به گزارش خبرگزاری ایمنا از چهارمحال‌وبختیاری، تالاب‌ها یکی از جلوه‌های کم‌نظیر طبیعت و مرزی میان خشکی و آب هستند، این مناطق معمولاً طبیعی و گاهی مصنوعی با ماندگاری نسبی آب کم‌عمق هستند، تالاب‌های بسته به شیرین یا شور بودن آبشان، سرپناه امن گونه‌های گیاهی و جانوری متنوعی به حساب می‌آیند.
تالاب بسیار به دریاچه شبیه است اما اصلی‌ترین تفاوتش با دریاچه در عمق آن است، تالاب در پایین‌ترین حد جزر، نهایتاً شش متر عمق دارد و می‌تواند گاهی خشک و گاهی پرآب باشد.
ویژگی بارز و مهم تالاب‌های چهارمحال‌وبختیاری نسبت به سایر تالاب‌های ایران قرار گرفتن آنها در ارتفاع بیش از دو هزار متری است، وجود آب‌بندها، باتلاق‌ها و تالاب‌های طبیعی در این منطقه سبب شده است تا هزاران پرنده بومی و مهاجر در این زیستگاه‌ها به‌طور دائم و موقت زندگی کنند.
واقع شدن تالاب‌های چهارگانه چغاخور، گندمان، علی‌آباد و سولقان و دو تالاب چال‌تر و چال خشک در گستره این استان شرایطی ویژه و منحصربه‌فردی را برای این قطعه از طبیعت کشور به لحاظ ارزش‌های زیست‌محیطی و ظرفیت‌های گردشگری به وجود آورده است.
تالاب‌های چهارمحال‌وبختیاری به صورت زنجیروار از ضلع جنوبی بروجن، در امتداد کوه‌کلار به طرف غرب منطقه گسترده شده‌اند، این تالاب‌ها در افزایش پرندگان کوچ‌رو و نیروبخشی به پوشش گیاهی، جلوگیری از ایجاد کانون‌های گردوغبار، مهار آتش‌سوزی‌ها و تقویت منابع آبی زیرزمینی نقش مهمی دارند.
این مجموعه تالابی بزرگ و ارزشمند، چهارمحال‌وبختیاری را به یکی از شاهراه‌های عبور پرندگان مهاجر و آبزی از کشورهای اروپایی و روسیه و استان‌های شمالی کشورمان به سمت کشورهای حوضه خلیج فارس تبدیل کرده است.
تالاب چغاخور، نگین فیروزه‌ای زاگرس
تالاب چغاخور با مساحتی معادل دو هزار و ۳۰۰ هکتار یکی از زیباترین و بزرگترین تالاب‌های استان محسوب می‌شود که در بخش گندمان شهرستان بروجن قرار دارد، در حال حاضر در بهترین شرایط و موقعیت بارندگی، عمق آب این تالاب به ۵/۱ متر می‌رسد.
رشته‌کوه زیبای «کلار» نیز در سمت جنوب‌غربی، مشرف بر تالاب است که قله آن سه هزار و ۸۳۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد، تالاب را مرغزاری وسیع در برگرفته که مساحت آن حدود ۷۰۰ هکتار برآورد شده است، این ناحیه، آب‌وهوایی مرطوب با تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سرد دارد و از نقاط ییلاقی چهارمحال‌وبختیاری محسوب می‌شود.
تالاب چغارخور محل زیست انواع مرغابی، غاز، اردک، آنقوت، چنگر و انواع حواصیل، لک‌لک سفید، خروس کولی و فلامینگو بوده و در این تالاب انواعی از آبزیان نیز زیست می‌کنند که ماهی کپور و کولی از مهم‌ترین آنهاست.
تالاب گندمان یکی از زیباترین تالاب‌های پرنده‌نگری ایران
تالاب گندمان به عنوان یکی از آبگیرهای حوزه آبریز «آق‌بلاغ» با فاصله‌ای نه چندان دور از تالاب چغارخور قرار گرفته است، به‌طوری که بخشی از آب خروجی تالاب چغاخور به این تالاب سرازیر می‌شود.
