به گزارش خبرگزاری ایمنا، بازاجتماعی‌کردن زندانیان یکی از مهم‌ترین مراحل اصلاح و توانمندسازی آنها برای بازگشت موفق به جامعه است، زندان نباید تنها مکانی برای مجازات باشد، بلکه باید بستری فراهم کند که افراد بتوانند مسیر جدیدی برای زندگی سالم و قانون‌مدار بیابند و ایجاد فرصت‌های آموزشی، مهارت‌آموزی و توانمندسازی روحی و روانی نقش کلیدی در آماده‌سازی زندانیان برای ورود دوباره به اجتماع ایفا می‌کند، بدون این مرحله، بسیاری از زندانیان با چالش‌هایی همچون طرد شدن از سوی جامعه، فقدان فرصت‌های شغلی و فشارهای روانی روبه‌رو خواهند شد که خطر بازگشت به جرم را افزایش می‌دهد.
یکی از جنبه‌های مهم اصلاح و بازاجتماعی‌سازی زندانیان، حمایت از خانواده‌های آنها است، خانواده‌های زندانیان اغلب به‌واسطه غیبت سرپرست یا عضو خانواده‌شان با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و روانی روبه‌رو می‌شوند که این مشکلات می‌تواند اثرات مخربی بر رشد کودکان و پایداری خانواده داشته باشند و کمک به خانواده‌های زندانیان از طریق حمایت مالی، فراهم‌سازی فرصت‌های شغلی برای آنها و ارائه خدمات مشاوره‌ای می‌تواند تأثیر زیادی در حفظ انسجام خانواده و جلوگیری از بروز آسیب‌های بیشتر داشته باشد.
نقش خیران در روند اصلاح و آزادی زندانیان بسیار حائز اهمیت است، بسیاری از زندانیان به دلیل مشکلات مالی قادر به پرداخت دیون خود نیستند و این مسئله موجب طولانی شدن مدت حبس آنها می‌شود، در حالی که ممکن است اصلاح شده و آماده بازگشت به زندگی اجتماعی باشند، فعالیت‌های خیرخواهانه در زمینه پرداخت بدهی زندانیان و کمک به آزادی آنها نه‌تنها به یک فرد، بلکه به یک خانواده و اجتماع کمک می‌کند، چراکه بازگشت یک فرد توانمند به جامعه تأثیرات مثبت بسیاری در اطرافیان و محیط اجتماعی دارد.
در کنار حمایت‌های مالی، نقش خیران و گروه‌های مردمی در تسهیل برنامه‌های آموزشی و توانمندسازی زندانیان نیز قابل توجه است و ایجاد فرصت‌های یادگیری مهارت‌های حرفه‌ای، آموزش حقوق شهروندی و ارائه مشاوره‌های روان‌شناختی می‌تواند مسیر جدیدی برای افراد فراهم کند تا پس از آزادی بتوانند با اعتماد به نفس و توانایی لازم وارد بازار کار شوند و زندگی سالمی را دنبال کنند و چنین اقداماتی به کاهش جرم و افزایش امنیت اجتماعی منجر می‌شود.
خانواده‌های زندانیان جزو آسیب‌پذیرترین گروه‌های جامعه هستند
محمود ضیایی‌فرد، معاون سلامت، اصلاح و تربیت سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه اکنون شرایطی مهیا است که سازمان‌های مردمی در تمام حوزه‌های اصلاحی و تربیتی می‌توانند مشارکت کنند و درِ زندان به روی آنها باز است و از مشارکت و حضور فعالانه آنها استقبال می‌کنیم، اظهار کرد: امید است میزان مشارکت آنها بیشتر از قبل شود، یکی از زمینه‌های مهم مشارکت‌های مردمی، ضرورت حمایت از خانواده‌های زندانیان نیازمند است که هیچ‌گونه نقشی در وقوع جرم یا خطای سرپرست خانواده ندارند و جزو آسیب‌پذیرترین گروه‌های جامعه هستند.
وی با بیان اینکه در این زمینه این نگرانی جدی وجود دارد که اگر حمایت‌های لازم از این خانواده‌ها صورت نگیرد، افراد جدیدی به چرخه وقوع جرم وارد شوند، افزود: باید در این حوزه پیشگیری کنیم و با گسترش چتر حمایت به موقع و هوشمندانه از این خانواده‌ها، مانع گسترش دایره آسیب‌های اجتماعی شویم.
معاون سلامت، اصلاح و تربیت سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور با بیان اینکه حدود ۶۲ هزار خانواده زندانی تحت پوشش انجمن‌های حمایت زندانیان قرار دارند که نیازمند مساعدت مردم نوع‌دوست کشور به‌ویژه کمک برای حل مشکلات معیشتی هستند و نکته مهم در افزایش امیدواری و انگیزه در زندانیان، تغییر نگرش زندانیان نسبت به زندگی و جامعه است.
