محمدرضا بیکوردی؛ گروه بورس: بازار سرمایه همواره با فراز و نشیب‌های متعددی روبه‌رو بوده است، اما برخی سرمایه‌گذاری‌ها در شرایط بحرانی می‌توانند تبدیل به تله‌هایی غیرقابل خروج شوند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا که بسیاری آن‌ها را جایگزینی مدرن، کم‌دردسر و امن برای طلای فیزیکی می‌دانند، در روزهای آرام بازار شاید گزینه‌ای جذاب و سودآور به نظر برسند، اما اگر شرایط اقتصادی و سیاسی به سمت بحران یا جنگ پیش برود، دارندگان این صندوق‌ها ممکن است با بزرگ‌ترین چالش سرمایه‌گذاری خود، یعنی قفل شدن نقدینگی، مواجه شوند. این در حالی است که دارندگان طلای فیزیکی همچنان امکان فروش و نقد کردن دارایی خود را خواهند داشت.
این مسئله زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که به ساختار و ماهیت صندوق‌های طلا نگاه کنیم. سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها به معنای داشتن مالکیت مستقیم بر طلای فیزیکی نیست، بلکه واحدهای آن‌ها در بازار بورس خریدوفروش می‌شوند و ارزش آن‌ها تابع قیمت جهانی طلا، نرخ ارز و تصمیمات بازارگردان است. این یعنی تا زمانی که معاملات بازار سرمایه به روال عادی در جریان باشد، سرمایه‌گذاران امکان خرید و فروش دارند، اما در صورت بروز بحران‌های اقتصادی، تنش‌های سیاسی یا تعطیلی بورس، سرمایه‌گذاران قادر به نقد کردن سرمایه خود نخواهند بود. حال سوال اینجاست که آیا در شرایط اضطراری، سرمایه‌ای که برای روز مبادا کنار گذاشته شده، می‌تواند به کمک شما بیاید؟
بحران‌های اقتصادی و تعطیلی بورس؛ تجربه‌ای که بارها تکرار شده است.
بازارهای مالی در شرایط عادی به‌درستی کار می‌کنند و نقدشوندگی در آن‌ها معمولاً مشکلی ندارد. اما وقتی بحران‌های اقتصادی، تنش‌های سیاسی یا رویدادهای غیرمنتظره رخ می‌دهد، اولین واکنش سیاست‌گذاران و نهادهای ناظر بر بازار سرمایه، تعلیق معاملات و تعطیلی بازار بورس است. در چنین شرایطی، کسانی که در صندوق‌های طلا سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نمی‌توانند دارایی خود را نقد کنند. درحالی‌که اگر سرمایه‌گذار طلای فیزیکی در اختیار داشته باشد، می‌تواند از طریق مراکز خریدوفروش طلا و سکه، دارایی خود را به پول نقد تبدیل کند. مروری بر تاریخچه بورس تهران و سایر بازارهای مالی جهان نشان می‌دهد که در زمان بروز بحران‌های شدید، توقف معاملات یک اقدام رایج است. در ایران، تعطیلی بورس به دلایل مختلفی مانند شهادت سردار قاسم سلیمانی، شرایط جوی نامساعد (برودت و گرمای شدید هوا)، بحران‌های امنیتی و حتی ناآرامی‌های اجتماعی رخ داده است. همچنین در زمان‌هایی که نوسانات بازار بیش‌ازحد شدید بوده، سازمان بورس به‌منظور کنترل شرایط، معاملات را متوقف کرده است.
حال تصور کنید که سرمایه‌گذار، بخش عمده‌ای از دارایی خود را در صندوق‌های طلا قرار داده باشد و در یک بحران اقتصادی یا سیاسی نیاز به نقد کردن دارایی خود پیدا کند. اما به دلیل تعطیلی بورس، این امکان از او سلب شده و درحالی‌که دارندگان طلای فیزیکی می‌توانند از فرصت افزایش قیمت طلا استفاده کنند، او ناچار است تنها نظاره‌گر افزایش قیمت طلا و قفل شدن سرمایه‌اش باشد.
ریسک نقدشوندگی در شرایط اضطراری؛ آیا صندوق‌های طلا گزینه امنی هستند؟
صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا در حالت عادی، نقدشوندگی بالایی دارند، اما این نقدشوندگی تا زمانی برقرار است که معاملات بازار سرمایه بدون اختلال انجام شود. در شرایطی که بورس به هر دلیلی متوقف شود، سرمایه‌گذاران این صندوق‌ها در عمل به سرمایه خود دسترسی نخواهند داشت.
