به گزارش خبرگزاری ایمنا، سفر رسمی «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر به تهران در بحبوحه تحولات پیچیده و پرتنش منطقه‌ای، نشان‌دهنده روابط عمیق و فراتر از دیپلماسی معمول میان ایران و قطر است. این سفر، که در شرایطی خاص انجام شد، حاوی پیام‌های مهمی برای جامعه جهانی بود. با وجود تفاوت‌های سیاسی، دو کشور توانسته‌اند همکاری‌های راهبردی و مبتنی بر اعتماد متقابل را شکل دهند که می‌تواند تأثیر بسزایی در معادلات منطقه‌ای داشته باشد.
همکاری راهبردی در دوران حساس
در شرایطی که برخی قدرت‌های خارجی در تلاش برای ایجاد تفرقه میان کشورهای منطقه هستند، ایران و قطر به عنوان شرکای استراتژیک به تقویت همکاری‌ها پرداخته‌اند. دولت جدید ایران از آغاز فعالیت خود، به گسترش روابط با کشورهای همسایه، به ویژه قطر، توجه ویژه‌ای داشته است. از سوی دیگر، قطر نیز با اتخاذ سیاست‌های مستقل و متکی بر منافع مشترک، به یکی از بازیگران کلیدی در تحولات خاورمیانه تبدیل شده است.
تعاملات اقتصادی یکی از مهم‌ترین زمینه‌های همکاری میان ایران و قطر است. با وجود تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال‌های اخیر افزایش قابل‌توجهی داشته است. موضوع آزادسازی منابع ارزی ایران در بانک‌های قطری نیز یکی از مسائل کلیدی مذاکرات اخیر بوده است. این موضوع می‌تواند به کاهش فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها کمک کند و قطر به عنوان شریک تجاری مهم ایران نقش مؤثری ایفا کند.
نقش قطر در تحولات منطقه‌ای؛ فلسطین محور گفتگوها
قطر در سال‌های اخیر سیاست متوازن‌تری را دنبال کرده و تلاش کرده تا در بحران‌های منطقه‌ای نقش مؤثری ایفا کند. این کشور نه تنها در مذاکرات میان طرف‌های درگیر فلسطین فعال بوده، بلکه همچنین در روابط ایران و کشورهای غربی نیز نقش‌آفرینی کرده است. سفر امیر قطر به تهران همچنین به گمانه‌زنی‌هایی درباره میانجیگری میان ایران و آمریکا دامن زد؛ اما مقامات ایرانی تأکید کردند که این دیدار صرفاً برای گسترش همکاری‌های دوجانبه بوده است.
بحران فلسطین یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح‌شده در این دیدار بود. ایران و قطر از ابتدای جنگ اخیر حمایت خود را از مردم فلسطین اعلام کرده و با طرح‌های خطرناک برخی قدرت‌های خارجی مخالفت کرده‌اند. پیشنهاد برگزاری نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی توسط ایران می‌تواند گام مهمی در جهت هماهنگی کشورهای منطقه برای مقابله با این طرح‌ها باشد.
سفر امیر قطر به تهران نشان‌دهنده رویکرد مستقل دوحه در سیاست خارجی است. قطر تلاش کرده تا با پیگیری سیاستی متعادل و مبتنی بر همکاری‌های منطقه‌ای، نقشی سازنده ایفا کند. این سفر پیام روشنی برای آن دسته از کشورهاست که تصور می‌کنند با فشارهای خارجی می‌توانند مسیر تحولات منطقه را تغییر دهند.
دیدار با رهبر انقلاب و پزشکیان
امیر قطر همچنین با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کرد. رهبر انقلاب بر اهمیت گسترش روابط با همسایگان تأکید کردند و خواستار حل مسائل باقی‌مانده مانند بازگرداندن مطالبات ایران از کره جنوبی شدند. امیر قطر نیز ضمن قدردانی از مواضع جمهوری اسلامی در حمایت از مردم فلسطین، بر لزوم همکاری بیشتر کشورهای منطقه تأکید کرد.
در ادامه این سفر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران نیز دیدار کرد. در این نشست، دو طرف بر اهمیت موفقیت روند سیاسی فراگیر در سوریه تأکید کردند و بر لزوم افزایش فرصت‌های همکاری تجاری و اقتصادی میان دو کشور تأکید کردند.
