وحید پورتجرشی؛ بازار: شدت گرفتن تنش های ژئوپولیتیک از ابتدای سال ۲۰۲۵ منجر به ایجاد تغییراتی جدی در بازارهای مالی مختلف شده است. در این میان، بازار کودهای شیمیایی به عنوان یکی از مهمترین مشتقات پتروشیمی شاهد افزایش قیمت قابل توجهی بوده و این در حالیست که عمده بازارهای مالی به ویژه پس از وضع تعرفه های گمرکی دونالد ترامپ بر واردات از کشورهای مختلف به ویژه چین، طی بازه زمانی مشابه شاهد ریزش های بعضا سنگین بوده اند.
موسسه تحقیقات بازار کشاورزی «رابو ریسرچ» در تازه ترین گزارش خود از بازار کودهای شیمایی به شاخص ارزانی این کودها پرداخته و اعلام کرده است که میزان مقرون به صرفه بودن استفاده از کودهای مذکور در حال کاهش بوده و همین امر نهایتا منجر به کاهش توان خرید و تقاصا برای کودهای شیمیایی از سوی کشاورزان خواهد شد
افزایش قیمت کودهای شیمایی منجر به کاهش توان کشاورزان و نهایتا افزایش قیمت تمام شده محصولات کشاورزی در سراسر جهان شده است. با توجه به کشش پایین اقتصاد جهانی و عدم تاب آوری آن در برابر تورم بیشتر، اکنون کشاورزان کشورهایی چون هند به سمت کاهش خرید کودها به منظور کنترل بیشتر بر روی قیمت تمام شده حرکت کرده اند؛ موضوعی که وضعیت بازار جهانی کودهای شیمیایی را دچار مشکلاتی جدی ساخته است.
افزایش هزینه تولید کودهای شیمایی و رکود بازار
با ذکر مقدمه بالا، اکنون این سوال پیش می آید که اساسا چرا باید قیمت کودهای شیمیایی در میانه بی رونقی بازارهای جهانی، شاهد افزایش باشد؟ در پاسخ به این سوال، نخستین نکته ای که باید به آن توجه داشت، افزایش قمیت نیتروژن و فسفات در سطح جهانی بوده که ماده اصلی تشکیل دهنده بسیاری از کودهای شیمیایی پر مصرف جهان را تشکیل می دهند. همین امر نهایتا منجر به افزایش هزینه تولید کودهای شیمایی بر پایه نیتروژن و فسفات شده که البته همین امر، مشکلاتی را در بازار کودهای شیمیایی ایجاد کرده است.
موسسه تحقیقات بازار کشاورزی «رابو ریسرچ» در تازه ترین گزارش خود از بازار کودهای شیمایی به شاخص ارزانی این کودها پرداخته و اعلام کرده است که میزان مقرون به صرفه بودن استفاده از کودهای مذکور در حال کاهش بوده و همین امر نهایتا منجر به کاهش توان خرید و تقاصا برای کودهای شیمیایی از سوی کشاورزان خواهد شد.
همانطور که در نمودار بالا مشاهده می فرمایید، میزان مقرون به صرفه بودن استفاده از کودهای شیمایی (خط نارنجی) از سال ۲۰۲۴ به میزان چشمگیری در حال کاهش بوده که می تواند تاثیری منفی روی این بازار پرطرفدار طی ماه های باقیمانده از سال جاری بر جای بگذارد.
علیرغم ثبات نسبی در بازار کودهای شیمیایی آفریقا، اروپا، استرالیا، آمریکای جنوبی و شمالی، قیمت ها در هند به عنوان یکی از بزرگترین خریداران کودهای شیمیایی در جهان به میزان چشمگیری افزایش پیدا کرده که با توجه به نقش بسیار مهم هند در بازار کود، کاهش تقاضا از سوی کشاورزان این کشور منجر به کاهش رونق بازار شده است. بر اساس آخرین گزارش های آماری از بازار کودهای شیمیایی در هند، عمده کشاورزان خریدهای خود را به میزان چشمگیری کاهش داده و منتظر روشن شدن تکلیف بازار طی ماه های آتی هستند.
بخش قابل توجهی از مشکلات ایجاد شده در بازار جهانی کودهای شیمیایی، به دلیل حذف روسیه به عنوان بزرگترین تولید کننده و صادر کننده کودهای شیمیایی جهان بازمیگردد
از سوی دیگر، تامین برخی مواد اولیه اساسی تولید کودهای شیمیایی همچون فسفات و نیتروژن به دلیل تکانه های وارد آمده بر اقتصاد چین به عنوان بزرگترین تامین کننده این مواد، دچار مشکلاتی جدی شده است؛ مشکلی که موسسه تحقیقاتی «فونسکا» معتقد است طی نیمه دوم سال ۲۰۲۵ تا حد قابل توجهی برطرف شده و در صورت افزایش تقاضا در بازارهای محلی، می تواند شرایط بازار کود شیمیایی را بهبود بخشیده و از حالت رکود ایجاد شده فعلی خارج سازد.
بازگشت روسیه، شرط بهبود بازار کودهای شیمیایی
حذف روسیه از بازارهای جهانی در پی تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه این کشور در پس جنگ اوکراین، بخش قابل توجهی از بازارها همچون آلومینیوم، غلات، آهن، دانه های روغنی و... و. را دچار مشکلاتی اساسی ساخت. اکنون نیز بخش قابل توجهی از مشکلات ایجاد شده در بازار جهانی کودهای شیمیایی، به دلیل حذف روسیه به عنوان بزرگترین تولید کننده و صادر کننده کودهای شیمیایی جهان بازمیگردد که در صورت ایجاد گشایش در مسیر صلح اوکراین و کاهش تحریم های اقتصادی وضع شده علیه این کشور، می توان شاهد بهبود شرایط بود. اما در خصوص اثرگذاری روسیه در بازار کودهای جهانی و ارتباط آن با تولید کنندگان بزرگ محصولات کشاورزی همچون هند، در گزارش بعدی تحلیل بازار کودهای شیمیایی به صورت تفصیلی به آن پرداخته خواهد شد.
