به گزارش خبرگزاری ایمنا، آیت‌الله علیرضا اعرافی امروز _یکشنبه چهاردهم اردیبهشت_ در نشست خبری همایش بین‌المللی یکصدمین سال گشت تأسیس حوزه علمیه قم، نکوداشت حضرت آیت‌الله العظمی حاج شیخ «عبدالکریم حائری یزدی» به تبیین جایگاه و نقش تاریخی حوزه‌های علمیه به‌ویژه حوزه علمیه قم در یک قرن اخیر پرداخت و حوزه‌های علمیه را نهادهایی علم‌محور، اخلاق‌مدار، مردم‌گرا و سیاست‌ورز توصیف کرد که در طول تاریخ اسلام، نقش بی‌بدیلی در تولید علم، هدایت دینی، و پیشبرد تحولات اجتماعی و سیاسی ایفا کرده‌اند.
وی در تبیین مؤلفه‌های هویتی حوزه علمیه، به سه عنصر کلیدی از جمله دانش‌محوری، اخلاق‌محوری و پیوند عمیق پرداخت و افزود: هویت علمی حوزه از ابتدا تا امروز برجسته بوده است. در دوره‌هایی، تمام دانش‌ها در دل حوزه تدریس می‌شد و دانشگاه و حوزه تفکیکی نداشتند.
رئیس حوزه‌های علمیه عنوان کرد: دومین رکن هویت حوزه، اخلاق، معنویت و حکمت عملی است؛ عرصه‌ای که در آن، عالمان مسلمان در طول ۱۲۰ سال گذشته درخشش ویژه‌ای داشته‌اند اما بدون مردم، حوزه معنا ندارد؛ حوزه از مردم برآمده و برای مردم و با مردم است.
آآیت‌الله اعرافی با تأکید بر سیاست‌ورزی عقلانی در حوزه، یادآور شد: حوزه‌ها در نهضت‌های بزرگ و مقاومت در برابر استعمار و استبداد پیشتاز بوده‌اند. این مسیر در انقلاب اسلامی به اوج خود رسید.
وی با اشاره به پیشینه فرهنگی و علمی ایران، از نقش ایران در پذیرش، ترویج و تولید اندیشه اسلامی سخن گفت و تصریح کرد: ایران نه تنها منفعل نبوده، بلکه در تدوین، تعمیق و گسترش علوم اسلامی در جهان پیشگام بوده است. حتی در حوزه‌های علمیه فرامرزی همچون نجف و بغداد نیز علمای ایرانی نقش برجسته‌ای داشته‌اند.
رئیس حوزه‌های علمیه با تمرکز بر تحولات صد سال اخیر حوزه علمیه قم، گفت: حوزه علمیه قم در سال ۱۳۰۱ در شرایط بحرانی و هم‌زمان با تلاش قدرت‌های بزرگ برای دین‌زدایی و هویت‌زدایی ملت ایران، با تدبیر آیت‌الله حائری یزدی پایه‌گذاری شد. این حوزه به‌سرعت به مرکز اندیشه‌ورزی اسلامی، سیاست دینی و تولید علم دینی تبدیل شد.
آیت‌الله اعرافی افزود: در نیم‌قرن اخیر، قم نه تنها گفتمان سیاسی اسلامی را تولید کرد، بلکه با رهبری امام خمینی (ره) به کانون نهضت و نظریه‌پردازی انقلاب اسلامی بدل شد. حوزه قم الگوی نوینی از مردم‌سالاری دینی را در برابر الگوهای وارداتی و استبدادی عرضه کرد.
وی به گسترش کمّی و کیفی حوزه در دهه‌های اخیر اشاره کرد و گفت: از دستاوردهای مهم حوزه در نیم‌قرن اخیر، حضور ساختاریافته بانوان در تمامی عرصه‌های علمی است. امروز بیش از ۵۰۰ مدرسه علمیه خواهران در سراسر ایران و ده‌ها مرکز در خارج از کشور فعال هستند.
رئیس حوزه‌های علمیه همچنین بر اهتمام حوزه به گسترش زبان فارسی در تبیین معارف اسلامی و ترجمه آثار به ده‌ها زبان زنده دنیا تأکید کرد و خاطرنشان کرد: قم امروزه در بیش از ۱۰۰ کشور جهان دارای حضور علمی و فرهنگی است و این یکی از درخشان‌ترین جلوه‌های بین‌المللی انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.
آیت‌الله اعرافی درباره اهداف و ابعاد همایش پیش رو گفت: در این همایش، افزون بر نکوداشت مرحوم آیت‌الله حائری و بررسی تطورات علمی حوزه، از طرح تحولی مدیریت حوزه و درخت‌واره علوم اسلامی نیز رونمایی می‌شود که شامل ۱۶ حوزه دانشی، بیش از ۴۰۰ گرایش و بیش از ۱۰۰ قلمرو فعال است.
وی همچنین از همکاری ۳۰۰ محقق برای تولید ۲۵ جلد اثر علمی در حوزه تطورات علمی قم خبر داد و اظهار امیدواری کرد که این همایش بتواند مسیر تحولات آینده حوزه را هموارتر کند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در پایان اظهار داشت: در این همایش، چهار تن از مراجع عظام تقلید با پیام یا سخنرانی حضور خواهند داشت و همچنین منتظر انتشار منشور مهم و تاریخی مقام معظم رهبری درخصوص حوزه‌های علمیه هستیم؛ منشوری که می‌تواند نقطه عطفی در مسیر آینده حوزه‌های علمیه باشد.
