به گزارش خبرگزاری ایمنا، امروزه یکی از مسائل شهرهای کشور، نبود مدیریت واحد شهری و هماهنگی بین ادارات و سازمان‌های مختلفی است که در امور مختلف شهر و شهروندان نقش دارند و در این ناهماهنگی‌ها شهروندان که پرداخت هزینه‌های شهری بر دوش آن‌ها است، بیشترین زیان را متحمل می‌شوند، از این‌رو شهرداری‌ها اگر نتوانند اطلاعات روز خود را با سرعت و دقت به دست آورند، در حل مسائل شهری برنامه‌ریزی و تأمین منابع درآمدی با مشکل روبه‌رو می‌شوند.
سیستم اطلاعات جغرافیایی همچون بازویی برای مدیریت شهری عمل می‌کند و می‌توان پیش‌بینی و برنامه‌ریزی لازم را با به‌کارگیری روش‌ها و مدل‌های جدید عملی کرد؛ سیستم اطلاعات مکانی در امور شهری و شهرسازی، در بخش‌هایی از جمله کاربری اراضی، جمعیت، خدمات شهری، مدیریت زمین و مسکن، معماری، بافت‌های فرسوده و تاریخی، تأسیسات و تجهیزات شهری، ساخت‌وساز، حمل‌ونقل و ترافیک، گردشگری، اطلاعات عمومی شهری و آموزش و آمار، کمک فراوانی به مدیران شهری، شهرسازان و مشاوران طرح‌های توسعه منطقه‌ای و شهری، برای تحلیل وضع موجود و برنامه‌ریزی کوتاه مدت و بلندمدت می‌کند.
جی‌آی‌اس مخفف Geographic Information System به‌معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی یا سامانه اطلاعات مکانی دانشی است که از دهه ۶۰ میلادی در حوزه طبیعی مورد استفاده قرار گرفت و امروزه نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌های مدیران و کارشناسان در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه شهری دارد؛ این سیستم تنها یک ابزار یا یک نرم‌افزار نیست، بلکه فرایندی است که طی آن اطلاعات خام مکان محور با روش‌های مختلف تحلیل می‌شود و در نهایت امکانی را برای مدیر و کارشناس فراهم می‌کند تا در قالب این تحلیل داده به آگاهی برسد و بتواند تصمیم درست را بگیرد.
کار جی‌آی‌اس تحلیل داده‌ها و تبدیل آن به اطلاعات مستند است تا تصمیم‌گیری درستی در حوزه مورد نظر انجام شود، بنابراین هرچقدر داده‌ها بهتر و دقیق‌تر باشد، نتایج به‌دست آمده نیز دقیق‌تر و تصمیم‌گیری بر مبنای آن مثمر ثمر خواهد بود و به‌عنوان ابزاری نوین و قدرتمند در اختیار مدیران شهری، نقش و جایگاه ویژه ای در مدیریت شهرها دارد، چراکه دنیای امروز، دنیای اطلاعات و استفاده بهینه از آن است و بدون شک مدیران شهری می‌توانند با استفاده از اطلاعات درست تا حدود بسیار زیادی مشکلات شهرها و نیازهای شهروندان را رفع کنند.
با توجه به قابلیت‌های جی‌آی‌اس این سیستم می‌تواند در زمینه‌های برنامه‌ریزی شهری، طراحی شهری، مدیریت بحران، مدیریت مشارکتی و ایجاد یک پایگاه اطاعات مکانی در عرصه مدیریت شهری مورد استفاده قرار بگیرد که در ادامه به شرح مختصری از هریک از این موارد می‌پردازیم.
