درواقع زنبورداری از جمله مشاغلی است که محیط کار آن عمدتاً در فصل‌های بهار، تابستان و تا حدی پاییز و در دل طبیعت قرار دارد. به همین دلیل، زنبورداران باید با شرایط این حرفه به‌خوبی آشنا باشند. امروزه برای آموزش افراد علاقه‌مند به این شغل، زنبورداران حرفه‌ای به معرفی کتاب و برگزاری کلاس‌های متعددی به‌صورت حضوری و آنلاین پرداخته که افراد می‌توانند با شرکت در این دوره‌ها، دانش و مهارت لازم برای ورود به این حرفه را کسب کنند.
معرفی شغل زنبورداری
شغل زنبورداری قدمتی چند هزارساله دارد. در ابتدا، انسان‌ها تنها از عسل تولید شده توسط زنبورها بهره‌برداری می‌کردند، بدون اینکه نقش فعالی در تولید آن داشته باشند.
با گذر زمان و افزایش شناخت از رفتار و زندگی زنبورها، انسان‌ها توانستند زنبورها را در محل‌های مشخصی نگهداری کرده و از آن‌ها برای تولید محصولاتی همچون عسل، موم و ژل رویال بهره‌برداری کنند.
نکات مهم شغل زنبورداری
پیش از آغاز هر کاری، آگاهی از نکات کلیدی آن اهمیت زیادی دارد. برای ورود به شغل زنبورداری نیز رعایت نکات زیر ضروری است:
- شروع با تعداد مناسب کندوها: برای زنبورداری، بهتر است کار خود را با حداقل دو و حداکثر شش کندو آغاز کنید. شروع با یک کندو ریسک بالایی دارد، زیرا در صورت از دست رفتن ملکه و زنبورها، همه تلاش‌ها هدر می‌رود و امکان نجات کندو وجود ندارد.
- اهمیت خرید کندو و ملکه جوان: نقش ملکه در هر کندو بسیار حیاتی است، زیرا او مسئول حفاظت، گردآوری زنبورهای کارگر و تولیدمثل است. درصورتی‌که ملکه بیمار یا ضعیف باشد، احتمال شکست در زنبورداری برای افراد مبتدی بیشتر است. با داشتن یک کلونی خوب و مقاوم، می‌توانید به‌تدریج کندوها و زنبورها را افزایش داده و تجربه بیشتری کسب کنید.
- تجهیزات و وسایل زنبورداری: خریداری تجهیزات و لوازم زنبورداری از فروشگاه‌های معتبری مانند زنبورافزار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کندوهای زنبورعسل به بیماری و سموم بسیار حساس هستند. در صورت خرید وسایل دسته دوم، باید نکات بهداشتی را کاملاً رعایت کنید، زیرا آلودگی‌های جزئی می‌توانند کندو را بیمار کنند. آلودگی یک کندو می‌تواند بیماری را به لاروها و زنبورهای دیگر منتقل کرده و باعث ضعف و مرگ کندوهای دیگر شود.
- انتخاب محل مناسب برای زنبورستان: انتخاب محل زنبورستان یکی از مهم‌ترین نکات در زنبورداری است. فرد مبتدی می‌تواند از تجربه افراد خبره بهره ببرد. مناسب‌ترین فصل برای شروع زنبورداری اوایل بهار است، زمانی که دمای هوا و رویش گل‌ها و گیاهان برای تولید فراورده‌های زنبور بسیار مؤثر است. بهترین مکان برای کندوها در اطراف باغ‌ها، دشت‌های سرسبز و کشاورزی بوده و همچنین می‌توان زنبورها را به ارتفاعات کوه‌ها با هوای تمیز و تنوع گل‌ها نیز منتقل کرد.
آموزش حرفه زنبورداری به مبتدیان
همان‌طور که اشاره شد برای آغاز کار زنبورداری، ابتدا دو کندو با ملکه و زنبورهای سالم خریداری کنید. در هنگام خرید هر کلونی، از کندوهایی با هفت قاب استفاده کنید، زیرا کلونی‌های کمتر از هفت قاب ممکن است ملکه پیر و کلونی بیمار داشته باشند. پس از خرید، کندوها را در مکانی مناسب و با فاصله‌ای مناسب از یکدیگر مستقر کنید.
استفاده از کتاب های زنبورداری برای افزایش سواد و دانش
کتاب زنبورداری در واقع به افزایش دانش و آگاهی شما کمک ویژه‌ای می‌کند. اگر به دنبال کسب مهارت در زمینه پرورش زنبور عسل هستید و به صورت حرفه‌ای می‌خواهید شغل زنبورداری را در پیش بگیرید، بدون مطالعه کتاب و گذراندن دوره های آموزشی (مثل دوره های فنی حرفه ای و جهاد دانشگاهی) تقریبا امکان موفقیت شما نزدیک به صفر است! چرا که دیگر زمان راه اندازی کسب و کار به صورت تجربی گذشته است و باید با علم و دانش هر کاری را شروع کرد.