پوشش دائمی آب این تالاب در حدود ۷۰۰ هکتار است و اطراف آن پوشیده از مرغزاری زیباست که به طور معمول به عنوان مرتع غنی برای چرای احشام استفاده می‌شود.
رشته کوه «چرو» با ۳۵۰۰ متر ارتفاع از غرب تا جنوب این تالاب کشیده شده است، انعکاس ارتفاعات آن در آب آرام تالاب جذابیت فوق‌العاده‌ای به وجود می‌آورد، چشمه‌های اطراف تالاب علاوه برآن که مکان مناسبی برای گذران اوقات فراغت به شمار می‌آیند، آب تالاب را نیز تأمین می‌کنند.
پرندگانی چون لک‌لک، شکاریا، حواصیل، بالکان، مرغابی‌سانان، یلوه و سلیم در تالاب گندمان دیده می‌شوند، همچنین وجود یک برج پرنده‌نگری در اطراف این تالاب شرایط خوبی را برای علاقه‌مندان به این حوزه فراهم کرده است.
از امکانات ویژه تفریحی و ورزشی اطراف این تالاب، پرورش و نگهداری اسب و همچنین سوارکاری در مرغزار پیرامون تالاب است، این ناحیه، آب‌وهوایی مرطوب با تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سرد دارد و از نواحی ییلاقی چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود.
تالاب سولقان، بهشتی گمشده در شهرستان اردل
تالاب سولقان یا سولگان در شهرستان اردل قرار دارد، این تالاب زیبا و با شکوه در ۷۰ کیلومتری شهرکرد در مسیر شهرکرد به ایذه قرار دارد و دارای اکوسیستم‌های زیبایی است، حضور عشایر و مهاجرت و زیست پرندگان مهاجر و رویش گل‌های رنگارنگ در برخی فصول سال، زیبایی این مکان را چند برابر کرده است، این تالاب از دو بخش شرقی و غربی تشکیل شده که تالاب غربی به ولگان نیز شناخته می‌شود.
مساحت سولفان بیش از هشت کیلومتر مربع و عمق آب آن در گذشته از یک متر نیز بیشتر بوده است و به همین دلیل محلی خوب و مناسب برای زندگی مرغان آبی به شمار می‌رفت و انواع مختلف پرندگان مهاجر را به خود جلب می‌کرد اما به علت نبود توجه کافی و بهره‌برداری‌های نامعقول و غیراصولی از آب و زمین‌های حاشیه این تالاب، تعداد پرندگان مهاجر رو به کاهش گذاشته و فضای زیبای آن از بین رفته است و این تالاب امروزه دیگر به اندازه گذشته‌ها زیبا نیست.
سولقان دارای پرندگان زیادی است که از بین آنها می‌توان به چنگر، یوزگنبی، قورقور و قزل غاز اشاره کرد، تالاب بی‌نظیر سولگان یا همان سولقان با مساحتی بالغ بر ۱۱۵ هکتار به دلیل قرار گرفتن در ضلع جنوبی جاده چهارمحال‌وبختیاری به خوزستان، از نظر توریستی و همچنین زیست‌محیطی اهمیت خیلی زیادی دارد.
تالاب سولقان در زمان پر آبی یکی از مناطق ارزشمند زادآوری پرندگان آبزی به خصوص اردک‌ها به شمار می‌رود و در این مواقع زیباتر هم می‌شود.
تالاب علی‌آباد نیز از تالاب‌های شهرستان بروجن است که در ۵۵ کیلومتری شهرکرد قرار دارد و محل زمستان‌گذرانی پرندگانی همچون مرغابی، حواصیل و اگرت و بر اساس میزان بارش، عمق آب در این تالاب از ۱۰ تا ۵۰ سانتی‌متر متغیر است.