از سوی دیگر، ترکیب دارایی‌های این صندوق‌ها نیز نقش مهمی در نقدشوندگی آن‌ها ایفا می‌کند. این صندوق‌ها معمولاً دارایی‌های خود را در قالب گواهی سپرده طلا (شمش یا سکه) و اوراق مبتنی بر طلا نگهداری می‌کنند. اما در مواقع بحرانی، نقد کردن این دارایی‌ها به‌سرعت انجام نمی‌شود و ممکن است سرمایه‌گذاران به دلیل توقف یا محدودیت‌های اعمال‌شده در بازار، امکان فروش واحدهای خود را نداشته باشند.
در مقابل، طلای فیزیکی همواره یک دارایی ملموس است که بدون نیاز به واسطه و محدودیت‌های معاملاتی، قابل خریدوفروش است. طلا در هر شرایطی ارزشمند باقی می‌ماند و حتی در بحران‌های اقتصادی، تمایل مردم به خرید آن بیشتر شده و نقدشوندگی آن افزایش پیدا می‌کند. این ویژگی طلا باعث می‌شود که در مواقع اضطراری، دارندگان طلای فیزیکی بتوانند دارایی خود را بدون وابستگی به عملکرد بازارهای مالی، به پول نقد تبدیل کنند.
آیا بحران‌های ژئوپلیتیک سرمایه شما را در صندوق‌های طلا بلوکه می‌کنند؟
تنش‌های سیاسی و جنگ‌های منطقه‌ای از جمله عواملی هستند که بازارهای مالی را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. در شرایط جنگی، معمولاً اولویت دولت‌ها بر کنترل نقدینگی و جلوگیری از خروج سرمایه از کشور است. در چنین شرایطی، اگر بورس تعطیل شود، صندوق‌های طلا نیز به‌عنوان بخشی از این سیستم، از دسترس خارج می‌شوند.
تصور کنید که جنگی در منطقه آغاز شده و ارزش طلا به‌طور ناگهانی افزایش یافته است. دارندگان طلای فیزیکی در چنین شرایطی می‌توانند سود زیادی از فروش طلای خود کسب کنند، اما دارندگان صندوق‌های طلا با یک مشکل اساسی مواجه می‌شوند: عدم امکان معامله به دلیل تعطیلی بازار سرمایه. این یعنی شما حتی در اوج افزایش قیمت طلا، قادر به فروش و کسب سود نخواهید بود.
چگونه از سرمایه خود در برابر ریسک‌های صندوق‌های طلا محافظت کنیم؟
سرمایه‌گذاران هوشمند همیشه به مدیریت ریسک توجه دارند. اگر شما قصد سرمایه‌گذاری در طلا را دارید، بهتر است بخشی از سرمایه خود را به طلای فیزیکی اختصاص دهید و تنها بخشی را در صندوق‌های طلا نگهداری کنید. این رویکرد به شما این امکان را می‌دهد که در شرایط عادی از نقدشوندگی صندوق‌های طلا بهره ببرید، اما اگر بازارهای مالی بسته شد یا بحران جدی رخ داد، طلای فیزیکی خود را به‌راحتی نقد کنید.
همچنین، همیشه باید به ریسک‌های بلندمدت نگاه کرد. بازارهای مالی ممکن است امروز باز باشند، اما آیا تضمینی وجود دارد که فردا هم در دسترس باشند؟ تصمیم‌گیری بر مبنای احتمالات و سناریوهای مختلف، کلید موفقیت در سرمایه‌گذاری است. اگر هدف شما از خرید طلا، حفظ ارزش دارایی در روزهای سخت است، قطعاً طلای فیزیکی گزینه‌ای منطقی‌تر برای شما خواهد بود.
نتیجه‌گیری؛ در روزهای سخت، فقط طلای فیزیکی به کمک شما می‌آید
در دنیای سرمایه‌گذاری، هیچ چیز ۱۰۰٪ ایمن نیست لذا به‌طور کلی پیشنهاد می‌شود ترکیبی از طلای فیزیکی و صندوق‌های طلا را برای سرمایه‌گذاری در کلاس دارایی طلا در سبد خود داشته باشید تا بتوانید از مزایای هر دو بهره‌مند شوید و در شرایط بحرانی، سرمایه خود را به‌درستی مدیریت کنید.