معرفی برخی از کتاب های پرفروش و مناسب برای زنبورداری:
- کتاب زنبورداری برای همه
- کتاب زنبورداری تجربی
- کتاب زنبورداری شهری
- کتاب زنبور عسل پرورش و نگهداری
زمان مناسب برای شروع زنبورداری
بهترین زمان برای شروع زنبورداری، اواخر اسفند ماه و اوایل بهار است. در این فصول، دمای هوا برای گردش زنبورها مناسب است و وجود گل‌ها و سبزه‌های بهاری باعث تقویت زنبورها و افزایش کیفیت عسل تولیدی می‌شود.
برای افراد ساکن در نیمه جنوبی کشور، بهتر است در آذر ماه کار را شروع کنند و افراد ساکن در نیمه شمالی کشور از نیمه اسفند شروع به کار توصیه می‌شود. در نظر داشته باشید که زنبورها برای تولید محصولات خود علاوه بر شهد و گرده گل‌ها به آب نیز نیاز دارند.
انتخاب مکان مناسب برای زنبورها
بهترین مکان در طبیعت، جایی است که در فاصله چندمتری از زنبورها آب جاری وجود داشته باشد. برای شروع، کندوها را در ارتفاع 20 سانتی‌متری از زمین و در محلی مناسب قرار دهید. در تمام دوره، زنبورها باید از آفت‌ها، باکتری‌ها و بیماری‌ها دور باشند.
مراقبت و نگهداری از کندوها
به حرکت لاروها و رنگ سلول‌ها توجه کنید و هر زمان که کندو دچار بیماری شد، سریعاً آن را پاک‌سازی نمایید. زمان برداشت عسل از هر کندو مشخص است؛ هر قاب کندو می‌تواند پس از پر شدن برداشته شود، اما باید یک قاب برای تغذیه لاروها در کندو باقی بماند. همچنین در فصل سرد، زنبورها باید با شهد تغذیه شوند تا مواد لازم برای زنده ماندن داشته باشند.
مزایا و چالش‌های زنبورداری ثابت و کوچ رو
زنبوردارانی که می‌خواهند کندوهای خود را در یک مکان ثابت نگه دارند، باید توجه کنند که در شعاع حداقل ۵ کیلومتری کندوها در ماه‌های گرم سال، گل‌های فراوانی برای چرای زنبورها وجود داشته باشد. این امر تضمین می‌کند که زنبورها برای حداکثر یک هفته متوالی بدون گرده و شهد نخواهند ماند.
افرادی که تصمیم به کوچ دادن زنبورستان خود دارند، می‌توانند برداشت عسل را تا حدود ۵ برابر افزایش دهند و بهتر است در طول سال سه بار کوچ انجام دهند. بااین‌حال، این کار مشکلات خاص خود را به همراه دارد، از جمله دوری از خانواده، مشکلات مربوط به آب و برق و حتی تلفن همراه، مشکل دسترسی به حمام و سرویس بهداشتی و غیره.
وضعیت اشتغال افراد
بهتر است افراد شاغل با خرید 2 تا 6 کلنی و قرار دادن آن‌ها در گوشه‌ای، به مدت یک سال تجربه زنبورداری را کسب کنند. پس از پایان سال اول، می‌توانند تصمیم بگیرند که آیا واقعاً می‌خواهند وارد حرفه زنبورداری شوند یا خیر.
اگر تصمیم به ادامه کار داشته باشند، با خرید تعداد بیشتری کلنی یا تقسیم کندوهای خود می‌توانند به‌طور جدی‌تر به این شغل بپردازند، زیرا اکنون تجربه لازم را کسب کرده‌اند؛ اما اگر تصمیم به ادامه نداشته باشند، می‌توانند به‌راحتی تعداد کم کندوهای خود را فروخته و از دنیای زنبورداری خداحافظی کنند.
جمع بندی
امروزه ورود به هر شغلی، ازجمله زنبورداری، نیازمند آموزش‌های اولیه و اطلاعات کافی درباره آن حرفه است. افرادی که قصد دارند به این حرفه وارد شوند، می‌توانند با شرکت در کلاس‌های آموزشی، مراحل اولیه را طی کنند. سپس با خرید دو کندو و زنبورهای آن، برای اولین بار کار خود را آغاز کنند.
همچنین، برای شروع به کار زنبورداری، فرد مبتدی باید نکات مهم این شغل را کاملاً رعایت کند. این نکات شامل پیدا کردن مکان مناسب، آشنایی با بیماری‌های کندو، نحوه نگهداری دمای زنبورها و سایر موارد ضروری است.