وجود ۸۵ گونه پرنده در تالاب‌های چهارمحال‌وبختیاری
فهیمه اسلامی، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش چهارمحال‌وبختیاری درباره تالاب‌هایی که در این استان وجود دارد، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: چهارمحال‌وبختیاری با وجود هشت تالاب کوهستانی ویژه، دارای جاذبه‌های زیست‌محیطی و اکوتوریستی منحصربه‌فرد که ارتفاع این تالاب‌ها از دو هزار و ۲۰۰ متر تا بیش از ۳۰۰۰ متر می‌رسد.
وی می‌افزاید: از هشت تالاب یاد شده، چهار تالاب دائمی از جمله چغاخور، گندمان، سولگان و علی‌آباد در تمام طول سال آب دارند و سایر تالاب‌ها فصلی هستند و آب آنها به‌طور موقت در اثر ذوب برف و روان‌آب‌ها تأمین می‌شود.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش چهارمحال‌وبختیاری بیان می‌کند: تالاب‌های این استان به‌ویژه آن‌هایی که آب دائمی دارند، معیار مقابله با خشکی در مرکز ایران و محل زندگی و مهاجرت پرندگان زیادی از جمله ۸۵ گونه پرنده است که به این تالاب‌ها وارد می‌شوند.
اسلامی ادامه می‌دهد: ۲۶ گونه از این پرندگان در این تالاب‌ها زادآوری می‌کنند که نشان‌دهنده اهمیت زیستگاهی این مناطق برای آنها است.
وی تصریح می‌کند: از جمله گونه‌های پرنده مهم موجود در تالاب‌های استان، می‌توان به اردک بلوطی، پلیکان پاخاکستری، غاز پیشانی سفید کوچک و اردک مرمری اشاره کرد که در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارند.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش چهارمحال‌وبختیاری عنوان می‌کند: با این حال، تالاب‌ها با چالش‌هایی نیز روبه‌رو هستند، از جمله خشکسالی‌های مکرری که به‌عنوان بزرگترین تهدید برای این محیط‌ها شناخته می‌شود.
اسلامی اضافه می‌کند: کمبود بارش و استفاده نادرست از منابع آب به‌ویژه در زمین‌های کشاورزی اطراف این تالاب‌ها، می‌تواند به تهدیداتی برای کیفیت آب آنها منجر شود.
وی خاطرنشان می‌کند: تالاب‌ها نه‌تنها به‌عنوان یک اکوسیستم غنی با تنوع زیستی بالا شناخته می‌شوند، بلکه به پایداری آب‌های زیرزمینی و جلوگیری از بروز دشت‌های ریزگرد نیز کمک می‌کنند که با توجه به این ویژگی‌ها، حفاظت از این تالاب‌ها ضروری است.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش چهارمحال‌وبختیاری تاکید می‌کند: در تالاب‌های استان همچون تالاب چغاخور و گندمان، یک نوع ماهی به اسم آفانیوس یا گورخری وجود دارد که در تمام دنیا تنها در تالاب‌های چهارمحال‌وبختیاری دیده می‌شود.
تالاب‌های چهارمحال‌وبختیاری کریدور شمال به جنوب پرندگان مهاجر
محسن حبیبی، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری نیز به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تالاب‌های چهارمحال‌وبختیاری از معدود تالاب‌های کوهستانی کشور به شمار می‌آیند، در حالی که سایر تالاب‌های کشور دست‌خوش تغییرات و تهدیدات بسیاری شده‌اند و بسیاری از آنها خشک شده‌است، تالاب‌های استان ما همچنان زنده‌اند که این موضوع بر اهمیت خاص آنها می‌افزاید.
وی اضافه می‌کند: تنوع زیستی گیاهی و جانوری در این تالاب‌ها از دیگر ویژگی‌هایی است که تالاب‌های استان را از سایر تالاب‌ها متمایز کرده است.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری ادامه می‌دهد: تالاب‌های چهارمحال‌وبختیاری محل زندگی موجودات بوم‌زادی همچون ماهی زاگرس هستند، این تالاب‌ها همچنین به عنوان یک کریدور مهاجرتی حیاتی برای پرندگان از شمال به جنوب و بالعکس شناخته می‌شوند.