یکی از مهم‌ترین وظایف مدیریت شهری، برنامه‌ریزی شهری است و بر این اساس برنامه‌ریزی فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی برای یک شهر، تحت نظارت و هدایت سیستم جی‌آی‌اس می‌تواند در زمینه‌های مختلفی همچون ایجاد محیط‌های شهری با کیفیت، تولید و انتخاب گونه‌های مناسب مسکن در شهر، برنامه‌ریزی برای رشد معقول نواحی شهری، احیای مجدد نقاط شهری روبه اضمحلال، مشارکتی کردن برنامه‌ریزی و دخالت مردم در برنامه‌ریزی، کمک به ایجاد فرصت‌های اشتغال و توسعه اقتصادی و تحول در ساماندهی حمل و نقل شهری اشاره کرد؛ برای مثال مدیران شهری برای ایجاد فضای سبز شهری یا گسترش شبکه معابر نیاز به همکاری شهروندان دارند، از این‌رو با استفاده از GIS طرح‌ها و مدل‌هایی را آماده می‌کنند که مردم عادی و ساکنان منطقه می‌توانند تغییرات مورد نظر را مشاهده کرده و در این زمینه با مدیران و برنامه ریزان شهری همکاری کنند.
متولیان مدیریت شهری با حجم بسیار زیادی از اطلاعات مواجه اند که بخش اعظمی از این اطلاعات مکان مرجع هستند. این اطلاعات زمانی می‌تواند مفید باشد که به صورت یک پارچه و هدف دار مدیریت شوند. سیستم اطلاعات جغرافیایی به علت قابلیت منحصر به‌فردش در اتصال اطلاعات مکانی به اطلاعات توصیفی توانسته است در کنار سایر برنامه‌های تخصصی ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی، به‌عنوان یک وسیله توانمند و تکنولوژی کارآمد در تشکیل بانک اطلاعات به شمار می‌آید؛ در حقیقت جی‌آی‌اس امکان مدیریت و سازماندهی داده‌های مکانی و توصیفی را با هدف تصمیم‌گیری بهینه میسر می‌کند.
مدیریت هوشمند شهر با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی GIS
سیدمصطفی اعتصامی، مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان در این باره اظهار می‌کند: در حوزه‌های مختلف مربوط به شهر هوشمند، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌ها موضوع سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (جی‌آی‌اس) است.
وی می‌افزاید: برای برنامه‌ریزی و مدیریت شهری لازم است تمام زیرساخت‌های شهری و عوارض طبیعی و غیرطبیعی زمین و حتی الگوهای جمعیتی و پراکنش آن‌ها در سطح شهر را به‌طور دقیق و مکانی در اختیار داشته باشیم.
مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: این اطلاعات به ما کمک می‌کند که با شناخت درستی از سطح پوشش و سطح اثر خدمات، بدانیم در کجا کمبود زیرساخت داریم و در کجا نیاز به توسعه وجود دارد و با تحلیل این داده‌های مکانی، بتوانیم تصمیم‌گیری‌های آگاهانه بر اساس داده‌های مکانی داشته باشیم.
اعتصامی می‌گوید: سیستم‌های اطلاعات مکانی نقش مهمی در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری دارد و همچون آمار که ستون فقرات برنامه‌ریزی است، در اختیار داشتن داده‌های مکانی و تحلیل آن‌ها از ضروریات و الزامات برنامه‌ریزی شهری است؛ به‌عنوان مثال در مدیریت بحران با کمک جی‌آی‌اس می‌توان میزان دقیق فرونشست و محدوده‌های آن را شناسایی کرد یا با ثبت داده‌های مکانی حوادث راهنمایی و رانندگی، نقاط حادثه‌خیز را شناسایی و رفع کرد، همچنین با مکان‌مند کردن عرصه‌های فضای سبز، معابر، شبکه تأسیسات شهری، زیرساخت‌های حمل‌ونقل و اماکن شهری، به حفظ و نگهداری بهتر شهر کمک کرد.
وی ادامه می‌دهد: تمام درخواست‌ها و مشکلات شهروندان اعم از تخلفات ساختمانی، آب‌گرفتگی معابر، وجود پسماند ساختمانی و غیرساختمانی، سد معبرها و درخواست آسفالت که به سامانه ۱۳۷ مطرح می‌شود، به‌صورت مکان‌مند در سامانه مربوطه ثبت می‌شود و برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی می‌شود.