سفر امیر قطر به تهران، تلاشی برای مدیریت تنش‌ها و تقویت ثبات منطقه‌ای
سید احمد سادات در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به سفر امیر قطر به تهران و دیدار با مقامات جمهوری اسلامی ایران، اظهار می‌کند: دیدارهای مقامات ایران و قطر طی پنج سال اخیر به طور منظم ادامه داشته است، به طوری که این سومین سفر امیر قطر به تهران در این مدت محسوب می‌شود. پیش از این دیدار، دکتر مسعود پزشکیان نیز سفری به قطر داشته است. در این مدت، تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌نامه‌های متعددی میان دو کشور به امضا رسیده که نیازمند پیگیری برای اجرایی شدن در زمینه‌های مختلف هستند.
وی با بیان اینکه هیئت همراه امیر قطر در این سفر شامل نمایندگان اقتصادی و سیاسی است و موضوعات اصلی گفت‌وگوها بر محور مسائل اقتصادی، تجاری، همکاری‌های منطقه‌ای و مدیریت بحران‌های موجود متمرکز است، می‌افزاید: در حوزه مسائل منطقه‌ای، موضوع غزه اهمیت ویژه‌ای دارد. قطر به عنوان میانجی در مذاکرات آتش‌بس میان اسرائیل و غزه نقش کلیدی ایفا کرده است و این کشور طی دهه گذشته همواره تلاش کرده تا با ایفای نقش میانجیگری، بحران‌های منطقه‌ای را کاهش دهد.
کارشناس مسائل غرب آسیا تصریح می‌کند: همچنین، با توجه به مواضع تند دونالد ترامپ درباره انتقال اجباری مردم غزه و فلسطین، این موضوع نگرانی‌هایی جدی برای کشورهای عربی و اسلامی، به‌ویژه مصر، اردن و تا حدودی عربستان سعودی ایجاد کرده است. این نگرانی‌ها نیازمند رایزنی و هماهنگی بین کشورهای منطقه برای یافتن راه‌حل‌های مشترک است.
وی ادامه می‌دهد: موضوع بعدی که می‌توانسته مورد بحث قرار گیرد، وضعیت سوریه است. با توجه به حاکمیت جدید در این کشور و نقشی که قطر و ترکیه در ارتباط با آقای جولانی و جبهه تحریرالشام داشته‌اند، قطر به دنبال میانجیگری میان حاکمیت جدید سوریه و جمهوری اسلامی ایران است. هدف این میانجیگری برقراری مجدد روابط بین دو کشور و بازگشایی سفارت ایران در سوریه است.
سادات با تاکید بر اینکه حاکمیت جدید سوریه باید با بحران‌های موجود و فشارها و کشتارهایی که در برخی مناطق سوریه، به ویژه علیه شیعیان، علوی‌ها و مسیحیان در حال وقوع است مقابله کند، ابراز می‌کند: بنابراین، قطر به دنبال نزدیک کردن مواضع دو کشور ایران و سوریه برای حل این مشکلات است.
نقش جدید قطر در میانجیگری بین ایران و آمریکا
وی در خصوص تهدیدهایی که ترامپ مطرح کرده و مواضع وی در قبال جمهوری اسلامی ایران، می‌گوید: قطر که از دیرباز نقش میانجیگری را ایفا کرده، احتمالاً این بار به دنبال ایفای نقش جدیدی باشد. باید توجه داشت که امنیت و آسایش منطقه‌ای به نفع تمامی کشورهای منطقه است، به ویژه برای کشوری مانند قطر یا حتی عمان و عربستان که سرمایه‌گذاری‌های زیادی در حوزه‌های مختلف از جمله گردشگری، نفت و گاز، تکنولوژی‌های نوین و زیرساخت‌های ارتباطی انجام داده‌اند.
این استاد دانشگاه اذعان می‌کند: اگر بحرانی در منطقه ایجاد شود، کشورهای منطقه به شدت متضرر خواهند شد و سرمایه‌گذاری‌ها و اقتصادشان با چالش مواجه می‌شود. بنابراین، این کشورها همواره در پی برقراری آرامش در منطقه هستند و تلاش می‌کنند تا تنش‌ها بین محور مقاومت و ایالات متحده و اسرائیل مدیریت شود. بر این اساس، احتمال دارد که قطر دوباره به دنبال ایفا کردن نقشی فعال در این زمینه باشد و اقداماتی را به نفع منافع خود و منافع منطقه انجام دهد. این رویکرد می‌تواند شامل میانجیگری برای کاهش تنش‌ها و تقویت همکاری‌ها باشد.
