به گزارش خبرگزاری ایمنا از کردستان، آسیب‌های اجتماعی، زخمی ویرانگر بر پیکر جامعه است. از اعتیاد و طلاق گرفته تا کودک‌آزاری، معضلاتی هستند که بنیان خانواده و اجتماع را تهدید می‌کنند.
در این میان، اعتیاد به عنوان سر منشأ سایر آسیب‌ها، بیشترین سهم را در این فاجعه خاموش دارد و کاهش سن اعتیاد، زنگ خطری جدی برای آینده جامعه است.
به گفته «حسین رسولی» مدیرکل بهزیستی استان کردستان، آمار دقیقی از میزان آسیب‌های اجتماعی در استان وجود ندارد. اما آنچه مسلم است، این معضلات روز به روز در حال افزایش بوده و نیازمند چاره‌اندیشی جدی هستند.
در این گفت‌وگو، به بررسی وضعیت آسیب‌های اجتماعی در استان کردستان، علل و عوامل آن، برنامه‌های بهزیستی برای مقابله با این معضلات و نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در این زمینه پرداخته‌ایم و همچنین، آخرین وضعیت «آنیلا ساعدی» پرونده کودک‌آزاری در سنندج را نیز جویا شدیم.
ایمنا: وضعیت آسیب‌های اجتماعی در استان کردستان چگونه است؟
رسولی: اعتیاد یکی از موضوعات مهم در بحث آسیب‌های اجتماعی است و شاه کلید و سر منشأ بسیاری از آسیب‌های اجتماعی دیگر نیز محسوب می‌شود، همچنین پس از آن، اختلافات خانوادگی، طلاق و حاشیه نشینی نیز از جمله موضوعات مهم دیگری است که بیشترین میزان را در استان به خود اختصاص داده است.
ایمنا: آیا آماری از وضعیت آسیب‌های اجتماعی در استان کردستان وجود دارد؟
رسولی: متأسفانه آمار دقیقی در خصوص میزان آسیب‌های اجتماعی در استان کردستان وجود ندارد، برای مثال، هیچ مرجعی آمار و درصدی از میزان اعتیاد و یا آسیب‌های اجتماعی را ارائه نکرده است؛ اما می‌توان گفت اعتیاد شایع‌ترین، بیشترین و رایج‌ترین نوع آسیب اجتماعی در استان کردستان است.
ایمنا: میزان کودک آزاری و همسر آزاری در استان کردستان به چه صورت است؟
رسولی: کودک آزاری و همسر آزاری از جمله مواردی است که در استان کردستان نیز اتفاق می‌افتد، اما جزو موارد نگران کننده نیست؛ برای مثال در سال گذشته حدود ۱۵ هزار و ۸۸۰ تماس تلفنی، مداخله در بحران، خدمات سیار اورژانس اجتماعی، ارباب رجوع و تماس تلفنی داشته‌ایم که تقریباً ۹ درصد آنها مربوط به کودک آزاری بوده است.
از این ۹ درصد نیز وقتی که به آن ورود کرده‌ایم برخی از آن مصداق کودک آزاری نبوده است، اما حتی یک مورد کودک آزاری هم زیاد است، در کودک آزاری، یک طرف قضیه خود کودک است که دفاعی از خود ندارد پس حتی یک مورد آن نیز در جامعه بسیار است و نباید اتفاق بیفتد.
ایمنا: دلایل افزایش اعتیاد و سایر آسیب‌های اجتماعی در استان کردستان چیست؟
رسولی: اعتیاد خود به تنهایی نمی‌تواند شکل بگیرد بلکه مسائلی همچون مسائل اقتصادی، بیکاری و عدم آگاهی افراد از عوارض و مصرف مواد مخدر می‌تواند در ایجاد اعتیاد اثرگذار باشد، اما صرفاً نمی‌توان گفت که دلیل اعتیاد بیکاری یا وضعیت معیشتی افراد است، زیرا افرادی هم در جامعه وجود دارند که به‌رغم داشتن شغل و درآمد خوب متأسفانه مصرف کننده مواد هستند. اما بیشترین موضوع در ارتباط با اعتیاد بحث مسئله عدم آگاهی و مسائل اقتصادی و معیشتی و بیکاری است.
