سمیه شوریابی؛ بازار: مهدی زینلی کارشناس و تحلیلگر بازارهای مالی با بیان اینکه در سال‌های اخیر، بانک‌های مرکزی در سراسر جهان به بررسی امکان ایجاد ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) پرداخته‌اند، طی مقاله‌ای نقش بانک های مرکزی در ایجاد رمزارز را مورد بررسی قرار داد، وی در ادامه تشریح کرد: این نوع ارز دیجیتال، برخلاف رمزارزهای غیرمتمرکزی همچون بیت‌کوین، تحت نظارت و کنترل یک نهاد مالی رسمی قرار دارد و می‌تواند به عنوان جایگزینی برای پول نقد و ابزارهای پرداخت الکترونیکی موجود عمل کند کما اینکه توسعه CBDC می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر نظام پولی، سیاست‌های اقتصادی و صنعت بانکداری داشته باشد.
دلایل ایجاد CBDC و انگیزه‌های بانک‌های مرکزی
بانک‌های مرکزی به دلایل متعددی به توسعه رمزارز روی آورده‌اند:
ـ کاهش استفاده از پول نقد: در بسیاری از کشورها، استفاده از پول نقد در حال کاهش است و مردم به سمت پرداخت‌های دیجیتال روی آورده‌اند، CBDC می‌تواند جایگزین ایمن و کارآمدی برای پول فیزیکی باشد.
ـ کنترل و ثبات پولی: برخلاف رمزارزهای خصوصی مانند بیت‌کوین که نوسانات شدیدی دارند، CBDC می‌تواند به حفظ ثبات اقتصادی و کنترل بهتر نقدینگی کمک کند.
ـ افزایش شفافیت و کاهش جرایم مالی: از آنجا که تراکنش‌های CBDC ثبت و قابل ردیابی هستند، امکان پول‌شویی، فرار مالیاتی و سایر جرایم مالی کاهش می‌یابد.
ـ بهبود شمول مالی: در برخی کشورها، بسیاری از شهروندان به سیستم‌های بانکی دسترسی ندارند، CBDC می‌تواند به عنوان جایگزینی برای خدمات بانکی سنتی عمل کند.
ـ رقابت با استیبل‌کوین‌ها و رمزارزهای خصوصی: با ظهور استیبل‌کوین‌ها و پروژه‌هایی مانند لیبرا (Diem) از فیس‌بوک، بانک‌های مرکزی احساس خطر کرده و به دنبال حفظ تسلط خود بر نظام مالی هستند.
چالش‌های ایجاد CBDC
با وجود مزایای بالقوه، اجرای CBDC با چالش‌های متعددی مواجه است:
ـ حریم خصوصی و نظارت دولتی: یکی از نگرانی‌های بزرگ این است که دولت‌ها بتوانند تمامی تراکنش‌های مالی شهروندان را تحت نظر بگیرند، که ممکن است به نقض حریم خصوصی منجر گردد.
ـ ریسک خروج سپرده‌ها از بانک‌ها: چنانچه مردم بتوانند پول خود را مستقیماً در CBDC نگه دارند، ممکن است بانک‌های تجاری با کاهش شدید سپرده‌ها مواجه شوند که می‌تواند بر توانایی آنها در اعطای وام تأثیر بگذارد.
ـ مشکلات فنی و امنیت سایبری: یک CBDC باید در برابر حملات سایبری مقاوم باشد همچنین از کارایی بالایی برخوردار باشد تا بتواند حجم عظیم تراکنش‌ها را مدیریت نماید.
ـ تأثیر بر سیاست‌های پولی: استفاده از CBDC می‌تواند سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی را پیچیده‌تر کند، زیرا ممکن است تأثیرات پیش‌بینی‌نشده‌ای بر نرخ بهره، تورم و نقدینگی داشته باشد.
وضعیت فعلی و آینده CBDC در جهان
چندین کشور پروژه‌های آزمایشی CBDC را آغاز کرده‌اند:
چین: یوان دیجیتال (e-CNY) در مراحل آزمایشی قرار دارد و در چندین شهر برای پرداخت‌های عمومی استفاده می‌شود.
اروپا: بانک مرکزی اروپا در حال بررسی یورو دیجیتال است و قرار است تصمیم‌گیری نهایی در سال‌های آینده انجام شود.
آمریکا: فدرال رزرو هنوز موضع مشخصی درباره دلار دیجیتال اتخاذ نکرده، اما مطالعاتی در این زمینه انجام داده است.
کشورهای کوچک‌تر: کشورهایی مانند باهاما (با “Sand Dollar”) و نیجریه (با “eNaira”) CBDC خود را راه‌اندازی کرده‌اند.
در آینده، احتمالاً شاهد گسترش CBDC در کشورهای بیشتری خواهیم بود ضمن اینکه بانک‌های مرکزی باید تعادل مناسبی بین حفظ کنترل مالی، تأمین امنیت اقتصادی و رعایت حریم خصوصی ایجاد نمایند.
جمع‌بندی
ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) به عنوان پاسخی به روند دیجیتالی شدن اقتصاد جهانی و ظهور رمزارزهای خصوصی مطرح شده‌اند، این ارزها می‌توانند سیستم مالی را مدرن‌تر کنند، همچنین شفافیت را افزایش دهند و به سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی نیز کمک نمایند. با این حال، چالش‌هایی مانند حفظ حریم خصوصی، ریسک‌های بانکی و مسائل فنی باید مورد توجه قرار گیرند.
با توجه به روندهای فعلی، به نظر می‌رسد که CBDCها در آینده نقش مهمی در سیستم مالی جهانی ایفا خواهند کرد، اما موفقیت آنها به نحوه طراحی و پیاده‌سازی صحیح وابسته است، بانک‌های مرکزی باید با دقت رویکردی اتخاذ کنند که هم نوآوری را تشویق کند و هم ثبات اقتصادی را حفظ نماید.