حبیبی تصریح می‌کند: تأمین حقابه تالاب‌ها موضوع حائز اهمیتی است، با هماهنگی‌های صورت‌گرفته با مسئولان استانی و ذی‌نفعان، حقابه تالاب‌های ما هر ساله تأمین می‌شود که این موضوع در نقاط دیگر کشور چندان رعایت نمی‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: تالاب‌ها به‌طور مستقیم نقشی در کنترل ریزگردها ندارند، اما به صورت غیرمستقیم از آفت سطح آبخوان‌های دشت‌های مجاور جلوگیری می‌کنند که این موضوع موجب جلوگیری از تولید گردوغبار می‌شود.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری می‌گوید: تالاب‌های استان می‌توانند نقش مهمی در گردشگری و اقتصاد محلی ایفا کنند، به شرطی که از آنها به درستی استفاده شود، با ایجاد زیرساخت‌های مناسب و آموزش‌های لازم به جامعه محلی، می‌توان با استفاده از تالاب‌های استان به سمت توسعه گردشگری پایدار حرکت کرد.
حبیبی تاکید می‌کند: برای بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های گردشگری تالاب‌ها، نیاز به فرهنگ‌سازی و آموزش برای ساکنان محلی است، این امر موجب تغییر معیشت مردم، از کشاورزی وابسته به سموم، به سمت گردشگری پایدار خواهد شد.
وی عنوان می‌کند: طی سال‌های اخیر و با توجه به خشکسالی‌ها و تجربیات ارزشمندی که مردم از تالاب‌ها دارند، احساس تعلق خاطرخاصی به این اکوسیستم‌ها در بین جوامع محلی مشاهده می‌شود، بنابراین، حفظ و احیای این تالاب‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری بیان می‌کند: تالاب‌ها نقش حیاتی در زندگی مردم محلی دارند، تالاب‌های استان ما می‌توانند به عنوان منابع ارزشمند برای توسعه پایدار و معیشت جوامع محلی عمل کنند.
حبیبی تاکید می‌کند: تأمین آب کشاورزی، برای اراضی کشاورزیِ زیر دست تالاب‌ها، به شدت وابسته به وضعیت آب این تالاب‌ها است، اگر تالاب‌ها آب داشته باشند، سطح آب سفره‌های زیرزمینی بالا می‌آید و چاه‌ها پر آب‌تر می‌شوند، این موضوع نه تنها موجب تلطیف آب‌وهوا و جلوگیری از سرمازدگی محصولات کشاورزی می‌شود، بلکه در تابستان نیز از افزایش دما می‌کاهد و شرایط مناسبی را برای جذب گردشگر و افزایش درآمد مردم محلی فراهم می‌کند.
وی اظهار می‌کند: تالاب‌ها به عنوان سرمایه‌ها و گنجینه‌های ارزشمند باید حفظ شوند، حیات و معیشت ساکنان اطراف تالاب‌ها به زنده ماندن این اکوسیستم‌ها وابسته است، ضرورت دارد که مردم تالاب‌ها را متعلق به خود بدانند و از هرگونه تخلف و آلوده‌سازی این منابع ارزشمند جلوگیری کنند، چرا که همکاری و آگاهی مردم در حفظ این منابع طبیعی می‌تواند به بهبود شرایط زیست‌محیطی و تداوم حیات در اطراف تالاب‌ها منجر شود.
به گزارش ایمنا از چهارمحال‌وبختیاری، تالاب‌ها در طبیعت کارکردهای زیادی دارند که یکی از مهم‌ترین آنها جذب گردشگر و به دنبال آن درآمد برای جوامع محلی است، از این رو طرح حفاظت از تالاب‌های ایران با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان محیط زیست، در جهت مدیریت زیست‌بومی تالاب‌ها و نیز با هدف آگاه‌سازی جوامع محلی اطراف این اکوسیستم آبی و درآمد برای آنها می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