ایمنا: سازمان بهزیستی برای بحث کاهش اعتیاد در جامعه چه برنامه‌هایی دارد؟
رسولی: آنچه که در حوزه اعتیاد مهم بوده، بحث پیشگیری از آن است که از خود درمان نیز مهم‌تر است، یعنی اگر ما بتوانیم به موقع قدم مؤثری برداریم در واقع بحث اعتیاد شاید آن‌قدرها هم نگران کننده نباشد، یعنی اصل و نکته اساسی در بحث اعتیاد، پیشگیری اولیه از آن است و بتوانیم از شیوع مواد مخدر و افزایش آن در جامعه جلوگیری کنیم.
سازمان بهزیستی در بحث پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های کاری، محیط‌های آموزشی، اداری، محلات و روستاها کلاس‌های آموزشی را برگزار می‌کند که فقط موضوع اعتیاد هم نیست بلکه موضوعات دیگری نیز وجود دارد که اگر آن بخش‌ها هم تقویت شود به بحث پیشگیری از اعتیاد هم کمک خواهد کرد، مانند برنامه مانا که این سازمان آن را انجام می‌دهد و به بهبود روابط خانوادگی و عمیق‌تر شدن روابط اعضای خانواده کمک می‌کند و هر چقدر در این زمینه‌ها کار شود در بحث پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد مؤثرتر خواهد بود.
مهارت‌های زندگی و آموزش‌های خانواده وقتی به نحو احسن انجام شود خود به خود در بحث پیشگیری از اعتیاد و افزایش آسیب‌های اجتماعی تأثیرگذار خواهد بود.
اگرچه بهزیستی در بحث پیشگیری از اعتیاد کارهایی انجام می‌دهد اما این به تنهایی وظیفه این سازمان نیست و قریب به ۲۰ دستگاه در استان در بحث پیشگیری از اعتیاد کار می‌کنند و عضو شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان هستند از جمله دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش که نقش کلیدی در بحث پیشگیری از اعتیاد دارند، همچنین صدا و سیما، فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری‌ها، اداره کار، کمیته امداد و سازمان فنی و حرفه‌ای، این‌ها دستگاه‌هایی هستند که هر کدام از آنها در جایگاه خود در بحث پیشگیری از اعتیاد تکلیف دارند.
موضوع بعدی بحث درمان اعتیاد است، که سازمان بهزیستی و دانشگاه علوم پزشکی در بحث درمان به صورت مشخص و ویژه‌تر فعالیت می‌کنند. دانشگاه علوم پزشکی با مراکز متادون درمانی و سازمان بهزیستی نیز در بحث کمپ‌های ترک اعتیاد در قالب کمپ‌های ماده ۱۵ و ۱۶ در سطح استان فعالیت انجام می‌دهند.
یک مرکز کمپ ترک اعتیاد ویژه بانوان در شهر سنندج و حدود ۱۶ کمپ ترک اعتیاد در سراسر استان وجود دارد، همچنین یک کمپ ماده ۱۶ نیز در شهر سنندج مشغول به فعالیت است. کمپ‌های ماده ۱۶ صرفاً مخصوص معتادان متجاهر و کمپ ماده ۱۵ نیز ویژه معتادانی است که خود شخصاً تمایل به درمان دارند و به این مراکز مراجعه می‌کنند.
همچنین مراکزی در بحث کاهش آسیب‌های اجتماعی را در استان کردستان داریم که به صورت شبانه و روزانه در حال فعالیت هستند و در شهرهای سنندج و سقز مستقر است.
در بحث صیانت اجتماعی نیز مرکزی به تازگی در سنندج راه‌اندازی شده که معتادان متجاهری که خانواده و یا مکانی برای زندگی ندارند، بعد از درمان به این مرکز مراجعه و در آنجا نگهداری شده و خورد و خوراک و امور بهداشتی و غذای آنها تأمین و در آنجا اسکان داده می‌شوند.