وی اضافه می‌کند: با توجه به نقش میانجیگری قطر و تلاش‌های آن برای آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی، این وجوه به بانک‌های قطر منتقل شده، اما کماکان در این کشور بلوکه هستند. بنابراین، احتمال دارد که قطر در زمینه همکاری‌های تجاری، اقتصادی، صنعتی، کشاورزی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک فعالیت‌هایی را آغاز کند و قطعاً جمهوری اسلامی ایران هم از قطر توقع دارد نسبت به انتقال این اموال به بانک‌های کشورمان اقدامات لازم را انجام دهند.
سادات با بیان اینکه دو کشور ایران و قطر به عنوان بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان گاز در جهان، دارای حوزه‌های مشترک همکاری هستند، ادامه می‌دهد: با توجه به مطالبات مالی ایران از قطر و حضور سرمایه‌گذاران ایرانی در صنایع مختلف این کشور، مذاکرات در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد تا مشکل دارایی‌های ما در قطر مرتفع شود.
وی می‌گوید: روابط دو کشور در پنج سال گذشته تحرکات جدیدی را به خود دیده و این امر به ویژه در حوزه اقتصادی مشهود است. بر این اساس، تفاهم‌نامه‌های متعددی بین ایران و قطر در زمینه‌های مختلف از جمله گردشگری، صنعت، تجارت، سرمایه‌گذاری و حتی رسانه و رادیو و تلویزیون امضا شده است که این تفاهم‌نامه‌ها نیازمند عملیاتی شدن و اجرایی شدن هستند تا بتوانند به توسعه هر چه بیشتر روابط دو کشور کمک کنند.
کارشناس مسائل غرب آسیا بیان می‌کند: علاوه بر چشم‌انداز توسعه همکاری‌ها در آینده، یکی از اهداف این دیدارها بررسی نحوه بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود در هر دو حوزه است؛ چه در زمینه‌هایی که تفاهم‌نامه و توافق‌نامه داریم و امکان بهره‌برداری از آنها وجود دارد و چه در خصوص چشم‌اندازها و توسعه همکاری‌های آتی. با توجه به حضور مؤثر صاحبان صنایع ایرانی در قطر می‌توانیم از آن در راستای منافع مشترک بهره‌مند شویم.
وی یادآور می‌شود: در مقطعی، قطر تحت محاصره عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس قرار گرفت و روابط دوحه با ریاض تیره شد. در آن زمان، جمهوری اسلامی ایران به همراه ترکیه به قطر کمک کردند تا از این محاصره و تنگناهای ناشی از آن رهایی یابد. این اقدام باعث افزایش اعتماد قطری‌ها به جمهوری اسلامی ایران شد، زیرا در شرایط دشوار، ایران به یاری آنها شتافت و قطر را از بحران اقتصادی نجات داد.
سادات خاطرنشان می‌کند: در پی آن رویداد، روابط اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک بین دو کشور به میزان قابل توجهی گسترش یافت. افزایش چشمگیر تعداد پروازها بین دو کشور در مقایسه با سایر کشورها، نشان‌دهنده حضور فعال تجار، صنعتگران و سرمایه‌گذاران ایرانی در این کشور است. این وضعیت، فضای اعتماد و همکاری میان ایران و قطر را تقویت کرد و تمایل دوحه به تعامل بیشتر با جمهوری اسلامی ایران را افزایش داده است.
روابط ایران و قطر؛ دوستی در برابر چالش‌ها و فشارهای بین‌المللی
جعفر قنادباشی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در این رابطه اظهار می‌کند: قطر یکی از همسایگان ایران در حوزه خلیج فارس است و در چارچوب سیاست‌های همسایگی، روابط خوبی میان دو کشور برقرار است. با این حال، روابط ایران و قطر در برخی زمینه‌ها ویژگی‌هایی منحصربه‌فرد دارد که در سایر روابط منطقه‌ای کمتر دیده می‌شود. این ویژگی‌ها باعث شده روابط دو کشور از امنیت و ثبات بالایی برخوردار باشد. بخشی از این ویژگی‌ها به منابع مشترک نفت و گاز بازمی‌گردد و بخشی دیگر به نقش قطر در مسئله فلسطین، به‌ویژه با توجه به اینکه این کشور محل اقامت سران حماس بوده است.