اعتصامی ادامه می‌دهد: به‌طور کلی جی‌آی‌اس ابزاری حیاتی در مدیریت و برنامه‌ریزی شهری است که به بهبود تصمیم‌گیری، افزایش کارایی و ارتقای کیفیت زندگی در شهرها کمک می‌کند؛ استفاده از این فناوری می‌تواند به ایجاد شهرهای پایدارتر و هوشمندتر منجر شود.
وی با بیان اینکه SDI یکی از زیرساخت‌های مهم جی‌آی‌اس به شمار می‌رود، از این‌رو کمیته راهبری SDI کلان‌شهر اصفهان با هدف اشتراک‌گذاری اطلاعات مکانی شهری و جلوگیری از هرگونه موازی‌کاری در تهیه داده‌های مکانی، با همکاری نمایندگان ۱۲ نهاد و دستگاه اجرایی شهر اصفهان در سال ۱۳۹۸ تشکیل و اقدام به تهیه و تدوین سند (SDI ) شهری برای نخستین‌بار در سطح کشور کرد، ادامه می‌دهد: کمیته SDI، معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان را به‌عنوان دبیرخانه SDI شهر اصفهان انتخاب کرد؛ در ادامه فعالیت راه‌اندازی SDI شهری و با توجه به برنامه سازمان نقشه‌برداری کشور در ایجاد و راه‌اندازی ژئوپرتال ملی، شهرداری اصفهان تفاهم‌نامه‌ای با سازمان مذکور برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های فنی و اجرایی آن سازمان در پیاده سازی زیر ساخت داده‌های مکانی SDI شهری منعقد کرد که با توجه به الزامات امنیتی و فراهم نبودن زیرساخت مناسب از جمله نامناسب بودن پهنای باند جهت تبادل اطلاعات نقشه‌ای، شهرداری اصفهان نسبت به پایان همکاری با آن سازمان و انعقاد قرارداد با بخش خصوصی اقدام کرد.
مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان ادامه می‌دهد: در حال حاضر سامانه ژئوپرتال شهری به نشانی الکترونیکی isfahan.sdi://https، در مرکز داده سازمان فاوا شهرداری اصفهان با بارگذاری بیش از ۱۰۰۰ لایه اطلاعاتی روی آن راه‌اندازی و در حال بهره‌برداری است؛ از نتایج پروژه مذکور می‌توان بر امکان تبادل برخط اطلاعات مکان محور بین سازمانی در سازمان‌ها، نهادها و دستگاه‌های مختلف در راستای توسعه پایدار اشاره کرد.
اعتصامی با بیان اینکه ایجاد سامانه ژئوپورتال شهری از ابتدای سال ۱۴۰۱ با هزینه ۷۵۰ میلیون تومان انجام شد، اظهار می‌کند: به‌طور کلی سامانه زیرساخت اطلاعات مکانی شهر اصفهان (SDI ) برای یکپارچگی داده‌ها ، فراداده‌ها و سرویس‌های دستگاه‌های اجرایی راه‌اندازی شده است و با فراهم‌آوردن زمینه مشارکت دستگاه‌های اجرایی، بهینه‌سازی مدیریت داده‌های مکانی از جمله تولید، ذخیره سازی، نمایش، تبادل و به‌کارگیری آن‌ها را فراهم می‌کند.
پروژه نصب پلاک آبی هوشمند منازل تا ابتدای سال ۱۴۰۴ در کل مناطق اصفهان به پایان می‌رسد
وی خاطرنشان می‌کند: با ایجاد بستری یکپارچه بین دستگاه‌های مختلف، به پیشبرد برنامه‌های با کیفیت تر و سریع‌تر کمک می‌کند و موجب صرفه‌جویی در هزینه و زمان می‌شود.
مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان با بیان اینکه با راه‌اندازی این سامانه، دستگاه‌ها می‌توانند خدمات خود را بهتر و با کیفیت‌تر ارائه دهند و از موجودیت ابزار، داده و سرویس‌های ضروری برای رفع نیاز اطلاعاتی خود در دستگاه‌های دیگر بهره ببرند، تصریح می‌کند: اهداف این سامانه تسهیل در همکاری مؤثر بین سازمان‌ها و دستگاه‌های متولی اطلاعات مکانی، تهیه و ایجاد ساختارهای استاندارد در برداشت و به‌روزرسانی اطلاعات، افزایش کارایی اطلاعات با توجه به وجود نقشه‌ها و اطلاعات تمام ذی‌نفعان، صرفه‌جویی در زمان و هزینه، همچنین افزایش سرعت در تبادل اطلاعات است.
اعتصامی با اشاره به پلاک‌های آبی هوشمند گفت: پروژه نصب پلاک آبی هوشمند منازل از سال ۱۴۰۰ با بودجه‌ای بالغ بر ۸۹ میلیارد تومان توسط شهرداری اصفهان، به‌عنوان نخستین کلان‌شهر کشور آغاز شد و طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته تا ابتدای سال ۱۴۰۴ در کل مناطق اصفهان به پایان می‌رسد.
وی تصریح می‌کند: در این پروژه ابتدا پلاک‌های آبی به املاک شهروندان تخصیص داده می‌شود، سپس اطلاعات توصیفی منتسب به هر ملک در پایگاه داده مکانی تجمیع و در نهایت برای هر پلاک آبی یک لینک اختصاصی کیوآرکد تولید و نسبت به طراحی و ساخت پلاک اقدام می‌شود که اهداف آن ارائه خدمات سازمان‌های اجرایی مختلف به شهروندان به صورت یکپارچه با اسکن کیوآرکد، زیباسازی نمای شهر اصفهان، شناسنامه‌دار کردن املاک در داده‌های مکانی، ارائه نشانی پستی صحیح ملک بر اساس آخرین وضعیت بانک اطلاعاتی مرتبط، امکان ارائه اطلاعات مورد نیاز شهروندان، امکان اجرای پروژه سرشماری نفوس و مسکن ۱۴۰۵ در مکان‌های دارای پلاک آبی، امکان استفاده از کیوآرکد هوشمند پلاک‌های آبی برای ارائه اطلاع‌رسانی‌ها و تبلیغات شهری است.
مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان تاکید می‌کند: به‌طور کلی می‌توان از بستر پلاک آبی هوشمند به‌عنوان میز هوشمند مکان‌مند مبنی بر املاک جهت ارائه تمام خدمات به شهروندان و سازمان‌ها استفاده کرد.
اعتصامی با بیان اینکه در حال حاضر پیشرفت پروژه مذکور حدود ۶۰ درصد است، افزود: در همین راستا پروژه تهیه سامانه اصناف، دستگاه‌های اجرایی و مشاغل شهری مبتنی بر کیوآر هوشمند پلاک آبی، با هدف تسری ارائه خدمات مختلف شهری و صنفی به کاربران با هزینه‌ای حدود ۹۰۰ میلیون تومان از اواخر سال ۱۴۰۲ تعریف و در حال حاضر دارای پیشرفت حدود ۵۱ درصدی است که از مزایای این سامانه را می‌توان به دسترسی به نزدیک‌ترین مشاغل صنفی، امکان ثبت اطلاعات کسب‌وکار روی پلاک‌های شهری و معرفی به شهروندان، امکان ثبت و ارسال گزارش‌های مردمی همچون جمع آوری پسماند، خرابی آسفالت، پرداخت قبوض برق، آب یا گاز از طریق پلاک آبی اشاره کرد.