فرصت ارزشمند آموزش مهارت‌های زندگی در محیط زندان برای اصلاح و بازگشت زندانیان به جامعه
ضیایی‌فرد با بیان اینکه در واقع این نگرش افراد به زندگی است که سطح امیدواری و انگیزه را تعیین می‌کند، گفت: ممکن است فردی در زندان نباشد، اما نوع نگرش به زندگی و جهان هستی موجب می‌شود ناامید شود، بنابراین آنچه که در زندان مهم است، تلاش برای تغییر نگرش زندانیان به خود و زندگی از طریق ارائه آموزش‌های رسمی و غیررسمی است که می‌تواند سطح امیدواری و انگیزه آنها را افزایش دهد و تشویق و حمایت مادی و معنوی از زندانیان برای زندگی سالم و پذیرش زندانی اصلاح شده از سوی جامعه و خانواده زندانی، موجب ادغام آنها در جامعه به عنوان یک عضو مفید و مولد می‌شود.
وی با بیان اینکه آموزش مهارت‌های زندگی در محیط زندان، فرصتی ارزشمند برای اصلاح و بازگشت زندانیان به جامعه محسوب می‌شود، اضافه کرد: این نوع آموزش نه تنها مهارت‌های عملی موردنیاز برای تعامل مؤثر در جامعه را ارتقا می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز تغییرات رفتاری مثبت و کاهش احتمال بازگشت به جرم می‌شود و کیفیت این آموزش‌ها وابسته به شیوه تدریس و میزان نوآوری در روش‌های آموزشی است که می‌تواند تأثیر چشمگیری بر توانمندسازی افراد داشته باشد.
بازاجتماعی‌سازی زندانیان فرایندی پیچیده است
معاون سلامت، اصلاح و تربیت سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور با اشاره به اینکه علاوه بر آموزش، مشارکت گروه‌های مردمی و خیران نقش مهمی در حمایت از زندانیان و روند آزادی آنها ایفا می‌کند، طبق آئین‌نامه سازمان زندان‌ها و سند تحول قوه قضائیه، بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و کمک‌های خیران یکی از راه‌های مؤثر در بهبود شرایط زندانیان و فراهم‌سازی زمینه‌ای برای بازگشت سالم‌تر آنها به جامعه است، افزود: فعالیت این گروه‌ها در پرداخت دیون زندانیان و بهبود شرایط زندان‌ها نشان‌دهنده اهمیت روحیه همبستگی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در اصلاح و توانمندسازی زندانیان است.
ضیایی‌فرد با اشاره به اینکه سامانه «اقدامات حمایتی» به منظور ساختارمندتر کردن این کمک‌ها و افزایش میزان مشارکت اجتماعی طراحی شده است، خاطرنشان کرد: بازاجتماعی‌سازی زندانیان یک فرایند پیچیده است که بدون حمایت عمومی و نقش‌آفرینی نهادهای اجتماعی دشوار خواهد بود و تأکید بر مسئولیت‌پذیری جمعی در قبال اصلاح و توانمندسازی زندانیان می‌تواند راهگشای بازگشت موفق آنها به زندگی سالم و پایدار باشد.
جامعه نیز در این فرایند مسئولیت بسیاری دارد و پذیرش دوباره زندانیان در جامعه یکی از چالش‌های بزرگ در روند بازاجتماعی‌سازی است، بسیاری از افراد پس از آزادی با نگاه‌های منفی روبه‌رو می‌شوند که می‌تواند آنها را از مسیر اصلاح منحرف کند و لازم است فرهنگ‌سازی گسترده‌ای انجام شود تا افراد بتوانند نقش خود را در بازگشت زندانیان به اجتماع ایفا کنند و ایجاد فرصت‌های کاری، حمایت‌های اجتماعی و برخورد عادلانه با افراد سابقه‌دار از جمله اقداماتی است که می‌تواند به موفقیت این افراد در جامعه کمک کند.
دولت و نهادهای حقوقی نیز باید نقش خود را در این مسیر ایفا کنند و حمایت قانونی از زندانیان آزادشده، ارائه برنامه‌های اصلاحی مؤثر و نظارت بر روند توانمندسازی آنها از جمله مسئولیت‌هایی است که می‌تواند به کاهش نرخ جرم و بازگشت مجدد به زندان کمک کند و تصویب قوانین حمایتی برای اشتغال زندانیان آزادشده، ارائه تسهیلات مالی و کمک‌های روان‌شناختی می‌تواند زمینه‌ساز یک بازگشت موفق باشد.
رویکرد جامع و هماهنگ میان دولت، نهادهای مردمی، خیران، خانواده زندانیان و جامعه می‌تواند روند اصلاح و بازاجتماعی‌سازی زندانیان را به نتیجه مطلوب برساند و هر فردی که فرصت دوباره برای زندگی سالم و مسئولانه دریافت کند، می‌تواند به عنوان یک عضو سازنده در جامعه ایفای نقش کند و توجه به این مسئله نه‌تنها به افراد زندانی، بلکه به تمام جامعه کمک می‌کند تا فضایی امن‌تر، انسانی‌تر و بر اساس همدلی و مسئولیت‌پذیری ایجاد شود.