وی می‌افزاید: یکی دیگر از عوامل مهم در روابط ایران و قطر، سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی‌شده قطر در ایران در حوزه‌های مختلف است. همچنین، روابط دو کشور به دلیل حمایت ایران از قطر در دوره محاصره اقتصادی این کشور توسط چهار کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر، تقویت شد. در آن زمان، ایران با باز کردن مرزهای هوایی و ارسال مواد غذایی به قطر، نقش مهمی در کاهش فشارهای اقتصادی بر این کشور ایفا کرد. قطری‌ها همچنان این حمایت را به یاد دارند و آن را عاملی برای تقویت روابط خود با ایران می‌دانند.
کارشناس مسائل غرب آسیا یادآور می‌شود: نکته مثبت دیگر این است که روابط ایران و قطر هیچ‌گاه دچار تیرگی جدی نشده است. سیاست همسایگی ایران بر گسترش همکاری‌های اقتصادی با کشورهای منطقه تأکید دارد و قطر نیز همین رویکرد را دنبال می‌کند. این تعاملات نه تنها باعث نزدیکی بیشتر دو کشور شده، بلکه در مجامع بین‌المللی نیز قطر را به یکی از نزدیک‌ترین شرکای ایران تبدیل کرده است. ثبات روابط ایران و قطر شاید تنها با روابط مستحکم ایران و عمان قابل مقایسه باشد، چرا که این روابط کمتر دچار نوسان بوده است.
وی با اشاره به دیدار رهبر معظم انقلاب با امیر قطر می‌گوید: در این سفر، دیدار امیر قطر با مقام معظم رهبری یکی از مسائل کلیدی بود و رهبر انقلاب در این دیدار به موضوعات مهمی اشاره کردند. یکی از این موضوعات، مربوط به انتقال بخشی از منابع مالی ما از کره جنوبی به ایران از طریق قطر بود که به نظر می‌رسد در حال حاضر متوقف مانده است. مقام معظم رهبری این موضوع را به عنوان یک مطالبه مطرح کردند.
قنادباشی ادامه می‌دهد: موضوع دیگری که مقام معظم رهبری در این دیدار مطرح کردند، مربوط به رؤسای جمهور آمریکا بود. ایشان تأکید کردند که همه آنها، از جمله بایدن و ترامپ، در رویکردهای خود مشابه هستند و تفاوتی ندارند. این اظهارات به نظر می‌رسد پاسخی به گفتگوهای غیرمستقیم یا مذاکراتی باشد که درباره ایران و آمریکا انجام شده است.
وی تاکید می‌کند: بر این اساس، به وضوح می‌توان گفت که در گفتگوها میان رهبری و امیر قطر، مسائل مربوط به ایران و آمریکا مورد بحث قرار گرفته است. قطعاً مقام معظم رهبری نیز مانند همیشه سیاست پایدار و مقتدرانه جمهوری اسلامی ایران را مطرح کردند؛ سیاست‌هایی که نشان‌دهنده عزم راسخ جمهوری اسلامی برای حفظ منافع ملی و تقویت روابط با کشورهای همسایه است.
کارشناس مسائل غرب آسیا با تاکید بر اینکه موضوع پول‌های بلوکه‌شده ایران یکی از مطالبات جدی ماست، اذعان می‌کند: در حال حاضر، این موضوع متوقف شده و ما از قطر و کره جنوبی گله‌مند هستیم که در این زمینه اقدام مؤثری انجام نداده‌اند. بنابراین، روابط این کشورها باید نشان‌دهنده حسن نیت آنها نسبت به ایران باشد و در این راستا باید تلاش بیشتری انجام دهند، به‌ویژه با وجود فشارهای شدید آمریکایی‌ها که سعی دارند واردات ارزی ما را کاهش دهند.
وی می‌گوید: در این شرایط، قطر باید در عمل حسن نیت خود را ثابت کند. همان‌طور که ما در زمان محاصره قطر، که تمامی راه‌های ارتباطی این کشور بسته شده بود، به‌عنوان تنها راه باز به کمک آنها شتافتیم و فضا را برای آنها گشودیم، اکنون نیز انتظار داریم که قطر نشان دهد که این دوستی را ارج می‌نهد و در عمل به تعهدات خود پایبند است.
