به گزارش خبرگزاری ایمنا، محله‌ها نه‌تنها به عنوان کوچک‌ترین واحدهای شهری، بلکه به‌عنوان هسته‌های هویت‌ساز و همبستگی‌آفرین، می‌توانند نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی شهری ایفا کنند؛ این رویکرد که در شهرسازی نوین تحت عنوان «طب سوزنی شهری» شناخته می‌شود، بر انجام اقدامات کوچک، اما تأثیرگذار در سطح محله‌ها تأکید دارد.
محله‌ها در طول تاریخ همواره به عنوان مراکز حیات اجتماعی و فرهنگی شهرها شناخته شده‌اند؛ در گذشته عناصری همچون مسجد جامع، بازار و شبکه‌های معابر پیچیده، نه‌تنها عملکردهای اجتماعی و اقتصادی محله‌ها را شکل می‌دادند، بلکه فضایی برای تعاملات انسانی و ایجاد حس تعلق خاطر فراهم می‌کردند.
این الگوهای شهری نشان‌دهنده تعامل عمیق میان کالبد فیزیکی شهر و زندگی اجتماعی ساکنان آن بوده است، اما با ورود به عصر مدرن و تغییرات گسترده در ساختار شهرها، این هویت محله‌ای به تدریج کمرنگ و گسست‌های اجتماعی و فرهنگی پدیدار شده است.
امروزه، شتاب زندگی شهری و گسترش شهرها به سمت الگوهای خودرومحور، آرامش و آسایش ساکنان را تحت تأثیر قرار داده است؛ دانش‌آموزانی که باید با آرامش در محله‌ی خود به مدرسه بروند، مجبور به استفاده از سرویس‌های مدارس و طی مسافت‌های طولانی هستند؛ این شتاب‌زدگی نه‌تنها به استرس و اضطراب منجر می‌شود، بلکه آلودگی هوا و ترافیک را نیز تشدید می‌کند؛ در چنین شرایطی بازگشت به اصول محله‌محوری و توزیع عادلانه خدمات در سطح محله‌ها، می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند؛ این رویکرد نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی منجر می‌شود، بلکه هویت اجتماعی و فرهنگی محله‌ها را نیز احیا می‌کند.
در این راستا، برنامه‌ریزی شهری معاصر به‌دنبال ایجاد تعادل میان توسعه شهری و حفظ هویت محله‌ها است؛ احیای محله‌ها به‌عنوان واحدهای میانه شهری نه‌تنها به تقویت همبستگی اجتماعی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به تحقق عدالت مکانی و توزیعی نیز بینجامد؛ با توزیع عادلانه خدمات در سطح محله‌ها از تمرکز خدمات در نقاط خاص شهر جلوگیری می‌شود و ساکنان می‌توانند نیازهای خود را در نزدیکی محل سکونت برطرف کنند؛ این رویکرد علاوه بر کاهش ترافیک و آلودگی به ایجاد حس تعلق و مشارکت بیشتر ساکنان در امور محله نیز منجر می‌شود.
احیای محله‌ها و بازگشت به الگوهای شهری قدیم، نه‌تنها یک ضرورت فرهنگی و اجتماعی، بلکه یک راهکار عملی برای بهبود کیفیت زندگی شهری است؛ برنامه‌هایی همچون برنامه راهبردی ۱۴۱۰ و پروژه‌های محله‌محور شهرداری اصفهان که با هدف احیای محله‌ها و حفظ هویت فرهنگی و تاریخی شهر تدوین شده است، گام مؤثری در این مسیر به‌شمار می‌رود؛ با اجرای چنین برنامه‌هایی می‌توان امیدوار بود که محله‌ها دوباره به‌عنوان قلب تپنده شهرها، نقش خود را در ایجاد آرامش، همبستگی و هویت اجتماعی ایفا کند.
پروژه‌های محله‌محور اصفهان؛ الگویی برای مدیریت شهری پایدار
احمد نواب، مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور محلات شهر با بیان اینکه در راستای اجرای پروژه‌های محله‌محور، مشکلات محلات شهر اصفهان را در چهار سطح برنامه‌ریزی کردیم، می‌گوید: این چهار سطح شامل موضوعات فرهنگی، عمرانی، زیباسازی و اقتصادی بود.
وی می‌افزاید: در این چهار محور هر محله در نظر گرفته شد تا به محلات هدف برسیم؛ به‌طور خلاصه از ۲۲۰ محله و ۲۰ زیرمحله که در شهر اصفهان وجود دارد، بیش از ۹۶ محله نیاز به اقدامات فوری داشت.
مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور محلات شهر می‌گوید: شهرداری در این دوره تصمیم گرفت که به محلاتی توجه کند که کمتر مورد توجه قرار گرفته است و نیاز به توسعه دارد، به همین دلیل این تعداد محله انتخاب و اولویت‌بندی شد.
نواب خاطرنشان می‌کند: در دوره ششم مدیریت شهری طی این سه سال ۵۸ محله در اولویت فوری قرار گرفت و برنامه‌های عملیاتی و ساماندهی برای آن‌ها دیده شد؛ این نخستین گامی بود که برداشتیم، بنابراین هدف شهرداری در محلات با همین رویکرد عمرانی، فرهنگی، زیباسازی و اقتصادی آغاز شد.