اعتصامی با اشاره به پروژه تصویربرداری ۳۶۰ درجه شهر اصفهان و تهیه مدل سه بعدی براساس تصویربرداری با پهپاد در محدوده بافت تاریخی شهر اصفهان تصریح می‌کند: این پروژه از ابتدای خرداد ۱۴۰۳ توسط شهرداری اصفهان با هدف تهیه مدل سه بعدی بر اساس تصویر برداری با پهپاد و تبدیل نقشه فتوگرامتری محدوده فرهنگی تاریخی شهر اصفهان با هزینه‌ای حدود دو میلیارد تومان آغاز شد.
وی خاطرنشان می‌کند: تهیه تصاویر ۳۶۰ درجه و مدل سه‌بعدی این امکان را برای کاربران فراهم می‌کند که از طریق نقشه‌های مکان‌مند اپلیکیشن «اصفهان من» به‌صورت مجازی با حرکت و چرخش در نقشه، محیط پیرامونی را از زوایای مختلف مشاهده کنند و با خصوصیات و ویژگی‌های بافت مذکور آشنا شوند؛ البته امکان استخراج مختصات سه بعدی، اندازه گیری طول افقی، مایل و قائم، محاسبه مساحت و محاسبه حجم نیز در این مدل وجود دارد که از مزایای این مدل می‌توان به امکان تلفیق با نقشه‌های آنلاین و سامانه‌های نقشه شهری، امکان تلفیق با تصاویر هوایی و ماهواره‌ای، امکان استفاده در سیستم‌های واقعیت مجازیVR، امکان تلفیق با سیستم‌های واقعیت افزودهAR اشاره کرد.
مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان اظهار می‌کند: هدف از انجام این پروژه تهیه مدل سه بعدی در محدوده بافت تاریخی شهر اصفهان به‌منظور تقویت و توانمندسازی پایگاه اطلاعات مکان‌مند مرجع در شهرداری اصفهان جهت بهبود نظام تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی و بهبود ارائه خدمات در محدوده مذکور است که در حال حاضر پروژه مذکور حدود ۷۲ درصد پیشرفت داشته است.
اعتصامی با اشاره به عکسبرداری هوایی می‌گوید: امروزه عکسبرداری دیجیتال هوایی به‌عنوان ابزاری فناورانه برای ارائه خدمات مکان‌محور، نقش بسیار پررنگی در مدیریت بهینه شهر و ارائه خدمات مطلوب در بخش‌های مختلف شهرداری به شهروندان دارد، بنابراین با توجه به رشد و توسعه کلان‌شهر اصفهان، عکسبرداری هوایی امری ضروری است؛ به‌همین منظور پروژه عکسبرداری هوایی شهر اصفهان ابتدای سال ۱۴۰۲ با هزینه‌ای بالغ بر ۱۳ میلیارد تومان در دستور کار قرار گرفت؛ تاکنون عکسبرداری هوایی از شهر اصفهان در سال‌های مختلف ۱۳۳۵،۱۳۴۸،۱۳۵۴،۱۳۶۱،۱۳۷۵،۱۳۸۲،۱۳۹۲ انجام و تمام عکس‌ها در پایگاه داده مکانی شهرداری اصفهان بارگذاری شده است.
به گزارش ایمنا، شهرداری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر مدیریت شهری می‌تواند نقشی تأثیرگذار در ارائه خدمات عمومی و اداره پاره‌ای از امور محلی داشته باشد؛ بی‌شک با توسعه روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات و تأثیرات وسیع آن بر جنبه‌های مختلف زندگی، ابعاد خدمات شهری نیز دست‌خوش تحولات گسترده‌ای شده است؛ چنانکه لازمه زندگی در شهرهای امروزی به‌عنوان نقاط تمرکز خدمات و تعاملات، به کارگیری روش‌ها و فناوری‌های نوین خدمات رسانی است.
جی‌آی‌اس یک سیستم اطلاعاتی است که پردازش آن بر روی اطلاعات مکان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی است و به کسب اطلاعات در رابطه با پدیده‌هایی می‌پردازد که به نحوی با موقعیت مکانی در ارتباط هستند.