معتادانی که قبلاً در حوزه درمان بودند و درمان آنها در حال حاضر تمام شده و احتمال اینکه بتوانند کسب و کاری را راه‌اندازی کنند و یا اشتغالی داشته باشند، روزها بعد از کسب و کار خود در این مراکز نگهداری و خورد و خوراک و نظافت و بهداشت آنها در این مرکز تأمین می‌شود.
ایمنا: نقش سازمان‌های مردم نهاد و انجمن‌های مردمی تا چه اندازه در بحث پیشگیری از اعتیاد مؤثر است؟
رسولی: یکی از کارگروه‌های شورای مبارزه با مواد مخدر کمیته مشارکت‌های مردمی است، سازمان‌های مردم نهاد نقش بسیار اثرگذارتر به مراتب بیشتر از فعالیت‌های دولتی و حاکمیتی دارند، زیرا وقتی که مردم و نمایندگان آنها در این بحث حضور داشته باشند، ارتباط عمیق‌تر و صمیمی‌تری بین سازمان‌های مردم نهاد و مردم به ویژه مردم محلات صورت می‌گیرد.
وقتی در یک محله یک انجمن و تشکل مردم‌نهاد حضور داشته باشد و در بحث اجتماعی و فرهنگی فعالیت کند، از آنجایی که این تشکل‌ها با مردم آن محله آشنا هستند و ظرفیت‌های آن محله را بهتر می‌شناسند و ضعف‌ها و کم و کاستی‌های محلات را می‌دانند، می‌توانند با مردمان این محلات ارتباط خوبی برقرار کرده و نیازمندی، اولویت، مسائل و چالش‌های آنان را ارزیابی و کارهایی در راستای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی انجام دهند که بدون شک نقش سازمان‌های مردم نهاد فوق‌العاده می‌تواند در بحث کاهش آسیب‌های اجتماعی تأثیرگذار بوده و نتایج پایداری به دنبال داشته باشد.
خود بهزیستی نیز دارای انجمن‌های مردم نهاد است که مجوز آن را خود سازمان صادر کرده و بسیاری از موضوعات مرتبط با آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد به این تشکل‌ها واگذار شده است.
این تشکل‌ها مجری آموزش مهارت‌های زندگی، آموزش زندگی و خانواده و پیشگیری از اعتیاد با رویکردهای اجتماع محور در محلات، محیط‌های، اداری، محیط آموزشی هستند که با این انجمن‌ها قرارداد کاری داریم و خود آنها مجری کار و بهزیستی نقش سازمان نظارتی را برعهده دارد.
ایمنا: چه تعداد انجمن مردمی در بحث آسیب‌های اجتماعی در استان کردستان مشغول فعالیت هستند؟
رسولی: انجمن‌هایی تحت عنوان انجمن‌های پیشگیری از اعتیاد و انجمن همیاران سلامت روان در استان کردستان وجود دارد که به صورت مشخص در بحث کاهش اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند.
تقریباً در همه شهرستان‌های استان، حداقل در هر شهرستان یک انجمن همیاران داریم، اما در مجموع می‌توان گفت که ۲۰ مجموعه به صورت مشخص و به صورت تخصصی در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد در استان فعالیت می‌کنند.
ایمنا: برای مدارس و دانش‌آموزان چه برنامه‌ای را دارید؟
رسولی: خود آموزش و پرورش در حوزه پیشگیری از اعتیاد طرح و برنامه تکلیفی دارد و حتی خود شورای مبارزه با مواد مخدر در سطح کشور و در سطح استان، قراردادهایی را با آموزش و پرورش در حوزه آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد دارند، اما با این حال سازمان بهزیستی نیز برای هر مدرسه و یا هر محیط آموزشی که اعلام آمادگی کنند تیم‌های کارشناسی و تخصصی دارد که می‌تواند کلاس‌های آموزشی هم برای دانش‌آموزان و هم برای والدین برگزار کند.
