به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان رضوی، نام مبارک علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع)، قرن‌هاست در جان تاریخ ایران می‌تپد؛ نه فقط در کتاب‌ها و سینه‌ها که در روح این سرزمین، حضور نورانی ایشان در ایران، حادثه‌ای تنها تاریخی نیست؛ نقطه عطفی است که هویت دینی و ملی ما را در هم تنیده است.
آن زمان که ایشان پای در خراسان نهادند، امت اسلامی در تلاطم تفرقه‌ها و انحرافات فکری بود و خلافت عباسی در لباس دین، خنجر بر پیکر ایمان می‌زد، هجرت امام از مدینه تا مرو، سفری اجباری بود، اما در دل خود پیامی الهی داشت؛ پیامی که سرنوشت ایران را برای همیشه دگرگون کرد.
امام رضا (ع) تمدنی را بنا نهاد که بذر آن، قرن‌ها بعد به درختی تناور تبدیل شد؛ درختی که ریشه در توحید داشت و شاخه‌هایش در حوزه‌های علمیه و اندیشه‌های بزرگ، جوانه زد. اما آنچه حضور امام (ع) را ماندگار کرد، تنها علم نبود؛ عشق بود. عشق به اهل‌بیت (ع) که به برکت وجود ایشان در ایران، از زمزمه به فریاد بدل شد.
آتش محبت امام رضا (ع)، جان ایرانیان را روشن کرد و شجاعت ایستادگی در برابر ظلم را در آنها دمید، به‌راستی، چگونه یک حضور کوتاه، قرن‌ها را متأثر کرده است؟ راز این ماندگاری چیست؟ امروز حرم مطهر ایشان، نه تنها پناهگاه دل‌ها که دانشگاهی معنوی است؛ در آن‌جا عقل و عرفان در آغوش یکدیگرند، هنر به نیایش پیوند می‌خورد و امید، هر روز از نو زاده می‌شود.
در این گفت‌وگو با حجت‌الاسلام تقی واسعی، پژوهشگر و خطیب نام‌آشنای حرم رضوی، همراه می‌شویم تا از تأثیرات حضوری بگوییم که ایران را «سرزمین آفتاب هشتم» نامید، تأثیراتی که از تمدن و سیاست تا معنویت و هویت را دربرمی‌گیرد و پاسخ امروز ما به نیازهای فردا است.
ایمنا: به توجه به تأثیرات عمیق حضور امام رضا (ع) بر فرهنگ، تمدن و هویت مردم ایران، به نظر شما مهمترین نقطه عطف این حضور چه بود؟
حجت‌الاسلام تقی واسعی: حضور امام رضا (ع) در ایران تنها یک رویداد تاریخی نبود، بلکه نقطه اوجی در شکل‌گیری تمدن اسلامی، فرهنگی و معرفتی ایران بود، این حضور آثاری ماندگار در تاروپود فرهنگ ما به جای گذاشت که می‌توان به پنج محور اصلی اشاره کرد.
نخستین برکت، نقش تمدنی و فرهنگی ایشان بود، تمدن‌ها بر پایه علم شکل می‌گیرند و اگر این علم ریشه در توحید داشته باشد، تأثیرش چندبرابر می‌شود، هانری کوربن، شرق‌شناس فرانسوی، معتقد است زیارت امام رضا (ع) سرچشمه الهام عرفانی برای ایرانیان شد، گسترش حوزه‌های علمی، محافل دینی و حتی حدیث سلسلة‌الذهب در نیشابور که توحید را به امامت گره زد، از برکات حضور ایشان است، امروز ایران به برکت این نهضت، کانون صدور معارف شیعی به جهان شده است.
ایمنا: امام رضا (ع) در بیداری سیاسی ایران چه نقشی داشته است؟
تقی‌واسعی: مأمون عباسی با حیله ولایت‌عهدی، امام (ع) را به خراسان تبعید کرد، اما ایشان از این فرصت برای آگاهی‌بخشی و افشای چهره بنی‌عباس استفاده کردند، پس از حضور امام، پایگاه‌های تشیع در قم، ری و طبرستان تقویت شد و هیمنه عباسیان شکست، این حضور، آغاز افول مشروعیت حکومت‌های جور و بیداری سیاسی مردم ایران بود.
ایمنا: از ردپای امام رضا (ع) در شکل‌گیری هویت ملی-اسلامی ایران برایمان بگویید؟
تقی‌واسعی: امام رضا (ع) فرمودند: «خداوند رحمت کند بنده‌ای را که امر ما را زنده نگه دارد، حضور ایشان و خواهر گرامی‌شان حضرت معصومه (س) موجب شکل‌گیری کانون‌های معنوی همچون حرم‌های مطهر در ایران شد، امروز میلیون‌ها زائر با انگیزه تقرب به خدا، اخلاق و بندگی را در سایه این بارگاه‌ها تجربه می‌کنند، برنامه‌هایی همچون دعای کمیل یا صحن‌خوانی در مشهد، نمونه‌های بی نظیر در جهان هستند.
ایشان پیوندی عمیق بین ملیت ایرانی و اسلام ایجاد کردند، ادوارد براون، ایران‌شناس انگلیسی می‌گوید: «احترام ایرانیان به امام رضا (ع) فراتر از یک سنت مذهبی است، این عشق، بخشی از هویت ملی آنهاست.» مشهد به پایتخت معنوی ایران تبدیل شد و حتی در دفاع مقدس، رزمندگان با توسل به امام رضا (ع) به جبهه‌ها می‌رفتند، هنر معماری حرم نیز تلفیقی از عشق ایرانی و مفاهیم توحیدی است.
امام رضا (ع) جاذبه‌ای بی‌نظیر برای معارف اهل بیت (ع) ایجاد کردند، علامه جعفری می‌فرماید: «مکتب امام رضا (ع)، عقلانیت و معنویت را در ایرانیان زنده کرد.»، امروز جوانان در کارگاه‌های آموزشی حرم با قرآن و اندیشه‌های ناب آشنا می‌شوند، اگر ایران امروز پرچمدار بیداری اسلامی و مقاومت است، ریشه در برکت حضور امام هشتم (ع) دارد و امیدوارم همه ما شایسته پیروی راستین از امام رضا (ع) باشیم.
