان بگیرند و یا به صورت نظامی بتوانند کریدور زنگزور را به صورت حداقلی در اختیار بگیرند، زیرا دپوی تسلیحاتی که در چند ماه اخیر از سمت اسرائیل به سمت آذربایجان آمده، مانورهای نظامی مشترکی که مابین ترکیه و آذربایجان برگزار شده و حتی تسلیح منطقه نخجوان، نشان می‌دهد که در آینده‌ای نزدیک شاهد تنش‌هایی در منطقه قفقاز جنوبی خواهیم بود.
کارشناس مسائل روسیه و قفقاز با بیان اینکه آذربایجان و ترکیه یک هدف حداقلی و یک هدف حداکثری دارند، گفت: هدف حداقلی به دست آوردن کریدور زنگزور و هدف حداکثری به دست آوردن منطقه سیونیک ارمنستان است.
نقشه آذربایجان برای ایجاد تغییرات دموگرافیک در ارمنستان
تبریزی بیان کرد: زمانی که ما حدود دو ماه قبل با برخی از سران ارمنستان دیدار داشتیم، اصرار زیادی داشتند که تا ژانویه قرارداد صلحی را با طرف آذربایجانی منعقد می‌کنیم، ما همانجا گفتیم که مطمئن باشید دولت علی‌اف به هیچ عنوان با شما سر یک میز برای توافق صلح نمی‌نشیند و این اتفاق هم افتاد. صحبت‌هایی که علی‌اف هفته گذشته در یکی از رسانه‌های آذربایجان داشت، نکته مهمی را مشخص کرد و آن این بود که هرنوع امضای توافقنامه صلح، منوط به یک پیش شرط جدید شد و آن هم ساکن کردن مردم آذربایجان غربی در منطقه سیونیک ارمنستان است.
وی تصریح کرد: این یعنی دولت ارمنستان به اجبار با ساکنان سابق منطقه سیونیک (یا همان آذربایجان غربی به اصطلاح آذری‌ها) مذاکراتی را انجام بدهد که نتیجه آن ساکن شدن آذری‌ها در منطقه سیونیک ارمنستان و تغییر جمعیتی این منطقه استراتژیک است. این تغییرات دموگرافی می‌تواند در آینده برای ایران و ارمنستان بسیار خطرناک باشد و این نشان دهنده این است که علی‌اف به هیچ عنوان به دنبال امضای توافقنامه صلح با ارمنستان نیست و باید این چالش به عنوان یک استخوان لای زخم باقی بماند.
کارشناس مسائل روسیه و قفقاز یادآور شد: علی‌اف همیشه یک سیر مشخص داشته و آن این است که یک مفهوم را ایجاد می‌کند، برای آن ادبیات سازی می‌کند، این ادبیات سازی را تبدیل به حق می‌کند و بعد برای این حق ایجاد شده، اقدام نظامی انجام می‌دهد. الان نیز درحال تبدیل بحث آذربایجان غربی به حقی برای آذربایجان است، بنابراین اگر ارمنستان به ساکن شدن مردم آذربایجان در جنوب ارمنستان تن ندهد، می‌تواند به یک موضوع جدید برای جنگ با ارمنستان تبدیل شود.
گزینه‌های پیش روی ایران برای جلوگیری از تغییرات ژئوپولیتیک در مرزهای قفقاز جنوبی
تبریزی در پاسخ به اینکه ایران چه راه‌هایی برای مقابله با این طرح در اختیار دارد، گفت: مطمئناً هوشیاری ایران بسیار مهم است، سفر آقای احمدیان دبیر شورای عالی امنیت ملی به ارمنستان و آذربایجان به شدت مهم بود، زیرا ما دوباره این را به طرفمان تفهیم کردیم که هرگونه تغییر در منطقه قفقاز جنوبی جزو خطوط قرمز ما است و آذربایجانی‌ها نمی‌توانند صرفاً با سیاست‌های اعلامی خودشان و برگزاری چند مانور مشترک با ایران، عادی سازی کنند که اقدامات ما به ضرر ایران نیست و ما فریب این رفتارها را نخواهیم خورد.
وی تاکید کرد: اقدام دومی که می‌توانیم با انجام آن، آمادگی و هوشیاری خودمان را نشان بدهیم، انجام چند مانور نظامی لب مرزهای شمال غرب کشور است، همچنین اجرایی کردن نشست ۳+۳ و اینکه موضوعات منطقه‌ای باید تحت قواعد کشورهای منطقه حل بشود، نکته بسیار مهمی است و ما آنجا باید خطاب به کشورهای ذی‌نفع دیگر تاکید کنیم که خطوط قرمز ما چیست و با آنها همکاری کنیم.
کارشناس مسائل روسیه و قفقاز با اشاره به سفر پزشکیان به روسیه گفت: این سفر مطمئناً می‌تواند در این موضوع بسیار مؤثر باشد و بهترین حالتی که می‌تواند برای ما در قفقاز رخ بدهد این است که منافع خودمان و روس‌ها را به یکدیگر نزدیک کنیم، زیرا روس‌ها در راستای منافعشان به دنبال این هستند که راه‌های دسترسی تجاری به اروپا و شرق آسیا را هرچه سریع‌تر فعال کنند و اینکه ما بتوانیم این راه‌های دسترسی را به روس‌ها بدهیم تا از طریق خاک ایران با اروپا تجارت کنند، اهمیت زیادی دارد.
تبریزی افزود: در همین راستا باید راهگذر ارس را هرچه سریع‌تر به نتیجه برسانیم و سرمایه گذاری خوبی در جاده کاجاران که توسط ایرانی‌ها در ارمنستان در دست احداث است داشته باشیم. ما در مسئله قفقاز جنوبی نمی‌توانیم صرفاً سلبی رفتار کنیم بلکه باید راهکارهای ایجابی هم برای ارائه به طرف روسی در اختیار داشته باشیم تا بتوانیم در مقابل تنش‌ها و زیاده خواهی محور ترکیه - باکو مقابله کنیم.
به گزارش ایمنا، با توجه به آنچه گفته شد، سفر رئیس جمهور کشورمان به روسیه، فرصت مناسبی برای ایران است تا با کمک گرفتن از کشورهای منطقه، برنامه‌های قدرت‌های فرامنطقه‌ای و کشورهایی مانند ترکیه و آذربایجان را برهم بزند و منافع خود را تضمین کند. در همین راستا، ضروری است که ایران با هوشیاری، از هر فرصتی برای تفهیم خط قرمزهای خود به بازیگران منطقه‌ای بهره ببرد و در این مسیر، علاوه بر اقدامات دیپلماتیک، از راهکار سلبی و ایجابی مانند برگزاری رزمایش‌های نظامی و تسریع در فعال سازی مسیرهای تجاری استفاده کند.