وی با بیان اینکه در گام بعدی به انتخاب پهنه پرداختیم، تصریح می‌کند: مطالعاتی که در ابتدا انجام شد، آنچه که لمس و با مردم مصاحبه کردیم به ما کمک کرد تا انتخاب دقیق‌تری داشته باشیم؛ اسکن اولیه صورت گرفت و وارد محله شدیم؛ با گروه مشاوران، نیازهای مردم شناسایی کردیم.
مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور محلات شهر ادامه می‌دهد: ممکن است به‌نظر برسد که نیازهای مردم با نگاه کارشناسان متفاوت باشد، اما اولویت‌بندی بر اساس نیازهای مردم بود، همچنین نقاط مشخصی برای پروژه‌ها انتخاب شد و طراحی و اجرا به ترتیب صورت گرفت.
نواب عنوان می‌کند: پیگیری اجرای پروژه‌ها نیز در دستور کار قرار گرفت؛ در مواردی که مشکلات ارتباطی به شهرداری نداشت و به سازمان‌های دیگر مربوط می‌شد، همکاری و هماهنگی‌های لازم با فرمانداری، استانداری و سایر نهادها برقرار شد تا مشکلات محلی رفع شود.
وی خاطرنشان می‌کند: در مجموع ۸۹ محله در دوره ششم مدیریت شهری مورد توجه قرار گرفت؛ در سال ۱۴۰۱، ۲۹ محله و در سال ۱۴۰۲، ۱۵ محله به این ۲۹ محله اضافه شد؛ در این محلات کار تنها یک‌ساله نبود، بلکه پروژه‌های جدید در سال دوم نیز اضافه می‌شدند و در سال ۱۴۰۳، ۲۹ محله دیگر به آن‌ها (۱۵=۲۹) اضافه شد و در سال ۱۴۰۴ باقی مانده محلاتی که نیاز به تکمیل داشت (۱۶ محله) و مشکلات قبلی آن‌ها هنوز رفع نشده بود، بازنگری و تکمیل شد.
مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور محلات شهر تاکید می‌کند: در سال‌های مختلف تعداد پروژه‌ها در محلات افزایش یافت و پیشرفت در آن‌ها نشان‌دهنده موفقیت مدیریت شهری و همکاران در این مسیر بوده است؛ برای این اقدامات در سال ۱۴۰۱ که آغاز عملیات بود حدود ۴۰۵ میلیارد ریال هزینه شد، در سال ۱۴۰۲ به ۶۲۸ میلیارد ریال افزایش پیدا کرد و سال ۱۴۰۳ به ۸۰۵ میلیارد ریال رسید.
نواب بیان می‌کند: به‌طور کلی ۱۶ هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان برای پروژه‌های محله‌محور تاکنون هزینه شده و بسیاری از آن‌ها همراه با مشارکت مردم بوده است، این هزینه‌ها در واقع هزینه مشارکت مردم نیز به حساب می‌آید، همچنین در سال‌های ۱۴۰۱، ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، درصد تحقق پروژه‌ها به ترتیب ۷۹ درصد، ۷۷ درصد و ۶۶ درصد بوده است که آمار خوبی برای شهرداری به‌شمار می‌رود.
وی تصریح می‌کند: پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال جاری تعداد پروژه‌های اجرایی بیشتر شود؛ تاکنون ۲۵۷ پروژه در محلات اجرا و به بهره‌برداری رسیده است و مردم در حال استفاده از آن‌ها هستند، علاوه بر این، ۱۰۸ پروژه در حال اجرا، هشت پروژه در مرحله تملک و ۱۷ پروژه در مرحله مطالعه و طراحی قرار دارد، همچنین دو پروژه نیز آغاز نشد که امیدواریم به‌زودی آغاز تا مشکلات موجود آن برطرف شود.
به گزارش ایمنا، توجه به محلات به‌ویژه محلات کم‌برخوردار، نه‌تنها یک ضرورت اجتماعی، بلکه گامی اساسی برای تحقق عدالت شهری و بهبود کیفیت زندگی همه شهروندان است؛ محلات به‌عنوان کوچک‌ترین واحدهای شهری، هسته‌های هویت‌ساز و همبستگی‌آفرین هستند که می‌توانند نقش کلیدی در ایجاد آرامش، امنیت و رفاه برای ساکنان خود ایفا کنند.
در بسیاری از شهرها، محلات کم‌برخوردار به‌دلیل کمبود توجه و سرمایه‌گذاری، از خدمات و امکانات لازم محروم مانده‌اند، این موضوع نه‌تنها به نابرابری‌های اجتماعی دامن می‌زند، بلکه موجب ایجاد گسست‌های فرهنگی و اقتصادی نیز می‌شود.
احیای محلات کم‌برخوردار و توجه به نیازهای واقعی ساکنان آن‌ها، می‌تواند به بازگرداندن حس تعلق و مشارکت اجتماعی کمک کند؛ این اقدامات نه‌تنها به بهبود شرایط زندگی در این محلات منجر خواهد شد، بلکه با کاهش نابرابری‌ها، به ایجاد شهری متعادل و پایدار کمک می‌کند.
برنامه‌ریزی‌های محله‌محور که بر اساس نیازسنجی دقیق و مشارکت مردمی شکل می‌گیرد، می‌تواند به‌عنوان الگویی موفق در مدیریت شهری، زمینه‌ساز تحولات مثبت در زندگی روزمره شهروندان باشد، بنابراین توجه به محلات کم‌برخوردار نه یک انتخاب، بلکه یک مسئولیت اخلاقی و اجتماعی است که می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر برای همه ساکنان شهر رقم بزند.