ایمنا: چه راهکاری برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در استان کردستان وجود دارد؟
رسولی: نکته مهم در بحث کاهش آسیب‌های اجتماعی بحث همکاری خانواده‌ها، دستگاه‌های دولتی و تشکلات است و اگر این سه حوزه با هم همکاری داشته باشند قطعاً هم افزایی اتفاق می‌افتد و برنامه‌هایی انجام می‌شود که به فراخور نیاز آن مردم و آن محل است، اما اگر اقدامات یک طرفه باشد به عنوان مثال خود بهزیستی به تنهایی اقدامی در راستای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد انجام دهد که مردم آن محله راغب نباشند و یا همکاری نکنند، لذا اثرگذاری آن‌چنانی نخواهد داشت؛ اما اگر مردم نیاز داشته باشند و اعلام آمادگی و نیاز کنند و دستگاه‌های دولتی همچون سازمان بهزیستی پای کار باشند و تشکلات نیز در کنار بهزیستی فعالیت داشته باشند، قطعاً اتفاقی اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.
نکته بعدی در بحث کاهش آسیب‌های اجتماعی، اقدام به موقع است؛ ما نباید فکر کنیم که یک دانش‌آموز پیش دبستانی و ابتدایی، مناسب آموزش توانمندی‌های روانی و اجتماعی نیست؛ اگر این آموزش‌ها را به تأخیر بیندازیم و در دوران دبیرستان و بزرگسالی آنها را ارائه دهیم قطعاً نمی‌تواند آن اثرگذاری را که انتظار داریم داشته باشد، لذا باید خانواده و محیط آموزشی و دستگاه‌های دولتی با سازمان‌ها هم افزایی داشته باشند و اقدامات به موقعی را انجام دهند، حتی در پیش دبستانی و مهد کودک هم نیاز هست که ما بحث آموزش توانمندی‌های اجتماعی روانی را آغاز کنیم.
هر اقدامی در حوزه اعتیاد و بحث آسیب‌های اجتماعی باید به موقع انجام شود، زیرا اگر با تأخیر انجام شود بحث یادگیری نیز به تأخیر خواهد افتاد و ماندگاری آن نیز کمتر خواهد بود.
بحث دیگر حل مسائل اقتصادی و معیشتی مردم است که در کاهش آسیب‌های اجتماعی بسیار مؤثر است؛ زیر اگر مردم دغدغه اقتصادی و معیشتی نداشته باشند خود با همکاری و میل و رغبت بیشتری حاضر به حضور در برنامه‌های توانمندسازی هستند، برای مثال ما اگر به محلی برویم که مردم آن گرفتار مسائل معیشتی و اقتصادی باشند و بگوییم که در کلاس مهارت‌های زندگی شرکت کند، اول به فکر پر کردن سفره زندگی و تأمین معیشت خانواده خود هستند بعد می‌توانند در این کلاس‌ها شرکت داشته باشند.
ایمنا: آخرین وضعیت آنیلا ساعدی، پرونده مردم آزاری چگونه است؟
رسولی: در مورد وضعیت این کودک باید گفت که ضرب و جرحی اتفاق افتاده و کبودی‌هایی در سر و صورت او رخ داده که بررسی‌های لازم انجام شده است، اما نمی‌توان به طور قطع گفت که نامادری آنیلا این کار را انجام داده است، چون پدر آنیلا مدعی است که نامادری آنیلا او را کتک زده و نامادری آنیلا نیز مدعی است که در مدرسه دچار حادثه شده اما آنچه که محرز بوده این اتفاقی است که برای این کودک رخ داده است.
بهزیستی آنچه که وظیفه این سازمان بوده را انجام داده است و گزارش آن را به مراجع قضائی ارجاع داده‌ایم و پزشکی قانونی نیز در حال حاضر نظر خود را به مراجع قانونی ارائه داده و اکنون منتظر تشخیص نهایی مرجع قضائی هستیم که ببینیم آیا این کبودی‌ها ناشی از ضربه‌ای است که دیگران به سر و صورت او وارد کرده‌اند و یا در مدرسه دچار حادثه شده است.
در حال حاضر آنیلا نزد پدر خود نگهداری می‌شود و یک عمه‌اش هم مواظب او هست؛ خود سازمان بهزیستی نیز پیگیر وضعیت آنیلا است و بر اساس بازدیدهایی که شخص بنده و همکاران از وضعیت آنیلا انجام داده‌ایم، این کودک در حال حاضر در وضعیت مساعدی به سر می‌برد.