در ادامه، حجت‌الاسلام مقیمی حاجی، دبیر علمی همایش صدمین سالگرد بازتأسیس حوزه علمیه قم و نکوداشت حضرت آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، در آستانه برگزاری این رویداد علمی و حوزوی، در جمع خبرنگاران با تبریک فرارسیدن میلاد حضرت امام رضا (ع) و دهه کرامت، به تبیین اهداف و دستاوردهای این همایش پرداخت.
وی با اشاره به پیشینه هزارساله حوزه علمیه قم، تأکید کرد: «قم از قرن سوم هجری تاکنون همواره یکی از مراکز اصلی علوم اسلامی بوده است و با ورود حضرت آیت‌الله حائری یزدی در اوایل قرن چهاردهم، روحی تازه در کالبد حوزه دمیده شد. ایشان در شرایطی دشوار و پیچیده حوزه علمیه را مجدداً احیا کردند و موجب شکل‌گیری ساختاری نوین در این نهاد دینی و علمی شدند.»
دبیر علمی همایش افزود: «با حضور و تدبیر آن عالم وارسته، اساتید برجسته و طلاب پرشمار از اقصی نقاط ایران و جهان به قم جذب شدند و این شهر به پایگاهی برای ترویج و تعمیق مکتب اهل بیت (ع) تبدیل شد. آیت‌الله حائری یزدی در کنار احیای دروس اصلی حوزه مانند فقه و اصول، زمینه‌ساز بازگشت دروس متنوعی همچون فلسفه، کلام، هیئت و نجوم نیز شدند؛ امری که به توسعه همه‌جانبه دانش دینی در حوزه قم انجامید.»
احیای آثار علمی و درسی آیت‌الله حائری در قالب ۲۰ جلد کتاب
حجت‌الاسلام مقیمی حاجی با اشاره به برنامه چهار ساله دبیرخانه همایش در زمینه گردآوری، تصحیح و انتشار آثار حضرت آیت‌الله حائری یزدی، گفت: تا پیش از آغاز این طرح، بسیاری از آثار ایشان یا چاپ نشده بودند، یا به‌صورت پراکنده و ناقص در اختیار پژوهشگران قرار داشتند. اما امروز مفتخریم که مجموعه‌ای ۲۰ جلدی از آثار قلمی، تقریرات دروس و یادداشت‌های ایشان آماده انتشار شده است. برخی از این آثار برای اولین‌بار منتشر می‌شوند و برخی دیگر به‌صورت علمی تصحیح شده‌اند.
وی افزود: اندیشمندان در قم، نجف و دیگر مراکز علمی جهان اسلام، مشتاق بهره‌گیری از میراث فکری این مرجع بزرگ هستند. این مجموعه ارزشمند، پنجره‌ای نو به فهم عمیق‌تر سنت‌های علمی حوزه علمیه خواهد گشود.
مقیمی حاجی در ادامه از تلاش بیش از ۲۵ گروه علمی و ۶ گروه عملکردی در چهار سال گذشته خبر داد و گفت: از سال ۱۴۰۰ گروه‌های تخصصی با مدیریت استادان برجسته در حوزه‌هایی همچون فقه، اصول، تفسیر، فلسفه، کلام، اخلاق، مهدویت، اقتصاد اسلامی، مدیریت، روانشناسی، رسانه، ادبیات فارسی، هنر و حتی خوشنویسی فعالیت علم خود را آغاز کردند. هدف این گروه‌ها احصاء تحولات صدساله حوزه علمیه قم در دو بعد دانشی و عملکردی بود.
وی اضافه کرد: خروجی این فعالیت‌ها در قالب مقالات علمی مستند و ارزیابی‌شده، در مجموعه‌ای دوم تحت عنوان دستاوردهای دانشی و عملکردی حوزه قم عرضه خواهد شد که رونمایی آن در روزهای همایش صورت خواهد گرفت.
دبیر علمی همایش اعلام کرد: این رویداد علمی بزرگ در روزهای ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت‌ماه در مدرسه علمیه امام کاظم (ع) قم برگزار می‌شود و پیام مقام معظم رهبری و حضور شخصیت‌های برجسته حوزوی ازجمله دو مرجع تقلید زینت‌بخش آن خواهد بود. این همایش صرفاً یک مراسم نمادین نیست، بلکه محصول چهار سال کار فشرده علمی و پژوهشی است.
وی در تشریح ساختار علمی همایش افزود: در عصر روز نخست، ۲۵ نشست تخصصی با حضور اندیشمندان و محققان در موضوعات متنوع برگزار می‌شود. همچنین در روز دوم، چهار همایش موضوعی شامل حوزه و بین‌الملل، حوزه و تبلیغ، حوزه و انقلاب اسلامی و مقاومت و حوزه، بانوان و خانواده برگزار خواهد شد که هر کدام با حضور حدود ۳۰۰ نفر از صاحب‌نظران همراه است.
وی خاطرنشان کرد: دو هفته پس از این همایش، رویداد پنجم نیز با محور تعامل حوزه با دانشگاه و علوم انسانی برگزار خواهد شد که نشان‌دهنده رویکرد آینده‌نگر و پیوندساز دبیرخانه همایش است.