اهداف پنهان آمریکا در منطقه؛ از تهدید تا باج‌گیری نفتی
قنادباشی با بیان اینکه امیر قطر در مورد کوچ اجباری مردم غزه، اطلاعاتی را به صورت یک روایت یا گزارش به مقام معظم رهبری ارائه داد، تاکید می‌کند: تصمیم‌گیری در مورد وضعیت مردم غزه به عهده ایران نیست؛ زیرا مردم فلسطین و حماس بیشترین نقش را در تعیین سرنوشت خود دارند و خودشان نیز مخالف چنین اقداماتی هستند. با این حال، ممکن است اطلاعاتی درباره جدیت سیاست‌های ترامپ در این زمینه منتشر شود.
وی معتقد است: این گفت‌وگوها به معنای این نیست که ایران نقش تصمیم‌گیرنده در این موضوع را دارد چراکه ایران معتقد است که بزرگترین تصمیمات باید توسط خود مردم فلسطین اتخاذ شود، همان‌هایی که در برابر سیاست‌های آمریکایی و اسرائیلی مقاومت قاطعانه‌ای از خود نشان داده‌اند. بنابراین از آنجا که قطر بارها محل مذاکرات بوده و رهبران حماس در این کشور مقیم هستند، امیر قطر تمایل دارد اطلاعات مربوط به این موضوع را به رهبری ایران منتقل کند.
کارشناس مسائل غرب آسیا با اشاره به سفر اخیر «مارکو روبیو» وزیر امور خارجه آمریکا به ریاض یادآور می‌شود: سفر روبیو نشان‌دهنده تلاش‌های آمریکا برای ایجاد جبهه‌ای علیه ایران است. آمریکایی‌ها با فرستادن وزیر خارجه خود به منطقه، در تلاشند تا ایران را تحت فشار قرار دهند و آن را به امتیازدهی و گفتگو وادار کنند. ممکن است یکی از دلایل سفر امیر قطر به تهران نیز مرتبط با اظهارات روبیو درباره ایران باشد، که نمایانگر روابط ایران و آمریکا است.
وی تاکید می‌کند: در عین حال، پاسخ ایران به این تحرکات روشن است و مسلماً این تبلیغات و رفت‌وآمدها نمی‌توانند بر سیاست‌های ایران تأثیر بگذارند چراکه جمهوری اسلامی ایران مسیر خود را انتخاب کرده و می‌داند که به درستی وارد عمل شده است. آمریکایی‌ها بیشتر از هر چیز به دنبال دسترسی به دلارهای نفتی منطقه هستند و تلاش می‌کنند با سران کشورهای منطقه وارد گفتگو شوند تا بتوانند منافع خود را تأمین کنند.
قنادباشی با یادآوری بزرگترین معامله تسلیحاتی تاریخ که ترامپ با عربستان انجام داد، خاطرنشان می‌کند: بر این اساس، می‌توان گفت که تهدیدات و مانورهای دیپلماتیک آمریکایی‌ها پوششی برای اهداف غارتگرانه و باج‌گیری آنهاست. بنابراین سفر روبیو بیشتر از آنکه جنبه سیاسی و تهدید علیه ایران داشته باشد، به نوعی فراهم کردن شرایط برای باج‌گیری از کشورهای عربی با ذخایر نفتی و ارزی است. در حال حاضر، آمریکایی‌ها به شدت نیازمند منابع مالی هستند و تلاش دارند این دلارها را تحت عناوین مختلف، مانند خرید تسلیحات، جذب کنند.
به گزارش ایمنا، تحولات اخیر نشان داده است که همکاری‌های ایران و قطر، فراتر از یک تعامل معمول دیپلماتیک است. این روابط، بر پایه منافع مشترک و درک متقابل از شرایط منطقه‌ای شکل گرفته و به‌عنوان الگویی از همکاری‌های راهبردی در منطقه خلیج فارس شناخته می‌شود.
با توجه به چالش‌های پیش‌رو، تقویت این روابط نه‌تنها برای دو کشور، بلکه برای کل منطقه، می‌تواند نقشی تعیین‌کننده داشته باشد. ایران و قطر، با ادامه این مسیر، می‌توانند زمینه‌ساز شکل‌گیری یک نظم جدید منطقه‌ای شوند که بر پایه استقلال، همکاری و همگرایی استوار است. ابزارک تصویر
